မန်ကျည်း

မန်ကျည်း (Tamarindus indica) (အာရပ်ဘာသာမှ تمر هندي tamar hindi = အိန္ဒိယ date သီး) သည် Fabaceae မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ Tamarindus မျိုးစုသည် မျိုးစိတ်တစ်ခုတည်းသာ ရှိသောမျိုးစုဖြစ်သည်။ မန်ကျည်းသည် မုတ်သုန်ရာသီဥတုတွင် ပေါက်မြောက်သော အပင်ဖြစ်ပြီး ဆူဒန် နှင့် မဒါဂတ်စကား ၏ အစိတ်ပိုင်း ရွက်ကြွေတောများ အပါအဝင် မုတ်သုံ အာဖရိကတွင် စတင်အရင်းခံသည်။ မန်ကျည်းပင်သည် စိန်ပန်းပင်၊ ပိတောက်ပင်၊ ကုက္ကိုပင်စသည်တို့ နှင့်အတူ လီဂူမီနိုးစီး မျိုးရင်းတွင်ပါဝင်၍ ယင်း၏ ရုက္ခ ဗေဒ အမည်မှာ တမ်းမရင်းဒပ်အင်ဒီကာ ဖြစ်သည်။ မန်ကျည်းပင်သည် အလွန်ပေါများသောကြောင့် လူတိုင်းမြင်ဖူးကြသည်။ ထိုအပင်မျိုး၏ စတင်ပေါက်ရောက်ရာ ဇာတိဒေသမှာ အာဖရိကတိုက်အရှေ့ပိုင်း ပူအိုက်သော တိုင်းပြည်များဖြစ်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်မြန်မာနိုင်ငံတို့သို့ တစ်ဆင့် ယူဆောင်စိုက်ပျိုးခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ မန်ကျည်းပင်သည် အမြဲစိမ်းလန်းသော သစ်ပင်ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ အနှံ့အပြား စိုက်ပျိုးထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းတွင် မန်ကျည်းပင်ကို အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးထားကြရာ၊ ထိုဒေသတွင် အများဆုံးတွေ့ရသည်။ လယ်ကွင်းများ၊ ခြံဥယျာဉ်များ၊ ကျွဲ နွား စားကျက်များ၌ မန်ကျည်းပင် ပေါက်စများကို အနှံ့အပြား တွေ့မြင်ရခြင်းအားဖြင့် အပင်ပေါက်လွယ်သည့် သစ်ပင်မျိုးဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

မန်ကျည်း
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း
လောက:	Plantae
မျိုးပေါင်းစု:	Magnoliophyta
မျိုးပေါင်း:	Magnoliopsida
မျိုးစဉ်:	Fabales
မျိုးရင်း:	Fabaceae
မျိုးရင်းသေး:	Caesalpinioideae
မျိုးစု:	Tamarindus
မျိုးစိတ်:	T. indica
ဒွိနာမ
Tamarindus indica

မန်ကျည်းပင်များသည် အမြင့်ပေ ၈ဝ အထိရှိ၍ ခိုင်ခံ့သော ပင်စည်နှင့် အပင်ထက်တွင် လှပဝေဆာသော ငှက်မွေး သဏ္ဌာန် အရွက်များဖြင့် အလွန်တင့်တယ်သော သစ်ပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်သည်။ ရွက်ရိုးတံ တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် ရွက်မြွှာများစီ၍ထွက်လျက် ရှိသည်။ ရွက်ရိုးတံသည် ၂ လက်မ မှ ၄ လက်မအထိ ရှည်၍ ရွက်မြွာများ ၁ဝ စုံအထိ ပါရှိသည်။ အရွက်အခက်တို့ဖြင့် သိုက်မြိုက်ဝေဆာနေသဖြင့် အရိပ်အာဝါသ အလွန်ကောင်းသောကြောင့် ခြံဥယျာဉ်များနှင့် အထူးသဖြင့် လမ်းနံဘေးများ၌ တန်ဆာဆင်ရန် စိုက်ထားတတ်ကြသည်။ မိုးပါး၍ ခြောက်သွေ့သောဒေသများ၌ နွေအခါတွင် ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်မျှ ပင်လုံးကျွတ် အရွက်ကြွေတတ်သည်။ အလွန်ကြီးခဲသော အပင်မျိုးဖြစ်သော်လည်းအစေ့မှ အလွယ်တကူ အပင်ပေါက်နိုင်သည့်ပြင် မည်သည့်မြေမျိုး၌မဆို ကြီးပွားဖြစ်ထွန်းသဖြင့် မန်ကျည်းပင်ကို မြန်မာနိုင်ငံ မြေညီပိုင်းတွင်နေရာတိုင်း၌ စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ မန်ကျည်းခေါက်သည် ညိုမွဲရောင်ရှိ၍ ထွင်းကြောင်းများသည် ပင်စည်နှင့် အလျားလိုက် ပေါ်လျက်ရှိသဖြင့် အလွန်ကြမ်းသည်။ အပွင့်မှာ ငယ်သော်လည်း အဝါပေါ်တွင် အနီပြောက်ကလေးများ ပါရှိသဖြင့် လှပ၏။ မန်ကျည်းသီး အတောင့် ၃ လက်မမှ ၆ လက်မ အထိရှည်၍ များသောအားဖြင့် ကွေးကွေးကောက်ကောက် သီးတတ်ကြသည်။ ညို၍ ဆတ်သော အခွံပါးကလေးများရှိ၍ ထိုအခွံအတွင်း၌ အသားပျော့ရှိသည်။ အသားအတွင်း၌ မြုပ်နေသော မာ၍ ချောမွတ်လျက် အညိုရင့်ရောင်ရှိသည့် အစေ့ပြားကလေးများ သည်အသီးတောင့်၏ အလယ်၌ စီတန်းလျက်ရှိသည်။ မန်ကျည်းသားသည် အလွန်မာ၍ ကြာရှည်ခံသဖြင့် ဆန်ဖွပ်ရန် ကျည်ပွေ့များ၊ ဆီဆုံနှင့် ကြံကြိတ်စက်များ၊ ထယ်များ၊ စူး ဆောက်ရိုးများ စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးဝင်သည်။ ထင်ရှားသော မန်ကျည်းပင်နှစ်မျိုးရှိသည်။ ယင်းတို့မှာ အသီးမှည့်သောအခါ အသားနီညစ်ညစ် အရောင်ရှိ၍ အရသာ ချဉ် သော မန်ကျည်းပင်မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။

