ဗြဟ္မီ အရေးအသား

ဗြဟ္မီပွား အရေးအသားများ၏ မူလရင်းမြစ်မှာ ဗြဟ္မီ အက္ခရာဖြစ်သည်။ ၎င်းအက္ခရာ ​ပေါ်​ပေါက်လာပုံနှင့် စတင်သုံးစွဲသည့် ခုနှစ်တို့ကို မသိရ​သော်လည်း ​မောရိယ ဧကရာဇ် သီရိဓမ္မာအ​သောကမင်း လက်ထက် ဘီစီသုံးရာစုမှစ၍ ကျယ်ပြန့်စွာ သုံးစွဲလာကြသည်။ သီရိဓမ္မာအ​သောကမင်း၏ အမိန့်​တော်​ကျောက်စာ အများစုကိုလည်း ဗြဟ္မီ အက္ခရာကို သုံးစွဲ၍ ​ရေးသားခဲ့ကြသည်။

ဗြဟ္မီ အက္ခရာသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ ပုံသဏ္ဍာန်​များလည်း ပြောင်းလာခဲ့သည်။ အက္ခရာများသည်လည်း ​ဖြောင့်မတ်သည့် ပုံသဏ္ဍာန်မှ ​ပျော့​ပြောင်း​ကွေးညွတ်သည့် အသွင်သို့ ​ပြောင်းလဲလာသည်။ ထိုအက္ခရာကို ဂုပ္တ​ခေတ်ကို စွဲ၍ ဂုပ္တ အက္ခရာဟု ​ခေါ်ကြသည်။ တဖန် ဂုပ္တ အက္ခရာများမှ နာဂရီ၊ သိဒ္ဓံ၊ သျှာရဒါ အစရှိ​သော စာအရေးအသားများ ဆင့်ကဲထွန်းကားလာသည်။ ယင်းအက္ခရာများမှ တဖန် ဆင့်ကဲဆင့်ကဲ့ ထွန်းကားလာကြသည့် အက္ခရာများမှာကား ​ဒေဝနာဂရီ၊ ဂူဂျာရတီ၊ ဂူရမုခီ (ပန်ချာပီ)၊ ဘင်္ဂလီ၊ တိဗက်၊ ရန်ဂျနာ (နီ​ပေါ)၊ ဆိုယွန်ဘို(မွန်ဂို) အစရှိသည့် အက္ခရာများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအက္ခရာ အ​ရေးအသားများမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ​မြောက်ပိုင်းမှ ဆင့်ကဲ​ပေါ်​ပေါက်လာကြသဖြင့် ​မြောက်ပိုင်း ဗြဟ္မီပွား အ​ရေးအသားများ (Northern Brahmic scripts) ဟု​ခေါ်ဆိုသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံ​​မြောက်ပိုင်းနှင့် အပြိုင် တောင်ပိုင်း​ဒေသ တွင်လည်း ဗြဟ္မီပွား အရေးအသားများ ထွန်းကား​နေခဲ့သည်။ ကန္နဒ အက္ခရာ၊ ပလ္လဝ အက္ခရာ၊​ တေလုဂူ အက္ခရာ၊ ကဒမ္ဗအက္ခရာ အစရှိ​သော အရေးအသားများ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းအက္ခရာတို့မှ ဆင့်ကဲထွန်းကားလာကြသည့် အက္ခရာများမှ များမြောင်လှ​ပေသည်။ ဥပမာ ပြဆိုရ​သော် တမိလ် အက္ခရာ၊ မာလာယလမ် အက္ခရာ၊ ထားနာ အက္ခရာ၊ သီဟိုဠ် အက္ခရာ၊ ပျူအက္ခရာ၊ မွန်မြန်မာအက္ခရာ၊ ခမာအက္ခရာ၊ ထိုင်းအက္ခရာ၊ ​လော(လာအို)အက္ခရာ၊ ယွန်းအက္ခရာ၊ ကဝိအက္ခရာ၊ ဂျာဗား အက္ခရာ၊ ဘာလီ အက္ခရာ အစရှိသည်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဤအက္ခရာ အရေးအသားများမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ​တောင်ပိုင်းမှ ဆင့်ကဲ​ပေါ်​ပေါက်လာကြသဖြင့် ​တောင်ပိုင်း ဗြဟ္မီပွား အ​ရေးအသားများ (Southern Brahmic scripts) ဟု​ခေါ်ဆိုသည်။

