နင်ဂျာ

ယာမာတို တာကဲရုသည်အစေခံအဖြစ် ဝတ်ဆင်ကာ ကူမာဆို ခေါင်းဆောင်များကိုသတ်ရန်ပြင်ဆင်သည်။ စက္ကူပေါ်တွင် သစ်သားပုံနှိပ်တုံးဖြင့် နှိပ်ခြင်း။ ယောရှိတိုရှိ ၊ ၁၈၈၆။

နင်ဂျာ ဆိုသော အမည်နာမကို တစ်ခါတစ်ရံတွင် ၄ ရာစုမှ ဒဏ္ဍာရီ ဆန်ဆန် မင်းသား ယာမာတို တာကဲရု နှင့်နောက်ကြောင်းပြန် ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ [10] ကိုဂျီကီ ဟုခေါ်သော ဂျပန် ဒဏ္ဍာရီ မှတ်တမ်းတွင် ယာမာတို တာကဲရုသည် ငယ်ရွယ်သောမိန်းကလေး တစ်ဦး အဖြစ် ရုပ်ဖျက်ကာ ကူမာဆိုလူမျိုး ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးကို လုပ်ကြံခဲ့သည်။ [11] သို့သော် ဤမှတ်တမ်းများ ဂျပန်သမိုင်း၏ အလွန်စောသော အချိန်က ဖြစ်ပျက်ခဲ့သောကြောင့် နောက်ပိုင်းမှတ်တမ်းများ ဖြစ်သော ရှိနော့ဘုများနှင့် ဆက်စပ်မှု မရှိနိုင်ပေ။ ပထမဆုံး မှတ်တမ်းတင်ထားသောသူလျှိုလုပ်ခြင်းမှာ ၆ ရာစု မင်းသား ရှိုးတိုးကု ၏ စေခိုင်းမှု ဖြစ်သည်။ [12] ထိုသို့သော နည်းဗျူဟာများကို အစောပိုင်းကာလကပင် မနှစ်မျို့စရာဟု ယူဆကြပြီး ၁၀ ရာစု ရှိုမွန်ကီ မှတ်တမ်းအရ သူလျှိုကောင်လေး ကိုဟာရု မာရုသည် သည် သူပုန် တိုင်ရာ နော့ မာဆာကာဒို ကို သူလျှိုလုပ်ခြင်းကြောင့် အသတ်ခံခဲ့ရသည့် ဟု ဆိုသည်။ [13] နောက်ပိုင်း ၁၄ ရာစု စစ်ပွဲဆိုင်ရာ မှတ်တမ်း တိုင်ဟေးကီ တွင် ရှိနော့ဘိအား ရည်ညွှန်းမှု အများအပြား ပါဝင်ပြီး ရဲတိုက်အား မီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်းကို အလွန်ကျွမ်းကျင်သော အမည်မဖော်ပြထားသော ရှိနော့ဘိတစ်ဦးမှ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်ဟု အသိအမှတ်ပြုထားသည်။။ [2]

၁၅ ရာစုအထိ သူလျှိုများကို သူလျှိုလုပ်ဆောင်ရန် ရည်ရွယ်၍ အထူးလေ့ကျင့် သင်ကြားခြင်းမျိုး မရှိခဲ့ပေ။ [2] ဤအချိန်လောက်တွင် ရှိနော့ဘိ ဟူသောစကားလုံးသည် နင်ဂျာ ကို လျှို့ဝှက်အေးဂျင့်အဖွဲ့များ အဖြစ် ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြသတ်မှတ် ထားသည်။ သမိုင်းမှတ်တမ်းများတွင် အထောက်အထားများကို တွေ့ရပြီး ထိုမှတ်တမ်းများအရ ဆန်ဂေါ့ကုခေတ်အတွင်း လျို့ဝှက်စစ်သားများကို ရှိနော့ဘိများဟု ရည်ညွှန်းခဲ့ကြသည်။ [2] နောက်ပိုင်းတွင်သူလျှိုလုပ်ခြင်းဆိုင်ရာ လက်စွဲစာအုပ်ကိုတရုတ် စစ်မဟာဗျူဟာ ကျမ်းများတွင် အခြေခံပြီး ဆွန်ဇူး၏ စစ်သေနင်္ဂဗျူဟာ အနုပညာ ကဲ့သို့သော စာပေများကို ကိုးကားထားသည်။[12]

