ကရင်စာပေ

ထိုစာပေသည် ဖလုံ(ပိုးကရင်) တို့က လိက်ထူ့လီ ရှေးဟောင်းစာပေ အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ ယင်းစာပေကို သထုံဘုရင်၊ မနူဟာ မင်းကြီးထံပါး ခစားရသော ကရင်အမျိုးသား ပညာရှိ မွန်ဒိင် အမည်ခေါ် ဖူ့ဒိုက်ကော် က တီထွင် ရေးသားခဲ့သည်။

အမေရိကန် သာသနာပြု ဒေါက်တာ ဂျွန်နသန်ဝိတ် က ခရစ်နှစ် ၁၈၃၂ ခုနှစ် တွင် မြန်မာ အက္ခရာ ကို မှီး၍ တီထွင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဗျည်းအက္ခရာ (၂၅) လုံးနှင့် သရ (၉)လုံး ပါဝင်သည်။

၁၈၃၂ ခုနှစ် တွင် ဒေါက်တာ ဂျွန်နသန်ဝိတ် က ပင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဗျည်း (၂၆) လုံးနှင့် သရ (၁၀) လုံးပါဝင်သည်။ ထိုစာရေးနည်းမှာ ခေါမ၊ ရောမ နှင့် အမျိုးအမည် မကွဲပြားသော အက္ခရာများ ပါဝင်နေသဖြင့် ဖတ်မှတ်ရာတွင် မလွယ်ကူခြင်း၊ ကရင်အများစုကလည်း မကြိုက်နှစ်သက်ခြင်း တို့ကြောင့် နှစ်မကြာမီ မှေးမှိန် ပျောက်ကွယ်သွားလေသည်။

၁၈၃၂ ခုနှစ်တွင် ဒေါက်တာ ဂျွန်နသန်ဝိတ် တီထွင်ခဲ့သော စကောကရင် စာပေကို မှီး၍ ဆရာထွန်းမြက တီထွင်ရေးသားပြီး ကရင်ရေးရာ ပညာရေး အရာရှိချုပ် စောဘထွန်းတင် က စိစစ်ပြင်ဆင်သော ရေးသားနည်း ဖြစ်သည်။ ဗျည်းအက္ခရာ (၂၆) လုံးနှင့် သရ (၉) လုံး ပါဝင်သည်။

ဒေါက်တာ ဂျွန်နသန်ဝိတ် တီထွင်ခဲ့သော ပိုးကရင် စာပေ ကို ၁၈၅၂ တွင် ဒေါက်တာ အယ်လ် ဘရေတန် က မြန်မာ ဗျည်း အက္ခရာ များကို မှီးယူ၍ တီထွင်ခဲ့သည်။ ဗျည်း (၂၆) လုံးနှင့် သရ (၁၀) လုံး ပါဝင်သော်လည်း နောင်အခါတွင် ထပ်မံ ဖြည့်စွက်၍ ဗျည်း (၂၇) လုံး ရှိလာလေသည်။

ကော့ကရိတ်မြို့၊ မင်္ဂလာ ဇေယုံကျောင်း ဘုန်းတော်ကြီး ဦးနန္ဒမာလာ က သက္ကရာဇ် ၁၂၉၁ ခု၊ ခရစ်နှစ် ၁၉၃၀ တွင် ကျုံဒိုး ဓမ္မသုခကျောင်း ၌ တီထွင်ရေးသားခဲ့သည်။ ဆရာတော် တီထွင်ရေးသားသော စာသည် ပိုးကရင်၊ စကောကရင် တို့ ကရင် နှစ်မျိုးလုံး ဖတ်ရှုနိုင်ပြီး မြန်မာ၊မွန်၊ ရောမ အက္ခရာ ကို မှီး၍ ရေးသားခဲ့သည်။ ဗျည်း(၃၈) လုံး နှင့် သရ (၂) လုံး ပါဝင်သည်။

ဘားအံမြို့နယ်၊ မုက္ကဒိ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကမ်းကြီးရွာ၊ မြိုင်သာယာ ဆရာတော် ဦးသာဂရ တီထွင်ရေးသားသော နည်းဖြစ်သည်။ ပထမတန်းမှ ဆဌမတန်း အထိ ကျောင်းသုံးစာအုပ်များ ပြုစု၍ သင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။

