ကျောင်းသုံးစာအုပ်

သီပေါမင်း ပါတော်မူပြီးသော အချိန် ၁၈၈၅ မှစ၍ ၁၉၄၈ လွတ်လပ်ရေး ရသည့် အချိန်ထိ ကာလတလျှောက်လုံးတွင် နယ်ချဲ့တို့ မြန်မာပြည်တွင် ချမှတ်ကျင့်သုံးသော ပညာရေးကို ကိုလိုနီပညာရေး (ခ) ကျွန်ပညာရေးဟု ခေါ်သည်။ လူတန်းစား ခွဲခြားရေး ဝါဒကြောင့် မြန်မာပြည် ပညာရေးတွင် ကျောင်း ၃ စား ခွဲခြား တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ယင်းတို့မှာ

• မြန်မာစာသက်သက် သင်ကြားသော တိုင်းရင်းသား ဘာသာသင်ကျောင်း
• အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ နှစ်ဘာသာ သင်ကြားသော ကျောင်း
• အင်္ဂလိပ်စာ သက်သက် သင်ကြားသော ကျောင်းဟူ၍ ဖြစ်သည်။

မြန်မာစာသင်ကျောင်းများသည် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသော တိုင်းရင်းသားများအတွက် ဖြစ်သော်လည်း၊ ၁၀၀ နှုန်းသော အစိုးရလုပ်ငန်းကိုမျှ ခံစားခွင့် မရချေ။ ကျွန်စိတ်မွေးသည့် သင်ရိုးညွှန်းတမ်း၊ အောက်တန်းလွှာ သုတပေး ကျောင်းသုံးစာအုပ်များဖြင့်သာ ချို့ချို့ငဲ့ငဲ့ သင်ယူရသည့်အလျောက် တိုင်းရင်းသား ဘာသာ ကျောင်းထွက်သူများသည် မြေတိုင်းစာရေး၊ ကျောက်ထိုးဆရာ၊ အမြင့်ဆုံး မူလတန်းပြ ကျောင်းဆရာများသာ လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံ ဖြစ်လင့်ကစား၊ လယ်ယာလုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်သော သင်ရိုးညွှန်းတမ်း ကျောင်းစာအုပ်များ ပြဋ္ဌာန်းခြင်း မရှိ၍ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပညာ မရချေ။

ဒုတိယအမျိုးအစား ဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ နှစ်ဘာသာသင် ကျောင်းများ၌ မြန်မာစာမှအပ ကျန်ဘာသာရပ်အားလုံးကို အင်္ဂလိပ်စာ ကျောင်းစာအုပ်ဖြင့် သင်ကြား၍ မြန်မာစာမှာ ဒုတိယအရေးကြီးသော ဘာသာရပ်သာ ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်စာကို ၆၅% အသားပေး သင်ကြားသည်။ ထိုကျောင်းထွက်များ တက္ကသိုလ် ဆက်သင်နိုင်ရန် လိုအပ်သော သုတကို ကျောင်းစာအုပ်များက ဖြည့်ဆည်းပေးသည်။ ထိုကျောင်းမျိုးတွင် ပညာသင်နိုင်သူမှာ ဥစ္စာ အတော်အသင့် ကြွယ်ဝသည့် မြို့နေလူတန်းစားများသာ ဖြစ်၍ ကျောမွဲ တောနေလူတန်းစားများ လားလား မကပ်နိုင်သော ကျောင်းမျိုး ဖြစ်သည်။