နင်ဂျာသည် ၁၅ ရာစုတွင် ကြေးစားများအဖြစ် ပေါ်ပေါက်လာရာ သူတို့အား သူလျှိုများ၊ ဝင်ရောက် စီးနင်းသူများ၊ မီးရှို့သူများ နှင့် နောက်ဆုံး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်သူများ အဖြစ်ပင်စုဆောင်းခဲ့သည်။ ဆာမူရိုင်းများကြားတွင် ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် အပြုအမူကောင်းများကို ကျင့်သုံးကြပြီး လူတစ်ဦးအနေနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ တိုက်ခိုက်မည် သို့မဟုတ် နှစ်ယောက်ချင်း တိုက်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားကြသည်။ ဆန်ဂေါ့ကုခေတ်အတွင်း မငြိမ်မသက်မှုများကြောင့် သာမန်စစ်သူရဲများ အတွက် ဂုဏ်သိက္ခာ မရှိသော အလုပ်ဟု သတ်မှတ်သည့် အလုပ်များကို လုပ်ကိုင်ပေးနိုင်မည့်သူများအား လိုအပ်မှု ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ [12] [2] ဆန်ဂေါ့ကုခေတ်တွင် ရှိနော့ဘိတို့တွင် အခန်းကဏ္ဍ အမျိုးမျိုး ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ သူလျှို (ကန်ချော) ၊ ကင်းထောက် (တေးဆတ်ဆု) ၊​လျှပ်တပြက်တိုက်ခိုက်သူ (ကီရှူး)​ နှင့် ဆွပေးသူ (ကွန်ရန်း) တို့ ဖြစ်ကြသည်။ [2] အဆိုပါ နင်ဂျာ အဖွဲ့အစည်းများကို ကျယ်ပြန့်သော အသင်းအပင်းများ အဖြစ် စုစည်းခဲ့ပြီး တစ်ခုချင်းစီတွင် ကိုယ်ပိုင်နယ်နိမိတ် သတ်သတ်စီ ရှိကြသည်။ [12] အဆင့်သတ်မှတ်ချက် စနစ်လည်း ရှိပြီး ဂျိုးနင်း ("အထက်လူ") သည်အမြင့်ဆုံးရာထူးဖြစ်ကာ အုပ်စုကို ကိုယ်စားပြုပြီး ကြေးစားများကို ငှားရမ်းသည်။ ၎င်း၏နောက်တွင် ချူးနင်း ("အလယ်လူ") ဟုခေါ်သော ဂျိုးနင်၏ လက်ထောက် ဖြစ်သည်။ အောက်ဆုံးတွင် ဂျီးနင်း ("အောက်ပိုင်းလူ")ရှိပြီး အောက်ဆုံးလွှာမှ ခေါ်ယူထားသော ကွင်းဆင်းဆောင်ရွက်မည့် အေးဂျင့်များ ဖြစ်ကြပြီး တကယ့် စစ်ဆင်ရေးများကို ပြုလုပ်ရန် တာဝန်ပေးအပ် ခံရသူများ ဖြစ်သည်။ [14]

အိဂါလွင်ပြင် အား ဝေးလံခေါင်းပါးသော အရပ်မှ တောင်ကုန်းများမှ ဝန်းရံထားပြီး နင်ဂျာများကို အထူးလေ့ကျင့်ပေးသည့် ကျေးရွာများ ပေါ်ပေါက်ရာ နေရာ ဖြစ်သည်။

