ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါပိုးသည် အာဖရိကတိုက် တောတောင်တွေထဲက လူဝံ၊ မျောက် အစရှိသည့် သတ္တဝါများဆီမှာ ရှိခဲ့သည်ဟု ယူဆကြပါသည်။ ထိုသတ္တဝါတွေဆီက ရောဂါပိုးသည် အသွင်ကူးပြောင်းပြီး လူတွေဆီကို ရောက်ရှိလာပုံရကြာင်း အချို့သိပ္ပံပညာရှင်များက ရေးသားဖော်ပြကြပါသည်။ လူသူနည်းတဲ့ တောတောင်တွေထဲမှာ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးဟာ လူတစ်ဦးကနေ တစ်ဦးကို အလွယ်တကူ ကူးစက်ဖို့ အခွင့်အရေး မရခဲ့ပေ။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် နည်းပညာတွေ တိုးတက်လာပြီး ဆက်သွယ်သွားလာမှု အင်မတန်လျင်မြန် လွယ်ကူလာတဲ့အခါမှာတော့ လူတွေဟာ တစ်နေရာကနေ တစ်နေရာ၊ တစ်နိုင်ငံကနေ တစ်နိုင်ငံကို နေ့ချင်းညချင်း အရောက် ကူးလူးသွားနိုင်ကြသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် လူများ၏ နေပုံထိုင်ပုံလည်း ပြောင်းလဲလာသည်။ လိင်မှုဆိုင်ရာ အမူအကျင့်များလည်း ပြောင်းလဲလာသည်။ ဘိန်းဖြူပေါ်လာသည့်အခါ ဘိန်းဖြူကို သွေးကြောထဲ ထိုးသွင်း သုံးစွဲကြသည်။ ထိုသို့ ဘိန်းဖြူထိုးသည့်အခါ ဆေးထိုးအပ်များကို အတူတူ မျှသုံးကြသည့်အတွက် ဆေးထိုးအပ်၊ ဆေးထိုးပြွန်တွေမှာ ကပ်ကျန်သည့် သွေးကနေတစ်ဆင့် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး အလွယ်တကူ ကူးစက်ပျံ့နှံ့တော့သည်။ ဆေးစွဲသူများမှတဆင့် ၎င်းတို့၏ ဇနီးမယားများ၊ လိင်ဆက်ဆံဘက်များ၊ ပြည့်တန်ဆာများဆီကို ကူးစက်ကြပါသည်။ ဆေးစွဲသူတွေထဲမှာ ပြည့်တန်ဆာအလုပ်လုပ်နေကြသူတွေ ရှိနေပြန်တော့ သူတို့ကနေတစ်ဆင့် လူအများကြီးကို ရောဂါကူးနိုင်ပြန်သည်။ အေ့ဒ်စ်ရောဂါ၏ ကူးစက်နည်းသည် တစ်နည်းမကဘဲ တစ်နည်းနှင့်တစ်နည်း ဆက်နွယ်ပြီးလည်း ကူးစက်နိုင်သည့်အတွက် ကူးစက်မှု ပိုမိုတွင်ကျယ်လာပါသည်။ ထိုသို့ဖြင့် တစ်နေရာမှာရှိသည့် ရောဂါပိုးသည် နေရာအနှံ့အပြားကို ရောက်ရှိသွားပြီး ယခုအခါမှာတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ နိုင်ငံအားလုံးကို အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ပျံ့နှံ့လျက် ရှိပါသည်။

အေအိုင်ဒီအက်စရောဂါကို ၁၉၈၁ ခုနှစ်က အမေရိကန်နိုင်ငံ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်တွင် စတင်တွေ့ရှိ ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါသည် ထိုမတိုင်မီကတည်းကပင် ကမ္ဘာပေါ်ရှိနေရာဒေသ အနှံ့အပြားတွင် ရှိနေခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ ကပ်ရောဂါအသွင်ဖြင့် အာဖရိက၊ အမေရိက နိုင်ငံအပါအဝင် နိုင်ငံအတော်များများတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

