ဖိုးလတ်၊ ဦး

ဦးဖိုးလတ်ကို ကြည့်မြင်တိုင် တဘက်ကမ်း အေးရွာတွင် ၁၂၅၈-ခုနှစ်တွင် ဖွားမြင်သည်။

ဦးဖိုးလတ်သည် ကွယ်လွန်သူ အမျိုးသား ပညာဝန် ဦးဖိုးကျားနှင့် အလွန် ခင်မင်ရင်းနှီးပြီး မြန်မာ စာပေနှင့် မြန်မာမှုကို ကျောင်းသားဘဝ ကတည်းက အထူး လိုက်စားခဲ့သူ ဖြစ်လေသည်။ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ် ကျောင်းသား သပိတ်ကြီး ပေါ်လာသော အခါ ဦးဖိုးလတ်၊ ဦးဖိုးကျား၊ ဦးမြင့်ဆွေ (နေရှင်နယ်) တို့သည် ဂျပ်ဆင် ကောလိပ်ဘက်မှ ကျောင်းသား ခေါင်းဆောင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ဦးဖိုးလတ်သည် သပိတ်မှောက် ကောင်စီတွင် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။[1] ထိုသို့ သပိတ်ကြီးကို အကြောင်းပြု၍ အမျိုးသားကျောင်းများ ပေါ်ပေါက် ခဲ့လေသည်။ အမျိုးသားကျောင်းများကို စတင် တည်ထောင်သူ လေးဦးတွင် တစ်ဦး အပါအဝင် ဖြစ်လေသည်။

ထို့ပြင် ပထမဦးဆုံး အမျိုးသားကျောင်း (မြို့မအမျိုးသားကျောင်း) ၏ ပထမဦးဆုံးသော ကျောင်းအုပ်လည်း ဖြစ်ခဲ့ပေသည်။[1] [2] ဦးဖိုးလတ်သည် ရန်ကုန် အမျိုးသားကျောင်းတွင် ကျောင်းအုပ် လုပ်ပြီးနောက် မအူပင်၊ ညောင်လေးပင်မြို့များရှိ အမျိုးသားကျောင်းများတွင် ကျောင်းအုပ် လုပ်နေစဉ် ဘီအေ စာမေးပွဲကို အလွတ်ပညာသင် အနေဖြင့် ဝင်ရောက် ဖြေဆိုရာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဘီစီအက်(စ်) မြန်မာနိုင်ငံ ဝန်ထမ်းစာမေးပွဲကို ဝင်ရောက် ဖြေဆိုရာ ဒုတိယ အဆင့်ဖြင့် အောင်မြင်ခဲ့သည်။ အစိုးရဘက်တွင် ဝင်ရောက် အမှုထမ်းရာ မြို့အုပ်၊ ဝန်ထောက်၊ အရေးပိုင်၊ ညွှန်ကြားရေးဝန်၊ အတွင်းဝန် စသည်ဖြင့် ရာထူး အဆင့်ဆင့် တိုးမြှင့် ခန်ထားခြင်း ခံခဲ့ရလေသည်။

ဦးဖိုးလတ်သည် အရာရှိ အလုပ်ဖြင့် လုပ်ကိုင် နေရသော်လည်း ဂုဏ်၊ ပကာသဏ ထားတတ်သူ တစ်ယောက် မဟုတ်ပေ။ သူ့မှာ ရည်ရွယ်ချက် တစ်ခု ရှိသည်။ ယင်းရည်ရွယ်ချက်ကား မြန်မာစာပေနှင့် မြန်မာမှုကို လိုက်စားကာ အကျိုးဆောင်လိုခြင်း ဖြစ်ပေသည်။

အစိုးရ အလုပ်တာဝန် များပြားနေသည့် ကြားမှပင် သူဝါသနာပါသော သုတေသန လုပ်ငန်းများကို အပင်ပန်းခံ ရှာဖွေပြီး ရရှိသော သုတေသန ရှာဖွေချက်များကို မဂ္ဂဇင်းများတွင် ဆောင်းပါးအဖြစ် ရေးသားတင်ပြခဲ့လေသည်။ ဂန္တလောက မဂ္ဂဇင်းတွင် ဦးဖိုးလတ်၏ ဆောင်းပါး အများအပြားကို တွေ့မြင်ရလေသည်။ ထို့ပြင် စာအုပ်စာတမ်းများနှင့် ကျမ်းများ ရေးသားပြုစု၍လည်း တင်ပြခဲ့ပေသေးသည်။

ကျောင်းသား ဘဝက သင်အံ လေ့ကျက် ခဲ့ရသော ‘သီချင်းပဒေသာ’ စာအုပ်မှာ ဦးဖိုးလတ် စုဆောင်း စီစဉ်ခဲ့သော စာအုပ်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ‘နောက်တွေ့ ရှေးသီချင်းကြီးများ’ မှာလည်း ဦးဖိုးလတ် စုဆောင်း ထုတ်ဝေသော စာအုပ်ဖြစ်သည်။ ယင်းစာအုပ်တွင် ကျွန်တော်တို့ မတွေ့၊ မမြင်၊ မဖတ်ရှုရသေးသော သီချင်းကြီး ၃၅ ပုဒ်ကိုလည်း တွေ့မြင်ရပေသည်။ ဦးဖိုးလတ် ကျောက်ဆည်၌ အလုပ်ဝတ္တရားနှင့် ရှိစဉ် သူ၏ သုတေသန ပြုစု ရှာဖွေရာမှ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း ပိဋိကတ်တိုက် စာပေထဲမှ တွေ့မြင်ရရှိခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပေသည်။