အိဂါ နှင့် ကိုးဂါမျိုးနွယ်စုတို့သည် အိဂါပြည်နယ် ( ယနေ့ခေတ် မီအဲစီရင်စု) နှင့် ကပ်လျှက်ရှိသည့် ကိုးဂါဒေသ (ယခုအခါ ရှိဂါ့ စီရင်စု) တို့တွင် နေထိုင်သော မိသားစုများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုဒေသများမှ ကျေးရွာများသည် နင်ဂျာတို့အား လေ့ကျင့်သင်ကြားခြင်းကို အားစိုက်လုပ်ကိုင်ကြသော ကျေးရွာများ ဖြစ်သည်။[15] ဝေးလံခေါင်းပါးခြင်း နှင့် အနီးအနားရှိ တောင်ကုန်းများကြောင့် သွားလာရန်ခက်ခဲခြင်းတို့သည် နင်ဂျာတို့၏ လျို့ဝှက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွင် အခန်းကဏ္ဍတစ်ခု အဖြစ် ပါ ဝင်သည်။ [14] ဤတောင်တန်းဒေသများရှိ နင်ဂျာတို့၏ မူလအစနှင့် ပတ်သက်သော သမိုင်းဆိုင်ရာ စာရွက်စာတမ်းများကို ယေဘုယျအားဖြင့် မှန်ကန်သည်ဟု မှတ်ယူကြသည်။ [2] ဂေါ့ကာဂါ့မိ ဖူရောကု မှတ်တမ်းစဉ်က မျိုးနွယ်စု နှစ်ခု၏ ရင်းမြစ်အကြောင်းကိုရေးသားခဲ့သည်။

ဤဒေသများမှ နင်ဂျာများကို သူလျှိုများ သို့မဟုတ် ကြေးစားအဖြစ် ငှားရမ်းထားသည့် သာမန်လူများ သို့မဟုတ်ဆာမူရိုင်းများမှ ခွဲခြားရန်လိုအပ်သည်။ သူတို့နှင့် လုပ်ငန်းတူသော အခြားသူများကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ အိဂါ နှင့် ကိုးဂါ မျိုးနွယ်စုများသည် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် နင်ဂျာ များကို မွေးထုတ်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများအတွက် အထူးလေ့ကျင့် ပေးခဲ့သည်။ [2] ဤပရော်ဖက်ရှင်နယ်နင်ဂျာ များကို ဒိုင်မျိုး တို့မှ ၁၄၈၅ မှ ၁၅၈၁ ကြား အမြဲတစေ ငှားရမ်းခဲ့ကြသည်မှာ အိုဒါ နိုဘူနာဂါတို့မှ အိဂါပြည်နယ်အား ကျူးကျော်ဝင်ရောက်၍ စနစ်တကျ စုစည်းထားသော မျိုးနွယ်စုများကို သုတ်သင်ရှင်းလစ်ပစ်ခဲ့သည့် အချိန်အထိပင် ဖြစ်သည်။[5] အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများသည် ထွက်ပြေးခဲ့ကြရပြီး အချို့မှာ တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်း ကို တည်ထောင်သူ တိုကုဂါဝါ အိအဲယဆု ထံသို့ ရောက်ရှိခဲ့ကြကာ ကောင်းမွန်စွာ စောင့်ရှောက်ခံကြရသည်။ [2] ဟတ်တိုးရိ ဟန်ဇိုး အပါအဝင် ယခင်က အိဂါ မျိုးနွယ်စုဝင်များသည် တိုကုဂါဝါ၏ သက်တော်စောင့်များ အဖြစ် နောက်ပိုင်းတွင် အမှုထမ်းကြသည်။ [16]