ရောဂါပေါ်ကာစအချိန်က အနောက်နိုင်ငံသား ယောက်ျားချင်း လိင်တူဆက်ဆံသူတွေမှာ အများဆုံး တွေ့ခဲ့ရပြီး နောက်ပိုင်းတွင်တော့ ဖိုမဆက်ဆံရာမှ၊ မူးယစ်ဆေးသုံးစွဲရမှ ကူးစက်ကုန်ကြသည်။ အာရှနိုင်ငံများတွင် မူးယစ်ဆေးအကြောထဲထိုးသုံးတဲ့ လူတွေဆီမှာ ရောဂါပိုး စတွေ့ခဲ့ပါသည်။ ရောဂါပိုးသည် စတွေ့ခဲ့တဲ့လူတွေဆီမှာသာ ရှိနေခြင်းမဟုတ်ဘဲ ထိုမှတစ်ဆင့် ပြည့်တန်ဆာအမျိုးသမီးများဆီသို့၊ ပြည့်တန်ဆာအမျိုးသမီးများမှ လိင်အပျော်အပါးလိုက်စားတဲ့ အမျိုးသားများဆီသို့၊ လိင်အပျော်အပါး လိုက်စားသည့် အမျိုးသားများမှတဆင့် ယင်းတို့၏ ဇနီးများဆီသို့ အဆင့်ဆင့် ကူးစက်ခဲ့သည်။ အမျိုးသမီးများကို ရောဂါပိုးကူးသွားသည့်အခါ ၎င်းတို့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည့်အချိန်တွင် သန္ဓေသားကိုပါ တဆင့် ကူးစက်ပြန်လေသည်။

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး နှစ်မျိုးရှိသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဓိက ကူးစက်ပျံ့နှံ့နေတာက အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၁ ဖြစ်သည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၂ ကို ၁၉၈၆ ခုနှစ်မှာ စတင်စမ်းသပ် တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းပိုးနှစ်မျိုးသည် ပုံစံဆင်တူသော်လည်း အသေးစိတ်မှာ ကွဲပြားခြားနားကြသည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၂ သည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၁ လောက် ကူးစက်မှုနှုန်း မမြန်ပေ။ ရောဂါလက္ခဏာများမှာလည်း အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၁ လောက် မပြင်းထန်ပေ။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ-၂ ကို အနောက်အာဖရိက တိုင်းပြည်အချို့မှာသာ တွေ့ရှိရပါသည်။

လူတို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဒုက္ခပေးနိုင်သည့် ရောဂါပိုးအမျိုးမျိုး ရှိလေသည်။ နေ့စဉ်သွားလာလှုပ်ရှားရင်း၊ စားရင်းသောက်ရင်းဖြင့် ထိုရောဂါပိုးများ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ရောက်လာတတ်သည်။ သို့သော် ကိုယ်ခံအားကောင်းနေလျှင် ဘာရောဂါမှ ဖြစ်မလာနိုင်ပေ။ ဖျားခြင်း၊ နာခြင်း၊ အအေးမိ ချောင်းဆိုးခြင်းများသည် ခဏသာဖြစ်တတ်ပြီး ရက်ပိုင်းအတွင်း ပျောက်ကင်းသွားတတ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် သွေးထဲမှာ ရှိသည့် သွေးဖြူဥများက အပြင်မှ ဝင်လာသည့် ရောဂါပိုးများကို ဖျက်ဆီးတိုက်ဖျက်ပေးနေ၍ ဖြစ်သည်။ သွေးဖြူဥများနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ခုခံမှု စွမ်းအားစနစ်ကြောင့် ကိုယ်ခံအား ရှိနေပြီး လူတွေမှာ တော်ရုံတန်ရုံ ရောဂါမဖြစ်နိုင်ချေ။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးသည် သွေးဖြူဥထဲကိုဝင်၍ မျိုးတူ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးတွေ များများထုတ်လုပ်ပြီး သွေးဖြူဥများကို ပျက်စီးစေသည်။ သွေးဖြူဥ ပျက်စီးတာများလာသည့်အခါတွင် ဝင်လာသော တခြားရောဂါပိုးများကို တိုက်ဖျက်နိုင်စွမ်း မရှိတော့ချေ။ ခုခံမှုစွမ်းအားစနစ် ပျက်စီးသွားပြီး ကိုယ်ခံအားများလည်း လျော့ကျသွားတော့သည်။ ကိုယ်ခံအား လျော့ကျသွားသူများသည် အဆုတ်တီဘီရောဂါ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါ၊ အပြင်းစားရေယုန်၊ ဦးနှောက်ယောင်ရောဂါ အစရှိသည့် စိုးရိမ်စရာကောင်းသည့် ရောဂါများ အလွယ်တကူ ဖြစ်လာပါသည်။