တတိယအမျိုးအစား ဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်စာသက်သက် သင်ကျောင်းသည် အခွင့်ထူးခံ လူတန်းစား သားသမီးများအတွက် ဖြစ်ပြီး၊ သုတပါ ကျောင်းသုံးစာအုပ်ကောင်းများစွာဖြင့် အင်္ဂလိပ်အပါအဝင် ဥရောပတိုက်သား မျက်နှာဖြူသွေးပါသူများကိုသာ လက်ခံသင်ကြားသည်။ နောင်တွင် မျက်နှာကြီးအရာရှိ၊ သူဌေးသူကြွယ်သားသမီးများ၊ အနောက်တိုင်း ယဉ်ကျေးမှု ခံယူလိုသူများကိုလည်း တက်ရောက်ခွင့် ပေးသည်။ လူနည်းစု‌ အုပ်ချုပ်ရေးအထက်တန်းလွှာ သားသမီးများကို ထားရာကျောင်း ဖြစ်ပြီး၊ စရိတ်စက ကြီးမားလှရာ ဆင်းရဲသားများ အနားမသီနိုင်ချေ။ ထိုကျောင်းထွက်များသည် အမြင့်ဆုံး ရာထူးအထိ ထမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။

ကိုလိုနီပညာရေးတွင် ကျောင်းအမျိုးအစားအလိုက် ကျောင်းသုံးစာအုပ်မှာ ဆီနှင့် ရေပမာ များစွာ ခြားနားသည်။ မြန်မာ သို့မဟုတ် အခြားတိုင်းရင်းသား ဘာသာဖြင့် ရေးသားထားသော စာအုပ်များ အထူး ရှားပါးခဲ့သည်။ အကြီးမားဆုံး ထိုးနှက်ချက် ၂ ခုမှာ တိုင်းရင်းသား ဘာသာသင် ကျောင်းများအတွက် အဆင့်မီ မြန်မာဖတ်စာ မရှိခြင်းနှင့် အူရဒူ၊ ဟင်ဒီ၊ တမီလ်၊ တလ်ဂူ၊ ဘင်္ဂလီ စာပေများကို မြန်မာစာနှင့် အပြိုင် အခြားတိုင်းရင်းသား ဘာသာများအဖြစ် အလေးပေးထားခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။

အမျိုးသားကျောင်းများ ပေါ်ပေါက်လာသောအခါ ကျောင်းသုံးစာအုပ်များကို အမျိုးသားပညာရေးကောင်စီက သတ်မှတ်ပေးပြီး၊ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းကို လွတ်လပ်စွာ ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ခဲ့ကာ၊ ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်ကို မနှစ်သက်လျှင် ပညာမင်းကြီးပင် ဝင်စွက်ခွင့် မရှိအောင် လွတ်လပ်သွားသည်။ အမျိုးသားပညာရေး၏ "အမျိုး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ၊ ပညာ"ဟူသော ဦးတည်ချက်နှင့် အမျိုးသားကျောင်းများတွင် မြန်မာစာ၊ ဘာသာရေး၊ မြန်မာနိုင်ငံ ရာဇဝင်၊ မြန်မာနိုင်ငံ ပထဝီတို့ကို အရေးပေး သင်ကြားလာသည်။

အမျိုးသားကျောင်းများ မပေါ်ပေါက်မီက မြန်မာစာပေ၊ ရာဇဝင်တို့ကို ချောင်ထိုးထားကာ၊ မြန်မာစာကို အင်္ဂလိပ်စာနှင့် တွဲ၍ ဘာသာပြန်ခိုင်းရုံသာ ရှိပြီး၊ မြန်မာစာ၏ ဂုဏ်ရသ ခက်ခဲနက်နဲသိမ်မွေ့ပုံကို ဖော်ထုတ်ခြင်း မရှိ၍ မြန်မာစာသည် အောက်ဆုံးအဆင့်၌ ရှိခဲ့သည်။ မြန်မာရာဇဝင်ကိုလည်း မသင်ပေးဘဲ အင်္ဂလိပ်အင်ပါယာကြီး ကြီးထွားလာပုံ ကျောင်းစာအုပ်ဖြင့် သင်ကြားခဲ့သည်။