၁၅၆၀ ခုနှစ်တွင် အိုကဲဟာဇာမာ တိုက်ပွဲ အပြီးတွင် တိုကုဂါဝါသည် တိုမို ဆုကဲဆာဒါ ဦးဆောင်သော ကိုးဂါနင်ဂျာ အယောက်ရှစ်ဆယ် အုပ်စုကို ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ သူတို့အား အိမာဂါဝါ မျိုးနွယ်စု ၏ တပ်စခန်းကို ဝင်ရောက်စီးနင်းရန် တာဝန်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ဤချေမှုန်းရေး မှတ်တမ်းအား မီကာဝါ ဂေါ့ ဖူဒိုကိတွင် ဖော်ပြထားသည်။ ထိုစီးနင်းမှုတွင် ကိုးဂါ နင်ဂျာများမှ ရဲတိုက်အတွင်း ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး မျှော်စင်များကို မီးရှို့ခဲ့သည်။၊ တပ်ရင်းအင်အား နှစ်ရာနှင့် တကွ ရဲတိုက်အတွင်း နေထိုင်သူများကို သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။ [2] ကိုးဂါနင်ဂျာများသည် ဆဲကိဂါဟာရာ စစ်ပွဲ (၁၆၀၀) တွင်ပါဝင်ခဲ့ပြီး ရာပေါင်းများစွာသော ကိုးဂါနင်ဂျာများသည် တိုရီး မိုတိုတာဒါ လက်အောက်ရှိ စစ်သားများအား ဖူရှိမိရဲတိုက် ကာကွယ်ရေး အတွက် အကူအညီ ပေးခဲ့သည် ဟုဆိုသည်။ [2] ဆဲကိဂါဟာရာ တွင် တိုကုဂါဝါ အနိုင်ရရှိပြီးနောက် အိဂါ တို့ သည် အဲဒိုရဲတိုက် အတွင်းပိုင်း ဝန်းအတွင်း အစောင့်အကြပ် အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အပြင်တံခါးဝကို ကာကွယ်ရန် စောင့်ကြည့်သူတပ်ဖွဲ့ အဖြစ်လည်းကောင်း ကူညီပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ [16] ၁၆၁၄ ခုနှစ် အိုဆာကာမြို့ သိမ်းပိုက်ရေး အတွက် ကနဦး "ဆောင်းရာသီ စစ်ဆင်ရေး"တွင် နင်ဂျာများကို တစ်ဖန်ပြန်လည် အသုံးပြုခဲ့သည်။ တိုကုဂါဝါ ထံတွင် အမှုထမ်းနေသော နင်ဂျာတစ်ဦးဖြစ်သူ မိအုရ ယိုအဲမွန် အိဂါ ဒေသမှ ရှိနော့ဘိများကို အသစ်ထပ်ခန့် ခဲ့ပြီး နင်ဂျာ ၁၀ ဦးကို အိုဆာကာ ရဲတိုက်သို့ စေလွှတ်ကာ ရန်သူတပ်မှူးများကြားတွင် ဆက်ဆံရေး ဆိုးရွားလာစေရန် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။[2] နောက်ပိုင်း နွေရာသီ စစ်ဆင်ရေး ကာလအတွင်း တန်နိုးဂျိ တိုက်ပွဲတွင် ထိုငှားရမ်းထားသော နင်ဂျာများသည် ပုံမှန်စစ်တပ်များနှင့်အတူ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။

နင်ဂျာများ၏ နောက်ဆုံးနှင့် အသေးစိတ်ကျသော စစ်မျက်နှာဖွင့် တိုက်ခိုက်သည့် မှတ်တမ်းကို ရှိမဘရ ပုန်ကန်မှု (၁၆၃၇-၁၆၃၈) တွင် တွေ့ရသည်။ [2] ရှိုးဂန်း တိုကုဂါဝါ အိုင်အဲမိဆု အသစ်ခန့်အပ်ခဲ့သော ကိုးဂါနင်ဂျာများသည် ဟိဇန်ပြည်နယ်ရှိ ဟာရာရဲတိုက်တွင် နောက်ဆုံးခံစစ် အဖြစ် ရပ်တည်နေသော အာမာကူဆာ ရှိရော ဦးဆောင်သော ခရစ်ယာန်သူပုန်များကို တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ မာဆုဒိုင်းရ မျိုးနွယ်စု ၏ အနွယ်ဝင်ဖြစ်သော အာမာကူဆ ဂန်းကီ သိမ်းဆည်းထားသော ဒိုင်ယာရီမှတ်တမ်း တစ်ခုတွင် "ကိုးဂါမှ လူများသည် ကိုယ်ရောင်ဖျောက်၍ ရဲတိုက်အတွင်းသို့ ညတိုင်း ခိုးဝင်ကြပြီး အလိုရှိသလို လုပ်ကိုင်ကြသည်။" ဟု ရေးသားဖော်ပြထားသည်။[2]

အုကိုင်း ကာနဲမွန် ၏ မျိုးဆက်တစ်ဦးမှ ရေးသားသော အုကိုင်း ဒိုင်ယာရီတွင် ကိုးဂါတို့ ဆောင်ရွက်သော ထောက်လှမ်းရေး လုပ်ငန်းများ အကြောင်းကို ရေးသားဖော်ပြထားသည်။