သွေးဖြူဥများသည် ကိုယ်တွင်းရှိ အရည်အားလုံးတွင် ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်တွင်းရှိ အရည်အားလုံးဆီကို အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး အနည်းနှင့်အများ ရောက်သွားနိုင်သည်။ သို့သော် မျက်ရည်၊ ချွေး၊ ဆီးတို့ကိုတော့ ရောက်ရှိနိုင်မှု အင်မတန်နည်းသည့်အတွက် ယင်းတို့မှတစ်ဆင့် ကူးစက်မှုမရှိနိုင်ပါ။ သုတေသနပြုချက်များအရ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးသည် သွေး၊ သုတ်ရည်နှင့် မိန်းမလိင်အင်္ဂါမှ ထွက်သည့် အရည်များတွင် အဓိက အများဆုံး ရှိပါသည်။

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးသည် လူ့ခန္ဓာကိုယ်၏ ပြင်ပတွင် ကြာကြာအသက်မရှင်နိုင်ချေ။ ပြင်ပမှ နေရောင်၊ လေထုတို့နှင့် တွေ့ထိလျှင် သေသွားသည်။ ခန္ဓာကိုယ်အပြင်ဘက် ရောက်လာသည့် သွေးများ၊ အရည်များ ခြောက်ခမ်းသွားချိန်တွင် ပိုးလည်း သေသွားပြီဖြစ်သည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ပါဝင်သည့် သွေး(သို့)အရည် ကျသွားသည့် နေရာ၏ စွတ်စိုမှု၊ နေရောင်ထိတွေ့မှုနှင့် အရည်ပမာဏ အနည်းအများ (ဥပမာ-သွေးပုလင်း၊ သွေးကွက်၊ သွေးစက်) ပေါ်မှာ မူတည်ပြီး စက္ကန့်ပိုင်း၊ မိနစ်ပိုင်း၊ နာရီပိုင်း၊ ရက်ပိုင်း စသည်ဖြင့် ကွာခြားသွားနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အပြင်ရောက်ပြီး ဘယ်လောက်ကြာတဲ့ သွေး(သို့)အရည်ပဲဖြစ်စေ အလွယ်တကူ မကိုင်တွယ်သင့်ချေ။ ကိုင်တွယ်သည့်အခါ ကာကွယ်မှု ယူရပါမည်။ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးသည် အလွယ်တကူ မကူးစက်နိုင်၊ လိင်ဆက်ဆံခြင်း၊ သွေးသွင်းခြင်း၊ ပိုးမသတ်ထားသည့် ဆေးထိုးအပ်များဖြင့် ဆေးထိုးခြင်းများဆီကသာ အဓိက ကူးစက်နိုင်ပါသည်။

လူတစ်ယောက်၏ ရုပ်ရည်ကိုကြည့်ပြီး ထိုလူမှာ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးရှိမရှိ သေချာမပြောနိုင်ချေ။ ရောဂါပိုးရှိသူ အများအပြားသည် အပေါ်ယံကြည့်လျှင် ပုံမှန် ကျန်းမာနေသည်ဟု ထင်ရသည်။ သို့သော် လူ၏ ခန္ဓာကိုယ်ထဲတွင် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးသည် လက္ခဏာမပြဘဲ နှစ်ပေါင်းများစွာ ရှိနေနိုင်ပေသည်။ နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာပြီး သွေးဖြူဥတွေ အတော်များများ ပျက်စီးပြီးသည့်အခါမှ စ၍ ဖျားတတ်သည်။ ထိုအချိန်ကျမှ ရောဂါလက္ခဏာများ ပေါ်လာပါမည်။