မန်ကျည်းသီးမှည့်များသည် ဟင်းချက်ရာ၌ အလွန်အသုံးဝင်သည်။ တေဆေးဟု ခေါ်သော ဝမ်းနုတ်ဆေးတွင် မန်ကျည်းသီး ကို ထန်းလျက် ၊ ပွေးကိုင်းအပြင် အခြားဆေးများနှင့်ရော၍ ဖော်စပ်ထားသည်။ ပူအိုက်သောရာသီတွင် မန်ကျည်းသီးနှင့် ထန်းလျက်ကို ရေတွင် စိမ်၍ ဖျော်ရည်ပြုလုပ်သောက်ကြသည်။ ဆေးပေါ့လိပ် လုပ်ငန်းတွင် ဆေးရိုးကို မန်ကျည်းမှည့်ရည် ပက်ဖျန်းပြီးမှ ဆေးလိပ်လိပ်ကြသည်။ မန်ကျည်းသီးစိမ်းများကိုလည်း ကြော်ချက်၍ စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ မန်ကျည်းရွက်နုကိုလည်း ဖွယ်ဖွယ်ရာရာစီမံချက်ပြုတ်၍ စားသောက်ကြသည်။ မန်ကျည်းရွက်ကို မြေပဲဖြင့် သုတ်စားခြင်း၊ ချည်ရေဟင်း ချက်သောက်ခြင်းတို့ဖြင့် စားသုံးကြသည်။မန်ကျည်း ခေါက်ကို သာမန်မျက်စေ့နာအတွက် နှင့် အပူဒဏ်ခံနိုင်ရန် သနပ်ခါးကဲ့သို့ သွေးလိမ်းကြသည်။ ယင်းသို့ ဖြစ်ရကား မန်ကျည်းပင် သည် တစ်ပင်လုံး အသုံးဝင်သော အပင်ဟု ဆိုနိုင်ပေသည်။

သင်္ဘော မန်ကျည်းပင်ကို တရုတ် မန်ကျည်းပင် ဟူ၍လည်းခေါ် သည်။ ထိုမန်ကျည်းပင်မျိုးသည် အပင်လတ်များ ဖြစ်၍ ခြံစည်းရိုးပင် အဖြစ် စိုက်ပျိုးထားလေ့ရှိကြသည်။ အကိုင်းအခက်များကို ချိုင်ပေးလျှင် ခြံစည်းရိုးတစ်လျှောက်တွင် အပင်များ တညီတည်းရှိနေသည်။ အကယ်၍ မချိုင်ဘဲ ထားလျှင် နုံးမြေများတွင် ပေ ၃ဝ ကျော်ခန့် အထိ မြင့်သည်။ အသီးအမှည့်များကို စားကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော အခြား မန်ကျည်းပင်များမှာ မန် ကျည်းပေါက်ပင်၊ တောမန်ကျည်းပင်၊ တောင်မန်ကျည်းပင်နှင့် ဆေးမန်ကျည်းပင်များ ဖြစ်ကြသည်။ မန်ကျည်းပေါက်ပင်များကို မင်းဘူးနယ်နှင့် မုတ္တမနယ်တို့၌ တွေ့ရသည်။ တောမန်ကျည်းပင်ကို ခယာမွှေးပင်ဟူ၍လည်း ခေါ်ကြသည်။ တောင်မန်ကျည်းပင်များကို မိုးကုတ်နယ်၌ တွေ့ရသည်။ ဆေးမန်ကျည်းပင်ကား ခြုံပင် သို့မ ဟုတ် အပင်ငယ်များဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ အနှံ့အပြား တွေ့ရသည်။[1]