ဦးဖိုးလတ်သည် သထုံ၌ အရေးပိုင် ဘဝနှင့် ‘ဓမ္မပဒ’ ကျမ်းကို မြန်မာပြန်ဆို ထုတ်ဝေ ခဲ့သေးသည်။ အတွင်းဝန် ဘဝ၌ ရှိစဉ်ကလည်း ‘အာသောက ကျောက်စာ’ ကို မြန်မာပြန်ဆို ထုတ်ဝေ ခဲ့သေးသည်။ မြန်မာစာ စာလုံးပေါင်း သတ်ပုံကို ရဲဝံ့စွာ ဦးစွာ ဦးဆောင် ရေးသားခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။

ဦးဖိုးလတ်သည် ယဉ်ကျေးမှု ဌာန အတွင်းဝန်ဘဝမှ အငြိမ်းစား ယူခဲ့ပြီးနောက် သုတေသန လုပ်ငန်းရပ်များကို မနားမနေ ကြိုးစား လုပ်ဆောင်ကာ ‘မြန်မာအစ ဘယ်ကလဲ’ စာအုပ်ကို ရေးသားပြီး ‘မြန်မာ ဝေါဟာရ ဇာစ်မြစ်ရှာ ကျမ်းသုံးစောင်’၊ ‘ရှေးခတ် မြန်မာ ရာဇဝင်နှင့် ယဉ်ကျေးမှု သုတေသနကျမ်း’ များလည်း ရေးသား ပြုစုပြီး ဖြစ်သည်ဟု သိရသည်။

ဦးဖိုးလတ်သည် သုတေသန ပြုချက်များကို ထပ်မံ ရှာဖွေနေရာမှ ၁၃၂၇ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၃ဝ တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့လေသည်။

1. မြန်မာစကား အဖွင့်ကျမ်း သုံးတွဲ၊(ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ၊ ဖြည့်စွက်တွဲ)
2. မြန်မာလအမည်များ၊
3. မြန်မာနေ့နှင့် နှစ်အမည်များ၊
4. ရှေးဟောင်းမြန်မာရာဇဝင်နှင့် ယဉ်ကျေးမှုသုတေသန၊
5. အာသောကကျောက်စာများ၊
6. မြန်မာလိုဓမ္မပဒ၊
7. ကမ္မ၊
8. မနုဿပဋိသန္ဓေ၊
9. လူနှင့်သူ၏ခန္ဓာများ၊
10. ဇောတိဘုံ(ကာမဒေဝလောက)၊
11. ဒေဝဋ္ဌာန်ဘုံ(ဗြဟ္မာဘုံ၊ မနလောက)၊
12. ဆရာအသျင်၏ခြေတော်ရင်း၌၊
13. သီချင်းပဒေသာ(ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ၊ ဖြည့်စွက်တွဲ)၊
14. နောက်တွေ့ ရှေးသီချင်းကြီးများ)၊
15. မြန်မာအစ ဘယ်ကလဲ စသည်တို့ပင် ဖြစ်လေသည်။[3]

1. သုတေသနအဘိဓာန်
2. ဦးကြော့နှင့် တောင်တွင်းစာဆိုကဗျာများ
3. စာဆိုတော်ကြီးများ အတ္ထုပ္ပတ္တိပေါင်းချုပ်[4]

1. ချမ်းငြိမ်း (27 April 2018)။ တကောင်းရွှေပြည် စည်းခုံစေတီ စိတ်ကရည်၍....။ 20 October 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 4 August 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
2. Myanmarbookshop။ ၁၉၂၀ ကောလိပ်သပိတ်ခေါင်းဆောင် ရှေးဟောင်းသုတေသီ မြန်မာစကားပညာရှင် ဦးဖိုးလတ် (၃ ဒီဇင်ဘာ ၁၈၉၆ - ၃၀ သြဂုတ် ၁၉၆၅)။
3. မောင်သုတ အမည်ခံ ဗိုလ်မှူး ဘသောင်း (မဟာဝိဇ္ဇာ၊ ရွှေတံဆိပ်ရ) ပြုစုကာ ဦးခင်အေး (မောင်ခင်မင်၊ ဓနုဖြူ) ပါမောက္ခ၊ မြန်မာစာ ဌာန၊ ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် တည်းဖြတ် ဖြည့်စွက်တဲ့ ပဉ္စမအကြိမ် ၁၊ ဩဂုတ်၊ ၂ဝဝ၂၊ ရာပြည့် စာအုပ်တိုက်ထုတ် 'စာဆိုတော်များ အတ္ထုပ္ပတ္တိ' စာအုပ်
4. ဦးဖိုးလတ်၏ မြန်မာလအမည်များစာအုပ်နောက်ဖုံးမှ

• မင်းယုဝေ၏ ‘စာလေက လူလောက’၊ မျက်နှာ ၂၂၂ မှ ၂၂၇။