ရောဂါပိုးပါဝင်သည့် သွေး၊ သုတ်ရည်၊ မိန်းမအင်္ဂါမှထွက်သည့် အရည်များ မိမိ၏ ခန္ဓာကိုယ်ထဲသို့ ဝင်ရောက်လျှင် ရောဂါကူးစက်နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်

• ရောဂါပိုးရှိသူနှင့် ဖိုမဆက်ဆံခြင်းမှ ရောဂါကူးစက်နိုင်ပါသည်။ ယောကျ်ားချင်း လိင်တူဆက်ဆံလျှင်လည်း ကူးစက်နိုင်ပါသည်။ လိင်ဆက်ဆံသည့် အဖော်များလေ အိတ်ချ်အိုင်ဗွီပိုး ကူးစက်ဖို့ အခြေအနေများလေပဲ ဖြစ်သည်။
• ရောဂါပိုးပါသည့် သွေးသွင်းမိပါက ရောဂါကူးစက်နိုင်ပါသည်။
• ရောဂါပိုးရှိသည့် လူနာကို ထိုးပြီးသည့် ဆေးထိုးအပ်နှင့် ဆေးထိုးပြွန်ကို သေသေချာချာ ရေနွေးဆူဆူဖြင့် မပြုတ်ဘဲ နောက်တစ်ယောက်ကို ထိုးလျှင်လည်း ရောဂါပိုး ကူးစက်နိုင်ပါသည်။ မူးယစ်ဆေး သွေးကြောထဲထိုးသွင်းသူများ ရောဂါကူးစက်သည်မှာ ဤနည်းဖြင့် ဖြစ်သည်။
• ရောဂါပိုးရှိနေသည့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်မှ သူ၏ သန္ဓေသားကို ကူးစက်နိုင်သည့်အတွက် မွေးကင်းစကလေးတွင် ရောဂါပိုးပါဝင်လာတတ်ပါသည်။

နှစ်စဉ် ဒီဇင်ဘာ တစ်ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာ့ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ၁၉၉၃ နှစ်လည် အခြေအနေခန့်မှန်းချက်အရ ကမ္ဘာပေါ်၌ အိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးစွဲကပ်နေသူ ၁၃ သန်း ရှိ၍ အေအိုင်ဒီအက်စ် ရောဂါဝေဒနာရှင်ပေါင်း ၂ ဒသမ ၅ သန်းရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ပြည့်တန်ဆာများတွင် သွေးထဲ ံ၍ဥ0x038 ရောဂါပိုးရှိသူ ၉ဇ0x040 ရှိနေပြီ။ လွန်ခဲ့သော ၂ နှစ်က ဝ ဒသမ ၅ဇ0x040 သာ ရှိသည်။

ဤရောဂါကို ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ စတင်တွေ့သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ (အေအိုင်ဒီအက်စ်) ဖြစ်ပွားနေပြီဟု သတင်းပို့ထားသူ (၇၁၈,၈၉၄) ဦး ရှိသည်ဟု ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (ဒဗလျူအိပ်ချ်အို)က ကြေညာသည်။

ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ (အေအိုင်ဒီအက်စ်) ကြောင့် သက္ကရာဇ် ၂ဝဝဝ အတွင်းတွင် နောက်ထပ် လူခြောက်သန်း သေဆုံးလိမ့်မည်ဟု ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ ညွှန်ကြားရေးမှူး မိုက်ကယ်မာဆန်က ပြောကြားသည်။

၁၉၉၂ ပထမသုံးလပတ်၌ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါ ဖြစ်သူ လေးဦးရှိခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ ၌ အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါဖြစ်သူ၁၆ ဦးရှိသည်။ ၁၉၉၃ ဒုတိယသုံးလပတ်၌ လူနာ ၂၂ ဦးရှိလာသည်။