ကျောင်းသုံးစာအုပ် ဖြန့်ချိရာ၌ တနိုင်ငံလုံး တပြေးညီ ရှိသော ကာလမှာ ဂျပန်ခေတ် ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၁ ဇန်နဝါရီတွင် ဗြိတိသျှအစိုးရသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးကြောင့် ဆုတ်ခွာပြီးနောက် ဂျပန်စစ်တပ်များ ဝင်ရောက်လာသည်မှ စ၍ ဂျပန်ခေတ် စတင်ပြီး၊ ဤခေတ်တွင် ကျောင်းများ၌ စာပေသင်ကြားရေး ပြောင်းလဲလာသည်။ ဗြိတိသျှအစိုးရ လက်ထက်အခါကကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ တမျိုးတစားတည်းသော ကျောင်းများအဖြစ် ဖွင့်လှစ်လာရာ၊ စာပို့ချရာ၌လည်း အင်္ဂလိပ် မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် မသင်ကြားဘဲ မြန်မာဘာသာသက်သက် ဖြင့် သင်ကြားစေသည့်အတွက် အရှုံးထဲမှ အမြတ်ထွက်လာသော ပညာရေး ဖြစ်သည်။ အဆောက်အဦများ၊ ကျောင်းပရိဘောဂများ ဆုံးရှုံး၍ ပညာရေး နုံ့နဲ့ခဲ့သော်ငြား၊

• ကျောင်းသုံးမျိုးမှ တမျိုးစားတည်း ဖြစ်လာ၍ လူမျိုးဘာသာမရွေး သင်ယူနိုင်သော လူထုကျောင်းများ ဖြစ်လာခြင်း၊
• မြန်မာဘာသာသည် နိုင်ငံတော်ဘာသာ ဖြစ်လာခြင်း၊
• ကျောင်းသုံးစာအုပ်နှင့် စာတမ်းများကို မြန်မာဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေခြင်းနှင့်
• သင်ရိုးများသည် လူနေမှုဘဝနှင့် ကိုက်ညီလာခြင်းဟူသည့် အကျိုးအမြတ်များ ရလာသည်။

၁၉၄၅ ဇူလိုင်လတွင် ဗြိတိသျှ စစ်တပ်များ မြန်မာပြည်သို့ ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာသည်။ ပညာရေးကို စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအစိုးရက အုပ်ချုပ်ခဲ့၍ ပညာရေးအသုံးစရိတ်များအတွက် စစ်ရေး ရန်ပုံငွေမှ အကုန်အကျ ခံသည်။ ပညာရေးဝါဒနှင့် သဘောတရားမှာ ဆင်မလားမှ ရေးဆွဲသော ပညာရေးစီမံကိန်း အတိုင်းပင် ဖြစ်သည်။ ၁၆ အောက်တိုဘာ ၁၉၄၅ တွင် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးမှ သာမန်အုပ်ချုပ်ရေးသို့ ကူးပြောင်းသည်။ ထိုစစ်ပြီးခေတ်တွင် ယခင် ဗြိတိသျှအစိုးရခေတ်ကဲ့သို့ မဟုတ်၊ ဂျပန်ခေတ်ကအတိုင်း ကျောင်း တမျိုးစားတည်း ထားရှိပြီး၊ မြန်မာစာကို အဓိကဘာသာရပ်အဖြစ် ဆက်လက်သင်ကြား၍ ကျောင်းသုံးစာအုပ်များသည် တပြေးညီ ဖြစ်ခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးသော် ကျောင်းသုံးစာအုပ်များ အနည်းနှင့်အများ တိုးတက်‌ ပြောင်းလဲပြီး၊ မူလတန်း၊ အလယ်တန်း၊ အထက်တန်းတို့၌ မြန်မာဘာသာဖြင့် သင်ကြားရမည်ဟူသော စည်းကမ်းချက် အကောင်အထည် ပေါ်လာသည်။ ကျောင်းများ တိုးချဲ့ဖွင့်လှစ်လာ၍ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ထုတ်‌လုပ်ခြင်းသည် ပိုတွင်ကျယ်လာသည်။ မြန်မာကျောင်းသုံးစာအုပ်သာမက အင်္ဂလိပ်ကျောင်းသုံးစာအုပ်ကိုပါ မြန်မာပြည်တွင် ထုတ်လုပ်သည်။ ရှေးက အင်္ဂလိပ်ကျောင်းသုံးစာအုပ်များသာ မဟုတ်၊ မြန်မာကျောင်းသုံးစာအုပ်များကိုပင် နိုင်ငံခြားမှ မှာယူ တင်သွင်းရသည်။