ဟာရာရဲတိုက်၏ အပျက်အစီးများ

ရဲတိုက်၏ ရိက္ခာများ နည်းနေပြီဟု သံသယ ရှိ၍ ဝိုင်းထားသည့် တပ်မှူး မာဆုဒိုင်ရာ နိုဘုဆုနာ က ရဲတိုက်သို့ ပေးပို့သော ရိက္ခာများကို ဝင်ရောက်စီးနင်းရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် ကိုးဂါတို့သည် ရန်သူတို့၏ ရိက္ခာအိတ်များကို လုယူပြီး ရဲတိုက်အတွင်း ညအချိန် ဝင်ရောင်၍ စကားဝှက်များကို ရရှိခဲ့သည်။ [2] ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် နိုဘုဆုနာသည် ရဲတိုက်၏ ရိက္ခာအခြေအနေကို ဆုံးဖြတ်ရန် ထောက်လှမ်းရေး သတင်းစုဆောင်းမှု ပြုလုပ်ရန် အမိန့်ပေး ခဲ့သည်။ ၁၅၆၂ ခုနှစ် အိမာဂါဝါ မျိုးနွယ်စုတို့၏ ရဲတိုက်ကို စီးနင်းရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သော နင်ဂျာအချို့ အပါအဝင် အချို့သော ကိုးဂါနင်ဂျာများသည် အသက်ရှင်သန်နိုင်သည့် အခွင့်အလမ်း နည်းပါးသည်ဟု သတိပေးသည့် ကြားမှပင် တာဝန်ယူရန် သူတို့ဘာသာ ဆန္ဒပြုခဲ့ကြသည်။ [2] ကောင်းကင်သို့ မီးတောက်များ ပစ်ဖောက်သဖြင့် ကာကွယ်သူများမှ ရဲတိုက်၏ မီးများကို ငြိမ်းသတ်ပြီး အသင့်စောင့်ဆိုင်းနေစဉ်တွင် ကာကွယ်သူများ အဖြစ် ရုပ်ဖျက်ထားသော နင်ဂျာများသည် ရဲတိုက်အတွင်းသို့ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်၍ ခရစ်ယာန်လက်ဝါးကပ်တိုင် တံခွန်ကို ရယူ ခဲ့သည်။ ဟု ဒိုင်ယာရီတွင် ရေးသားထားသည်။

စီးနင်းတိုက်ခိုက်မှု ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသည့် အခါတွင် စားနပ်ရိက္ခာ အလွန် ရှားပါးခြင်းကြောင့် ကာကွယ်သူများ အနေနှင့် ရေညှိများ နှင့် မြက်များကိုပင် စားသုံးခဲ့ရသည်။ [2] ထိုသို့ မျှော်လင့်ချက် မဲ့နေသည့် အခြေအနေကြောင့် သူပုန်များအနေနှင့် အချည်းနှီးဖြစ်သော တိုက်ခိုက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ရှိုးဂန်းစစ်တပ်ကို ရှုံးနိမ့် ခဲ့ရသည်။ ကိုးဂါတို့သည် နောက်ပိုင်း ရဲတိုက်ကို သိမ်းပိုက်ရာတွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။

ရှိမာဘရ ပုန်ကန်မှုအပြီးတွင် ဘကုမဆုခေတ်မတိုင်မီအထိ စစ်ပွဲများနှင့် တိုက်ပွဲများ လုံးဝနီးပါးမရှိခဲ့ပေ။ သူတို့ နေထိုင်မှုအတွက် နင်ဂျာ တို့သည် နယ်စားများထံတွင် တစ်ယောက်ချင်း အလုပ်ဝင်လုပ်ကြသကဲ့သို့ အလုပ်ပြောင်းကြသည်လည်း ရှိသည်။ နယ်စားများသည် နင်ဂျာများကို တိုက်ပွဲ အတွက် မဟုတ်သော်လည်း ကိုယ်ရံတော် အဖြစ် သို့မဟုတ် သူလျှိုအဖြစ် ငှားရမ်းကြသည်။ သူတို့၏ တာဝန်များတွင် အခြားသော နယ်စားများ ထံတွင် သူလျှိုအဖြစ် ဝင်ရောက် ထောက်လှမ်းခြင်း၊ နယ်မြေကို စောင့်ရှောက်ခြင်း နှင့် မီးကင်းလှည့်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ မင်းများစွာသည်စစ်ပွဲအတွက်မဟုတ်ဘဲကိုယ်ရံတော်များသို့မဟုတ်သူလျှိုများအဖြစ် ninja ကိုငှားရမ်းထားဆဲဖြစ်သည်။ နယ်စားများ ဖြစ်ကြသော ဆုနယ်စား၊ ဟိရိုးဆာကီ နယ်စား နှင့် ဆာဂါးနယ်စားတို့သည် ဘကုမဆုခေတ် အထိ ကိုယ်ပိုင်နင်ဂျာများကို ခန့်အပ်ထားခဲ့ကြသည်။