လုပ်အားပြည့်ဝသည့် အသက် ၂ဝ - ၃၉ အရွယ်၌ ဖြစ်နေ၍၊ နိုင်ငံ၏စီးပွားရေး ထိခိုက်လာနိင်သည်။ ပြည့်တန်ဆာများအကြား သွေးထဲအိပ်ချ်အိုင်ဗွီပိုးတွေ့ရသူ ၉ဇ0x040 အထိ မြင့်မားလာပြီ။

မြန်မာနိုင်ငံ အထူးကုဆရာဝန်ကြီးများ၏ (၆) ကြိမ်မြောက် ညီလာခံကို ရန်ကုန်မြို့ဆရာဝန်အသင်းတိုက်၌ ၁၉၉၃ တွင်ကျင်းပခဲ့ရာ အမြို့မြို့အနယ်နယ်မှ ဆရာဝန်ကြီးပေါင်း ၂ဝဝ ကျော်တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။

အဆိုပါ သုတေသနညီလာခံ၌ စာတမ်းများကို တင်သွင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြရာ အများပြည်သူလူထုနှင့် သက်ဆိုင်သည်ဟုစာရေးသူ ထင်မြင်သော အေအိုင်ဒီအက်စ်ရောဂါအခြေအနေကိုဖော်ပြပါရှိသည့် စာတမ်းကောက်နုတ်ချက်အချို့ကို အောက်တွင်ဖော်ပြပါသည်။

ဗဇဤ ဆေးက အေအိုင်ဒီအက်စ် ရောဂါသည်များကို အနည်းဆုံး အသက်တစ်နှစ် ပိုရှည်အောင် ကူညီနိုင်စွမ်းရှိသည်။ဗဇဤ ကို အေအိုင်ဒီအက်စ်လက္ခဏာမပေါ်မီ ကြိုတင်သုံးစွဲလို့ အကျိုးမရှိပါ။ ဤဆေးကို အပြိုင်ထုတ်လုပ်နေကြသဖြင့် ဗဇဤ ဆေး မကြာခင်ဈေးနှုန်းချိုသာတော့မည်။ ဗဇဤ ကို ဆရာဝန် တိုင်းအသုံးပြုခွင့်မရှိ၊ အထူးသင်တန်းတက်ပြီးသူများသာ သုံးစွဲခွင့်ရှိပါသည်။ တိုးတက်ဆဲနိုင်ငံတွေမှာ လူသားများအတွက် ဒေါ်လာ ၂ဝဝဝ မှ ဒေါ်လာ ၄ဝဝဝ တန် ဗဇဤ သုံးရန် လက်မလှမ်းနိုင်သေး။ ရောဂါမဖြစ်ရအောင် နေထိုင်ကြခြင်းသည်သာ အဓိက ဖြစ်ပါသည်။ ဗဇဤ နှင့် ဆေးသဘောချင်းတူပြီး ဈေးနှုန်းချိုသာစွာ ထုတ်လုပ်နိုင်မည့် ဆေးနှစ်လက်ကိုတော့ သုတေသနပြုနေကြဆဲ။

ပထမဆေးက ီီူ (ီငိညေသျငညန)၊ ဘရစ်စတိုစကွစ်ကုမ္ပဏီမှ ထုတ်လုပ်၍ နိုင်ငံပေါင်း ၂ဝ တွင် အသုံးပြုခွင့်ရထားပြီး ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ ဆေးက ီီဂ0x035 ( ဇေူခငအဘေငညန) အမည်ရှိဆေး ဖြစ်၏။ ဟော့လင်းလာရို့ချ် ကုမ္ပဏီက ထုတ်လုပ်ပြီး၊ နိုင်ငံ ၁၃ နိုင်ငံတွင် သုံးစွဲနေကြပြီဖြစ်သည်။အထက်ဖော်ပြပါ ဗ0x1150x050ဤယီီဂ0x035 နှင့် ီီူ ဆေးသုံးမျိုးကို စုပေါင်းသုံးစွဲခြင်းဖြင့်ရမည့် စွမ်းပကားကိုလည်း သုတေသနပြုနေကြဆဲ။[9]