သော်၊ ဦး (ပန်းကန်စက်)

Steel Brothers ဆန်ရောင်းဝယ်ရေးကုမ္ပဏီ၊ အိန္ဒိယဆန်ကုန်သည်ကြီးများနှင့် ဖခင်ဦးဘိုးဆင့်တို့ ချုပ်ဆိုထားသော စာချုပ်များရှိသော်လည်း ပထမကမ္ဘာစစ်ကာလ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် ကိုဖြတ်ကာ ဆန်တင်ပို့ခြင်းသည် အသက်အန္တရာယ်များကြောင်း မိတ်ဆွေများက တားမြစ်ကြသည်။ ပထမစစ်ကာလ ပင်လယ်ပြင်တွင် စစ်ပွဲများဖြစ်နေသောကြောင့် ဥပဒေအရ စာချုပ်ပါ ကတိဖောက်ဖျက်ရာ မရောက်ကြောင်း ရှေ့နေများကလည်း အကြံပြုကြသည်။ သို့ရာတွင် ဦးဘိုးဆင့်က 'မင်းမှာသစ္စာ-လူမှာကတိ' ဆိုရိုးအတိုင်း စာချုပ်ပါကတိကို မိမိကစပြီး မဖောက်ဖျက်လိုကြောင်း၊ မြန်မာတွေကတိမတည်ဘူးဟူ၍လည်း လူမျိုးခြားများ၏ပြစ်တင်ဝေဖန်ပြောဆိုခြင်းလည်းမခံချင်ကြောင်း ပြောပြီး ကိုယ်တိုင်သွားပို့ရန်ပြင်ဆင်ခိုက် အသက် (၂၁) နှစ် အရွယ်သာရှိသော သားဖြစ်သူ ဦးသော်က "သေစရာရှိလျှင် မောင်သော်အသေခံပါမည် ဖေဖေအသေခံစရာမလို" ဟုပြောကာ ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်သင်္ဘောအား စင်းလုံးငှား၍ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ သူကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်ကာ ဆန်တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် ဖြတ်ပြီး ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ပထမဦးဆုံးစွန့်စားသွားရောက်ခဲ့သော အသက်အငယ်ဆုံး ဗမာလူမျိုး ဆန်ကုန်သည်ကြီးတစ်ဦးဟု ထိုစဉ်က နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာများတွင် ဓာတ်ပုံနှင့်တကွ ရေးသားချီးကျူးခြင်းခံရသည်။[8]

၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် ဇီးကုန်းဆန်စက်ကို တာဝန်ယူ အုပ်ချုပ်သည်။ ပြုတ်ဆန်ကို စမ်းသပ်တင်ပို့ရာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယသို့ ဆန်တင်ပို့ရောင်းချသည့်လုပ်ငန်းကိုလည်း ဆက်လက်ဆောင်ရွက်သည်။ ကာလကတ္တားမြို့ အထိ သွားရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့ဖူးသူဖြစ်ရာ အင်္ဂလိပ်စာကို ကောင်းစွာတတ်ကျွမ်းသူ ဖြစ်သည်။

ကာလကတ္တားတွင် ဝန်မင်း ဦးဘတူ၊ ဒေါက်တာသိန်းမောင်၊ ကာလကတ္တား ပန်းကန်စက်ပိုင်ရှင် မဟာရာဇာစော်ဘွား ကာဆင်ဗဇား တို့နှင့် ရင်းနှီးခင်မင်ရာမှ ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်းကို စိတ်ဝင်စားလာသည်။ သမားရိုးကျ ဆန်ကုန်သည် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းမှ စက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းရှင် အဖြစ် စွန့်စား ဆောင်ရွက်ရန် ဖခင် ဦးဘိုးဆင့်ထံ ခွင့်ပြုချက် တောင်းခဲ့သည်။ ဖခင်၏ငွေငါးသိန်း (ထိုခေတ်က ရွှေတစ်ကျပ်သားကို မြန်မာကျပ် ၁၀ ကျော်သာရှိ) ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ဇီးကုန်းမြို့ မှ ကိုဖိုးမြိုင်ကို ကာလကတ္တားသို့ ပို့၍ မဟာရာဇာ ၏ ပန်းကန်စက်တွင် သုံးနှစ် ပညာသင်စေခဲ့သည်။ လစဉ် စရိတ်ငွေ ၂၅ဝ ကျပ် ထောက်ပံ့ခဲ့ ရသည်။ သူ့ကျွန်ဘဝရောက်နေသောကာလဖြစ်၍ မြန်မာတစ်မျိုးသားလုံး စိတ်အားငယ်နေချိန် (age of depression) ဖြစ်နေရာမှ ကြိုးစားလျှင် ဘာမဆိုဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ မိမိလုပ်မည့်ပန်းကန်စက် စက်မှုလုပ်ငန်းမှာ မြန်မာ့စက်မှုလက်မှု၏ရှေ့ပြေးပထမဖြစ်ပါကြောင်း၊ မြန်မာပိုင်စက်မှုလက်မှုကို မိမိကစတင်ပြီး တည်ထောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ရိုးသားမှု၊ ကြိုးစားမှု၊ ဇွဲတို့သာလိုပါကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။[8]

၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့ သမိုင်းနှင့် ကြို့ကုန်းကြားတွင် မြေ ၁ဝ ဧက ဝယ်ယူ၍ ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်း စတင်ခဲ့သည်။ တနှစ် အတွင်း ငွေ ငါးသောင်းခန့် ဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ကာ ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်းကို ကိုယ်တိုင် ကြီးကြပ်သည်။ ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်း အတွက် မြေစေး စမ်းသပ်သည့် လုပ်ငန်းကို ဦးဖိုးမြိုင်၊ လုပ်သား ငါးယောက်တို့နှင့်အတူ ကြိုးစား လုပ်ဆောင်သည်။ ၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် ဖခင် ဦးဘိုးဆင့်နှင့် အတူ ကာလကတ္တားသို့ ထပ်မံ သွားရောက်ပြီး ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်းကို လေ့လာသည်။ ထို့နောက် အိန္ဒိယမှ စက်ပညာရှင် မစ်စတာဒတ်ကို ငှားရမ်း၍ သမိုင်းပန်းကန်စက်ကို စတင်သည်။ ဂျာမန် စက်ပစ္စည်းများကို မှာယူ၍ တည်ဆောက်ရာ ၁၉၂၅ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ပြီးစီးသည်။ ငွေငါးသိန်းခန့် ကုန်ကျခဲ့သည်။ ပန်းကန်စက် လုပ်ငန်းကို ဦးသော် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ သို့သော် နည်းပညာ အခက်အခဲကြောင့် အောင်မြင်မှု မရခဲ့ချေ။ နောက်ဆုံးတွင် ဦးသော်ကိုယ်တိုင် လူမျိုးခြားပိုင် ဆန်စက်တွင် တလလျှင် လခ ၂၅ဝ ကျပ်ဖြင့် မန်နေဂျာ ဝင်လုပ်ခဲ့ရသည်။

၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင်သူဌေး ဦးသော်၏ ပန်းကန်စက်မှ မြေစိုက်ပန်းအိုးနှင့် လက်ဖက်ရည်ကရားများ စတင် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလန်၌ ပန်းကန်စက်ပညာ သင်ခဲ့သော ဦးကျင်၏ အကူအညီဖြင့် ခေါင်းပွကြွေထည်များ ထုတ်လုပ်နိုင်၍ အောင်မြင်မှု စတင် ရရှိလာခဲ့သည်။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် ဒေါက်တာဘမော် နန်းရင်းဝန် အဖြစ် ဆောင်ရွက်စဉ် ဘဏ္ဍရေးဝန်ကြီး ဒေါက်တာသိန်းမောင် (၉၁ ဌာနခေတ် ဝန်ကြီး၊ ဂျပန်ခေတ်ဝန်ကြီးနှင့် ပထမဆုံး ဂျပန်နိုင်ငံဆိုင်ရာ မြန်မာသံ အမတ်ကြီးဖြစ်သော ဒေါက်တာသိန်းမောင် (၁၈၉၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂ – ၁၉၄၆ ခုနှစ် မေ ၂၃))[9][10]၏ အကူအညီဖြင့် အစိုးရချေးငွေ တစ်သိန်းရခဲ့သဖြင့် အင်္ဂလန်မှ ပန်းကန်ပြားစက် အသစ်မှာယူကာ လုပ်ငန်းကို တိုးချဲ့သည်။

၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပန်းကန်ချောများ အောင်မြင်စွာ ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး တစ်လလျှင် ပန်းကန်ပြား ဒါဇင်ပေါင်း တသောင်းကျော် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ဒါဇင် ငါးထောင်ခန့်သာ ဈေးကွက်ရှိသည်။ ထိုစဉ်က ဦးသော်၏ ပန်းကန်ပြားများသည် ဂျပန် ပန်းကန်ပြားများကို အသာရခဲ့သည်။

သမိုင်းရှိ ဦးသော်၏ ပန်းကန်စက်သည် ကိုလိုနီခေတ်တွင် တစ်ခုတည်းသော ဗမာတိုင်းရင်းသားပိုင် ပန်းကန်စက်ဖြစ်သည်။ ဦးသော်ပန်းကန်စက် တည်နေရာမှာ ရန်ကုန်မြို့၊ မရမ်းကုန်းမြို့နယ်၊ သမိုင်းမြို့သစ် မီးရထားဘူတာရုံအနီး ဖြစ်သည်။ ဦးသော်ပန်းကန်စက်တွင် လုပ်ငန်းများတွင် ဂျပန်များက အဓမ္မဝင်ရောက်ဦးစီးလုပ်ကိုင်သည်။ သို့ရာတွင် ဦးသော်ပန်းကန်စက်တွင်လည်း ဂျပန်များက အစုစပ်အဖြစ်ပါဝင်၍ ဦးစီးလုပ်ကိုင်သည်ဟု ဂျပန်အလိုတော်ရိများက မဟုတ်မမှန် ဝါဒဖြန့်ချိခဲ့သည်။

အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် ၁၉၄၂ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဂျပန်စစ်သားတို့သည် ဦးသော်ပန်းကန်စက်ကို အတင်းအဓမ္မသိမ်းယူလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဂျပန်စစ်တပ်အတွက် လိုအပ်သော ပစ္စည်းများ၊ ဟင်းချိုသောက် မြေပန်းကန်များ၊ အခြားကြွေထည်အသေးအဖွဲများနှင့် စစ်မြေပြင်သုံးကြွေသီးများ သိန်းသန်းချီ၍ ထုတ်လုပ်ကြသည်။ စက်ရုံဝင်းအတွင်း၌ လက်ပစ်ဗုံးများလည်း ထုတ်လုပ်သည်။ စက်ရုံပိုင်ရှင်ဦးသော်သည် အမည်ခံသာဖြစ်၍ ပန်းကန်စက်မှာ ဂျပန်စစ်သားများ၏ အတင်းအဓမ္မကြီးစိုးပိုင်ဆိုင်မှုအောက်တွင် ရှိခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မဟာမိတ်တို့၏ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုကိုခံရ၍ လုပ်ငန်းရပ်ဆိုင်းသွားသည်။ ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်တို့အရေးနိမ့်၍ စစ်ဆုတ်ရသောအခါ ဦးသော်ပိုင်သော သမိုင်းပန်းကန်စက်ရုံရှိစက်များကို ဂျပန်စစ်သားများကမီးရှို့ဖျက်ဆီးခဲ့ကြသည်။[11] [12] [13] [14]

ဦးသော်၏ထပ်မံငွေစိုက်ထုတ်ကြိုးစားမှုကြောင့် ၁၉၄၇-၄၈ ခုနှစ်တွင် ဦးသော်၏ ပန်းကန်လုပ်ငန်း တစ်ဖန်ပြန်လည်အောင်မြင်လာသည်။ သို့ရာတွင် ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ပြည်တွင်းစစ်ဒဏ်ကြောင့် ဦးသော်၏ ပန်းကန်စက်မှာ ထပ်မံ အဖျက်အဆီးခံရပြန်သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးကာစ ၁၉၄၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလမှ မေလအတွင်း ပြည်တွင်းသောင်းကျန်းမှု တိုက်ပွဲများ မြန်မာပြည်အနှံ့ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိရာ ရန်ကုန်မြို့မှအပ မြန်မာနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံလုံးနီးပါး KNDO (The Karen National Defense Organization) များ လက်ဝယ်သို့ ကျရောက်နေသောအချိန်ဖြစ်သည်။

မြန်မာ့တပ်မတော်နှင့် ကေအင်ဒီအိုအဖွဲ့တို့ အပြန်အလှန်တိုက်ပွဲများ အကြိမ်ကြိမ်ဖြစ်ခဲ့ရာ အင်းစိန် ခဝဲခြံနှင့် လွန်စွာ နီးကပ်လျက်ရှိသော ဦးသော်၏ ပန်းကန်စက် (ယခု-မရမ်းကုန်းမြို့နယ်သမိုင်းမြို့သစ် မီးရထားဘူတာရုံအနီး) မှာ မြန်မာ့တပ်မတော် (ရေ) ၏ ဘိုဖာအမြှောက်[15] နှင့် ဗုံးဒဏ်များကြောင့် ရစရာမရှိအောင် ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။[15] ဦးသော်၏ ပန်းကန်စက်အဖျက်အဆီးခံရခြင်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ထိုစဉ်က နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာများတွင် အထင်အရှား ပါရှိပြီးဖြစ်သည်။ ဦးသော်ကိုယ်တိုင် ထပ်မံငွေစိုက်ထုတ်ကြိုးစားဦးစီး၍ စက်ကို ပြန်လည် လည်ပတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ ခုနှစ်တိုင် လုပ်ငန်း အောင်မြင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် ထိုစဉ်က အစိုးရ၏ အခွန်ကောက်နှုန်းများကြောင့် ဂျပန် ပန်းကန်ပြားများကို မယှဉ်ပြိုင်နိုင်တော့ချေ။ နောက်ဆုံး ၁၉၅၂ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၁ ရက်နေ့တွင် စက်ရုံ ရပ်နားခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၆-၅၇ တွင် ရင်းနှီးသော မိတ်ဆွေ သင်္ဂဟများနှင့်အတူ ပြန်လည် လုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့သည်။