ကျောင်းသုံးစာအုပ် ထုတ်လုပ်မှုသည် ပုဂ္ဂလိကအသွင်သာ ရှိသေးသည်။ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာ၍ ဝါရင့်ပြီး ဆရာ/မများ၊ ပညာရပ်ဆိုင်ရာ ဝါရင့်အရာရှိများ၊ မြန်မာနိုင်ငံ ဘာသာပြန် စာပေအသင်း၏ ကျောင်းသုံးစာအုပ် စာတည်းအဖွဲ့မှ ဆရာ/မ ဟောင်းများ စသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များကို ရွေးချယ်၍ ပညာရေးဆိုင်ရာ သင်ရိုးနှင့် မာတိကာတို့၏ လိုအင်အတိုင်း ကျောင်းသုံးစာအုပ်များကို ရေးသားပြု‌စုစေသည်။ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ဖြန့်ချိရေးနှင့် ငှားရမ်းရေး ဌာနခွဲကို ၁၉၅၂ က ပညာမင်းကြီးရုံးတွင် ဖွင့်ပြီး၊ အစိုးရကျောင်းရှိ ကျောင်းသား/သူများ လက်သို့ အရောက် ပို့ပေးသည်။ သို့သော် နိုင်ငံခြားမှ ကျောင်းသုံးစာအုပ် မှာယူတင်သွင်းမှုသည် လုံးဝဲ ရပ်စဲမသွားသေးချေ။ ဘာသာပြန် စာပေအသင်းမှ အပ ပြင်ပစာပေတိုက်နှင့် အိန္ဒိယစာအုပ်တိုက်များမှ ဝယ်ယူ အသုံးပြုသော ကျောင်းသုံးစာအုပ်များအတွက် ၄ ‌နှစ်အတွင်း နိုင်ငံတော်ငွေ သိန်း ၄၀ ကျော်မှ အသုံးပြုခဲ့သည်။ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ထုတ်လုပ်မှုတွင် ပုဂ္ဂလိက လွှမ်းမိုးမှု ကြီးမားသည့်အလျောက် ပြင်ပဈေးကွက်၌ ခေတ်စားသော ကာလပေါ် ဝတ္ထုစာအုပ် အမျိုးအစားများပင် ကျောင်းသုံးစာအုပ် အဖြစ်သို့ ပြဋ္ဌာန်းပေးရသည်။

တော်လှန်ရေးအစိုးရလက်ထက် ၁၉၆၆ ခုနှစ် အခြေခံပညာရေး ဥပဒေကို ထုတ်ပြန်လျက် သင်ရိုးညွှန်းတမ်း၊ သင်ရိုးမာတိကာနှင့် ကျောင်းသုံးစာအုပ် ကော်မတီကို ဖွဲ့စည်းသည်။ တည်ဆဲ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းကို ပြန်လည် စိစစ် မွမ်းမံကာ၊ အသစ်ဖြစ်လာသော သင်ရိုးနှင့် အညီ ကျောင်းသုံးစာအုပ်များ ပြုစုထုတ်ဝေသည်။ စာအုပ်ပြုစုရန် အဆိုပါ ကော်မတီ၏ လကအောက်၌ ဘာသာရပ်အလိုက် သင်ရိုးညွှန်းတမ်း၊ သင်ရိုးမာတိကာနှင့် ကျောင်းသုံးစာအုပ်အဖွဲ့ အသီးသီး ဖွဲ့စည်းကာ ထိုအဖွဲ့တို့က ကျောင်းသုံးစာအုပ်ကို ညှိနှိုင်း ဆွေးနွေး ပြုစုသည်။