[1]

• 
  Brahmi အက္ခရာဖြင့် ​ရေးထိုးထားသည့် အ​သောကဘုရင်၏ ဆဋ္ဌမ​မြောက် အမိန့်​တော်​ကျောက်စာ
• 
  အိန္ဒိယနိုင်ငံမှတဆင့်ဗြဟ္မီပွား အရေးအသားများ ပြန့်ပွားလာပုံ

ISO[မှတ်စု 1]	ka	kha	ga	gha	ṅ	ca	cha	ja	jha	ñ	ṭa	ṭha	ḍa	ḍha	ṇa	ta	tha	da	dha	na	ṉ	pa	pha	ba	bha	ma	ya	ra	ṟ	la	ḷa	ḻ	v	śa	ṣa	sa	h
အာသံ	ক	খ	গ	ঘ	ঙ	চ	ছ	জ	ঝ	ঞ	ট	ঠ	ড	ঢ	ণ	ত	থ	দ	ধ	ন		প	ফ	ব	ভ	ম	য	ৰ		ল			ৱ	শ	ষ	স	হ
ဘင်္ဂါလီ	ক	খ	গ	ঘ	ঙ	চ	ছ	জ	ঝ	ঞ	ট	ঠ	ড	ঢ	ণ	ত	থ	দ	ধ	ন		প	ফ	ব	ভ	ম	য	র		ল				শ	ষ	স	হ
ဆယ်လေတီ	ꠇ	ꠈ	ꠉ	ꠊ	ꠋ	ꠌ	ꠍ	ꠎ	ꠏ		ꠐ	ꠑ	ꠒ	ꠓ		ꠔ	ꠕ	ꠖ	ꠗ	ꠘ		ꠙ	ꠚ	ꠛ	ꠜ	ꠝ		ꠞ		ꠟ				ꠡ			ꠢ
ဒေဝနာဂရီ	क	ख	ग	घ	ङ	च	छ	ज	झ	ञ	ट	ठ	ड	ढ	ण	त	थ	द	ध	न	ऩ	प	फ	ब	भ	म	य	र	ऱ	ल	ळ	ऴ	व	श	ष	स	ह
ဂူဂျာရတီ	ક	ખ	ગ	ઘ	ઙ	ચ	છ	જ	ઝ	ઞ	ટ	ઠ	ડ	ઢ	ણ	ત	થ	દ	ધ	ન		પ	ફ	બ	ભ	મ	ય	ર		લ	ળ		વ	શ	ષ	સ	હ
ဩဒိယ	କ	ଖ	ଗ	ଘ	ଙ	ଚ	ଛ	ଜ	ଝ	ଞ	ଟ	ଠ	ଡ	ଢ	ଣ	ତ	ଥ	ଦ	ଧ	ନ		ପ	ଫ	ବ	ଭ	ମ	ୟ	ର		ଲ	ଳ		ୱ	ଶ	ଷ	ସ	ହ
ဂါရ်မူခီ	ਕ	ਖ	ਗ	ਘ	ਙ	ਚ	ਛ	ਜ	ਝ	ਞ	ਟ	ਠ	ਡ	ਢ	ਣ	ਤ	ਥ	ਦ	ਧ	ਨ		ਪ	ਫ	ਬ	ਭ	ਮ	ਯ	ਰ		ਲ	ਲ਼		ਵ	ਸ਼		ਸ	ਹ
တိဘတ်	ཀ	ཁ	ག		ང	ཅ	ཆ	ཇ		ཉ	(derived)					ཏ	ཐ	ད		ན		པ	ཕ	བ		མ	ཡ	ར		ལ			ཝ	ཤ	ཥ	ས	ཧ