ပြင်သစ်လူမျိုး အက်ဒွပ်ကဲလ်မင်း နှင့် ဗရင်ဂျီ ဘာသာဝင် စကောကရင် အမျိုးသား ဆရာကျော်စိန် တို့က ရောမအက္ခရာ ကို အသုံးပြု၍ တီထွင်ရေးသားခဲ့ပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ယိုးဒယားပြည် ဘန်ကောက်မြို့တွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဗျည်းအက္ခရာ (၂၀) လုံး နှင့် သရအက္ခရာ (၉) လုံး ပါဝင်သည်။ ထိုစာရေးနည်းကို ဖာပွန်ဒေသနှင့် ယိုးဒယားနယ် တို့တွင် သင်ကြားကြပြီး ယိုးဒယားနယ်တွင် ပို၍ ထွန်းကားလာကြောင်း သိရသည်။

လဲကယ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သော ပိုးကရင် တို့၏ လိုက်ဆန်ဝှေ့ ခေါ် ကြက်ယက်စာပေဖြစ်သည်။ ထိုစာပေအား သက္ကရာဇ် ၁၂၀၈ ခု၊ ခရစ်နှစ် ၁၈၄၆ ခုနှစ် တွင် ကရင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းတော်ကြီး ဖူ့ကျင်သောင်လျှက် က လည်းကောင်း၊ ဘားအံမြို့နယ် ၊ နှစ်ခြားရွာ သူကြီး ဦးမောင်ထိုင် က လည်းကောင်း၊ တီထွင် ရေးသားခဲ့ကြောင်း အဆိုနှစ်ရပ်ရှိလေသည်။ ထိုစာရေးနည်းအား သက္ကရာဇ် ၁၂၂၂ ခု၊ ခရစ်နှစ် ၁၈၆၁ ခုနှစ်တွင် နှစ်ခြားရွာ လဲကယ် ဘာသာဝင် ခေါင်းဆောင် ဖိမိုက်ကာလီ က ပုရပိုက်ပေါ်တွင် ပထမဆုံး အကြိမ် စတင်ရေးသားခဲ့သည်။ ဗျည်း အက္ခရာ (၂၅) လုံး နှင့် သရ အက္ခရာ (၁၂) လုံး ပါဝင်သည်။

အထက်ဖေါ်ပြပါ ပေါ်ထွန်းခဲ့သော ကရင်အမျိုးသား စာပေများ အနက် ရှေးကျသော စာရေးနည်း နှင့် မျက်မှောက်တွင် ထွန်းကားနေသော စာရေးနည်းမှာ (၃) မျိုးခန့်သာ ရှိလေသည်။ ထိုစာပေ ၃ မျိုးမှာ မျက်မှောက်တွင် ရေးသာ ပုံနိုပ်ထုတ်ဝေသော လိက်ထူ့လီ ခေါ် အရှေ့ပိုးကရင်စာပေ၊ စကော ကရင်စာပေ နှင့် အနောက်ပိုးကရင်စာ တို့ ဖြစ်သည်။ ကျန်သော စာပေအချို့တွင် သူ့ဒေသ အလျောက် ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာအလိုက် သင်ကြားခြင်းလည်း ရှိလေသည်။ ရှေးကျ၍ လူအများ သုံးစွဲထွန်းကားနေသော စာရေးနည်းများ အနက် မူလက ဖူ့ဒိုက်ကော် တီထွင်ရေးသားခဲ့သော ဗုဒ္ဓဘာသာ အရှေ့ပိုးကရင်စာပေသည် ကျယ်ပြန့်စွာ လွမ်းမိုးလျက် ရှိနေသည်။ ဖူ့ဒိုက်ကော် မှ အစပြုသော စာရေးနည်း ဖြစ်သည့်အလျောက်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ အရှေ့ပိုးကရင် တို့က လိက်ထူ့လီအစ ဖူ့ဒိုက်ကော် က ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ကရင်စာပေ ရှေ့ဆောင် ဖူ့ဒိုက်ကော် ဟူ၍ လည်းကောင်း ဂုဏ်ပြုကြသည်။မန်းသင့်နောင် (ကော့ကရိတ်)။ သထုံမြို့နယ်၊ ကရင်နှစ်သစ်ကူး ပွဲတော် အထိန်းအမှတ် စာစောင်မှ။