ဆိုရှယ်လစ် ခေတ်ပြောင်းတော်လှန်ရေး ကာလ၌မှ ပုဂ္ဂလိက စာအုပ်ရေးသား ပြုစုမှု ပပျောက်သွားကာ၊ အဖွဲ့အစည်းဖြင့် ပြုစုမှု ထွန်းကားလာသည်။ ထိုအဖွဲ့အစည်းများတွင် တက္ကသိုလ် ဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်၊ ဆရာအတတ်သင် ကိုယ်စားလှယ်၊ ပညာရေး သုတေသနဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်၊ ပညာရေး စီမံအုပ်ချုပ်မှုပိုင်း ဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်၊ ပညာရေး စိတ်ပညာ တတ်ကျွမ်းမှု ကိုယ်စားလှယ်၊ ဘာသာရပ် တတ်ကျွမ်းသူ ပြင်ပပုဂ္ဂိုလ်များ အပြင် ကျောင်းများ၌ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ သင်ကြားပို့ချနေသော ဆရာများ ပါဝင်သည်။ ခေတ်အဆက်ဆက် အနည်းနှင့် အများ လွှမ်းမိုးခဲ့သော Blackie and Son, Longman's Green and Co., Collinn, Oxford University Press စသည့် နိုင်ငံခြား ကုမ္ပဏီထုတ် စာအုပ်၊ တသီးပုဂ္ဂလ ဖြစ်သော M. West, Chapman, H. G. Wells, Westway, Dulley Stamp စသည်တို့၏ စာအုပ်များကို ကျောင်းသုံးအဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းခြင်း မရှိတော့။ ဘာသာပြန်ဆိုထားသော ကျောင်းသုံးစာအုပ်ဟူ၍လည်း မရှိတော့။ ထိုစာအုပ်များ နေရာ၌ "ပြည်ထောင်စု ဆိုရှယ်လစ် သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ကော်မတီမှ ထုတ်ဝေသည်"ဟူသော စာတန်းဖြင့် ပြည်တွင်းဖြစ် စာအုပ်များက နေရာယူသည်။ သို့ဖြစ်၍ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ပြုစုလိုက်၍ တိုက်ဆောက်၊ ကားစီးနိုင်သွားသည်ဟူသော ပြောစမှတ် စကားသည် ချုပ်ငြိမ်းသွားသည်။

သိပ္ပံမောင်ဝ၏ ဝတ္ထုဆောင်းပါးများ ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့စဉ်၊ အလိုအလျောက်ပင် ကျောင်းသားလူမမယ်များသည် သိပ္ပံမောင်ဝကို လိုက်တု ရေးကြသည်။ ထိုအခါ၊ မြန်မာစာဝါကျ တိုနှံ့နှံ့များသည် မြန်မာစာတွင် လည်းကောင်း၊ သမိုင်း၊ ပထဝီဝင်၊ သင်္ချာဘာသာရပ်၌ပင် ဝင်၍ မှိုလိုပေါက်အောင် ရေးလာကြ၍ ဆရာများက "မင်းတို့ဟာ သိပ္ပံမောင်ဝမဟုတ်ဘူး၊ သိပ္ပံမောင်ဝဟာ စာပေသက်ရင့်သူ တယောက်၊ သူရေးရင် ရေးသလို ဖြစ်တာ၊ မင်းတို့က ခုမှ စာသင်ဆဲ အရွယ်တွေ၊ နေရာတကာ အတုလိုက်မခိုးနဲ့" ဟု တဖွဖွ သတိပေးခဲ့ရသည်။