တိရာဟူတ	𑒏	𑒐	𑒑	𑒒	𑒓	𑒔	𑒕	𑒖	𑒗	𑒘	𑒙	𑒚	𑒛	𑒜	𑒝	𑒞	𑒟	𑒠	𑒡	𑒢		𑒣	𑒤	𑒥	𑒦	𑒧	𑒨	𑒩		𑒪				𑒬	𑒭	𑒮	𑒯
အစောပိုင်း ဗြဟ္မီ	𑀓	𑀔	𑀕	𑀖	𑀗	𑀘	𑀙	𑀚	𑀛	𑀜	𑀝	𑀞	𑀟	𑀠	𑀡	𑀢	𑀣	𑀤	𑀥	𑀦		𑀧	𑀨	𑀩	𑀪	𑀫	𑀬	𑀭		𑀮	𑀴		𑀯	𑀰	𑀱	𑀲	𑀳
Middle ဗြဟ္မီ																															𑀴
နှောင်းပိုင်း ဗြဟ္မီ																															𑀴
တေလူဂူ	క	ఖ	గ	ఘ	ఙ	చ	ఛ	జ	ఝ	ఞ	ట	ఠ	డ	ఢ	ణ	త	థ	ద	ధ	న		ప	ఫ	బ	భ	మ	య	ర	ఱ	ల	ళ	ೞ	వ	శ	ష	స	హ
ကန္နာဒ	ಕ		ಗ	ಘ	ಙ	ಚ	ಛ	ಜ	ಝ	ಞ	ಟ	ಠ	ಡ	ಢ	ಣ	ತ	ಥ	ದ	ಧ	ನ		ಪ	ಫ	ಬ	ಭ	ಮ	ಯ	ರ	ಱ	ಲ	ಳ	ೞ	ವ	ಶ	ಷ	ಸ	ಹ
ဆင်ဟာလာ	ක	ඛ	ග	ඝ	ඞ	ච	ඡ	ජ	ඣ	ඤ	ට	ඨ	ඩ	ඪ	ණ	ත	ථ	ද	ධ	න		ප	ඵ	බ	භ	ම	ය	ර		ල	ළ		ව	ශ	ෂ	ස	හ
မာလာယလံ	ക	ഖ	ഗ	ഘ	ങ	ച	ഛ	ജ	ഝ	ഞ	ട	ഠ	ഡ	ഢ	ണ	ത	ഥ	ദ	ധ	ന	ഩ	പ	ഫ	ബ	ഭ	മ	യ	ര	റ	ല	ള	ഴ	വ	ശ	ഷ	സ	ഹ
တမီးလ်	க				ங	ச		ஜ		ஞ	ட				ண	த				ந	ன	ப				ம	ய	ர	ற	ல	ள	ழ	வ	ஶ	ஷ	ஸ	ஹ
မြန်မာ	က	ခ	ဂ	ဃ	င	စ	ဆ	ဇ	ဈ	ဉ / ည	ဋ	ဌ	ဍ	ဎ	ဏ	တ	ထ	ဒ	ဓ	န		ပ	ဖ	ဗ	ဘ	မ	ယ	ရ	ၒ	လ	ဠ	ၔ	ဝ	ၐ	ၑ	သ	ဟ
ခမာ	ក ក	ខ	គ	ឃ	ង	ច	ឆ	ជ	ឈ	ញ	ដ	ឋ	ឌ	ឍ	ណ	ត	ថ	ទ	ធ	ន		ប	ផ	ព	ភ	ម	យ	រ		ល	ឡ		វ	ឝ	ឞ	ស	ហ
ထိုင်း	ก	ข,ฃ[မှတ်စု 2]	ค,ฅ[မှတ်စု 2]	ฆ	ง	จ	ฉ	ช,ซ[မှတ်စု 2]	ฌ	ญ	ฎ,[မှတ်စု 2]ฏ	ฐ	ฑ	ฒ	ณ	ด,[မှတ်စု 2]ต	ถ	ท	ธ	น		บ,[မှတ်စု 2]ป	ผ,ฝ[မှတ်စု 2]	พ,ฟ[မှတ်စု 2]	ภ	ม	ย	ร		ล	ฬ		ว	ศ	ษ	ส	ห,ฮ[မှတ်စု 2]
လာအို	ກ	ຂ	ຄ		ງ	ຈ		ຊ								ຕ	ຖ	ທ		ນ		ປ	ຜ	ພ		ມ	ຍ	ຣ		ລ			ວ			ສ	ຫ
ဘာလီ	ᬓ	ᬔ	ᬕ	ᬖ	ᬗ	ᬘ	ᬙ	ᬚ	ᬛ	ᬜ	ᬝ	ᬞ	ᬟ	ᬠ	ᬡ	ᬢ	ᬣ	ᬤ	ᬥ	ᬦ		ᬧ	ᬨ	ᬩ	ᬪ	ᬫ	ᬬ	ᬭ		ᬮ			ᬯ	ᬰ	ᬱ	ᬲ	ᬳ
[မှတ်စု 3]ဂျာဗား	ꦏ	ꦑ[မှတ်စု 3]	ꦒ	ꦓ[မှတ်စု 3]	ꦔ	ꦕ	ꦖ[မှတ်စု 3]	ꦗ	ꦙ[မှတ်စု 3]	ꦚ	ꦛ	ꦜ[မှတ်စု 3]	ꦝ	ꦞ[မှတ်စု 3]	ꦟ[မှတ်စု 3]	ꦠ	ꦡ[မှတ်စု 3]	ꦢ	ꦣ[မှတ်စု 3]	ꦤ	ꦘ	ꦥ	ꦦ[မှတ်စု 3]	ꦧ	ꦨ[မှတ်စု 3]	ꦩ	ꦪ	ꦫ		ꦭ			ꦮ	ꦯ[မှတ်စု 3]	ꦰ[မှတ်စု 3]	ꦱ	ꦲ
သုန္ဒန်	ᮊ		ᮌ		ᮍ	ᮎ		ᮏ		ᮑ						ᮒ		ᮓ		ᮔ		ᮕ		ᮘ		ᮙ	ᮚ	ᮛ		ᮜ			ᮝ			ᮞ	ᮠ
လောန္တာရာ	ᨀ		ᨁ		ᨂ	ᨌ		ᨍ		ᨎ						ᨈ		ᨉ		ᨊ		ᨄ		ᨅ		ᨆ	ᨐ	ᨑ		ᨒ			ᨓ			ᨔ	ᨕ
ဘာတက် (Toba)	ᯂ		ᯎ		ᯝ			ᯐ		ᯠ/ᯛ						ᯖ		ᯑ		ᯉ		ᯇ		ᯅ		ᯔ		ᯒ		ᯞ			ᯞ			ᯘ	ᯂ
ဘာယ်ဘာယိန်	ᜃ		ᜄ		ᜅ											ᜆ		ᜇ		ᜈ		ᜉ		ᜊ		ᜋ	ᜌ	ᜇ		ᜎ			ᜏ			ᜐ	ᜑ
အိုင်အက်စ်အို	က	ခ	ဂ	ဃ	င	စ/ကျ	ဆ/ချ	ဇ/ဂျ	ဈ/ဂျ	ဉ/ည	ဋ	ဌ	ဒ	ဎ	ဏ	တ	ထ	ဒ	ဓ	န	ṉ	ပ	ဖ	ဗ	ဘ	မ	ယ	ရ	ၒ	လ	ဠ	ၔ	ဝ	ၐ	ၑ	သ	ဟ

တမ်းပလိတ်:Early Brahmic scripts

1. Languages and Nations: The Dravidian Proof in Colonial Madras။ University of California Press။ 2006။ pp. 65–66။