တဖန်၊ တခေတ်က ကျောင်းသုံး ဖြစ်ခဲ့သော "မိတ္တဗလဋီကာ"သည်လည်း ကျောင်းလောကတွင် မွှေနှောက်ခဲ့သည်။ လူပေါ်‌လူဇော်လုပ်နည်း အတိုင်းပင် ကျောင်းသားအချင်းချင်း လူပေါ်လူဇော်လုပ်လာ၍ ဆရာများ စိတ်ရှုပ်ခံကာ ဖြေရှင်းကြရသည်။

ကျောင်းသုံးစာအုပ်ဟူသည် မူလကပင် ကျောင်းသုံးစာအုပ် ဖြစ်ရန် ရည်စူး၍ သက်သက် စီမံ ပြုစုရသော စာအုပ်မျိုး ဖြစ်ရာ ပြင်ပဈေးကွက်မှ အရောင်းသွက် ထင်ပေါ်၍ စင်တော် ကောက်ခံရသော စာအုပ်ကို ကျောင်းသုံး ပြဋ္ဌာန်းသော် အနည်းနှင့် အများ ကမောက်ကမ ဖြစ်တတ်သည်။

အသက် ၅-၁၀ နှစ် မူလတန်းဆင့် ကလေးများသည် သင်သမျှကို သံသယ မထားဘဲ ခံယူတတ်သည်။ မြင်လျှင် မြင်သည့်အတိုင်း မတွန့်ဆုတ်ဘဲ ပြောတတ် လုပ်တတ်ကာ မသိ မတတ်လျှင် အမေးအမြန်း ထူတတ်ပြီး ဖိုးပြောချင်ကလေးများ ဖြစ်ကြရာ ကျောင်းစာအုပ်တွင် မပါဝင်သည့် မေးခွန်းများကို မေးမြန်းသည့်အခါ ဂွတီးဂွကျ အဖြေမျိုး ပေါ်လာတတ်သည်။ တခါက မူလတန်းပြ ဆရာမတဦးသည် စကားပုံများကို မြန်မာစာ မေးခွန်း၌ ထည့်မေးရာ မသင်ပြခဲ့ဖူးသော ဘုရားပြီးငြမ်းဖျက်ဟူသည့် စကားပုံကို ထည့်မေးမိသည်။ မေးပုံမှာ "ဘုရားပြီး" နောက်တွင် ကွက်လပ်ချန်ပေးကာ အဖြေကို ရေးရန် ဖြစ်သည်။ ထိုအခါ ဖြီးဖြန်း ဖြေကြပုံမှာ ကလေးအချို့က "ဘုရားပြီး ရှိခိုး"ဟူ၍ တဖုံ၊ "ဘုရားပြီး ထုံးသုတ်"ဟူ၍ တမျိုး၊ "ဘုရားပြီး မီးထွန်း"ဟူ၍ တလီ ဖြေကြသည့် အပြင် အချို့တလေက စကားလိမ်ထင်ကာ "ဘုရားပြီး ဖယီးပြား"ဟု ရမ်းတုတ်ဖြေသည်။

ကျောင်းသုံးစာအုပ်သည် ကျစ်လစ်တိကျရသည် ဖြစ်၍ အမှားအယွင်း ပါရှိလျှင် ပြန်ပြင်ရသည်။ ဥပမာ မူလတန်း ဖတ်စာအုပ်တွင် "မယ်ငွေ မီးဖွား၏"ဟု ပါရှိဖူးရာ၊ ကလေးများနှင့် မီးဖွားခြင်း မဆိုင်၊ ကလေးများ နားလည်လိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ထောက်ပြကြ၍ ထို‌စာကြောင်းကို ဖြုတ်ပယ်‌ပေးရသည်။ အလားတူပင် အချက်အလက် မှားယွင်းမှု သာမက၊ အတွက်အချက် အမှားအယွင်း၊ ရုပ်ပုံအမှားအယွင်းများကိုလည်း ဝိုင်းဝန်း ဝေဖန် အကြံပြုကြရသည်။[1]