ယခင် နင်ဂျာ အများစုကို တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် မှ လုံခြုံရေးအစောင့်များ အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သော်လည်း သူလျှိုလုပ်ကိုင်သူများကို အွန်မိဆု နှင့် အိုနိဝါဘန် စသည့် အသစ် ဖွဲ့စည်းထားသော အဖွဲ့အစည်းများသို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ [17] အခြားသူများမှာမူ သူတို့၏ နင်ဂျုဆုပညာများကို အသုံးချ၍ ဆရာဝန်၊ ဆေးရောင်းသူ၊ ကုန်သည်၊ သိုင်းပညာရှင် နှင့် မီးရှူးမီးပန်းများထုတ်လုပ်သည့် အလုပ်များကို ပြောင်းလဲ လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ [17] သို့သော်အချို့သောအလုပ်လက်မဲ့ နင်ဂျာများက ဖူးမာ ကိုတာရို နှင့် အိရှိကာဝါ ဂိုးမွန်ကဲ့သို့သော လူဆိုးများ ဖြစ်သည်အထိ နိမ့်ကျသွား ခဲ့သည်။ [17]

• နယ်တစ်ခုချင်းစီမှ ပုံမှန် နင်ဂျာ အရေအတွက်

ဟန် (နယ်)	ပုံ	နင်ဂျာ အရေအတွက် [17]
ကိရှူးနယ်		၂၀၀ ကျော်
ကိရှိဝါဒါနယ်		၅၀
ကာဝါဂိုးနယ်		၅၀
မဆုအဲနယ်		၃၀
ဟိုရိုးဆာကိနယ်		၂၀
ဖူကူအိနယ်		၁၂
ဟိကိုးနဲနယ်		၁၀
အိုကာယာမာနယ်		၁၀
အာကိုးနယ်		၅

အထက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သော နယ်များအပြင် ဆုနယ် ၊ ဆာဂါးနယ်နှင့် ကာနိုနယ် တို့မှ အရေအတွက် မသိနိုင်သော နင်ဂျာများ ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ [17] [18]

မိအဲတက္ကသိုလ်သည် ကမ္ဘာ့ ပထမဦးဆုံး နင်ဂျာများအား သီးသန့် ရည်ရွယ်သည့် သုတေသနစင်တာကို ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ဘွဲ့လွန်မဟာသင်တန်းကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် အိဂါ (ယခု မီအဲစီရင်စု) ၌ တည်ရှိသည်။ တစ်နှစ်လျှင် ကျောင်းသား ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၃ ယောက်ခန့် ရှိသည်။ ကျောင်းသားများသည် ဂျပန်သမိုင်းနှင့် ပတ်သက်၍ ဝင်ခွင့်စာမေးပွဲ အောင်မြင်ရမည်ဖြစ်ပြီး သမိုင်းဝင် နင်ဂျာ စာရွက်စာတမ်းများကို ဖတ်နိုင်ရမည် ဖြစ်သည် [19] သိပ္ပံဆိုင်ရာ သုတေသီများနှင့် အခြားသော နယ်ပယ်မှ ပညာရှင်များသည် ရှေးဟောင်းစာရွက်စာတမ်းများကို လေ့လာပြီး ယနေ့ခေတ်တွင် မည်သို့မည်ပုံ အသုံးချနိုင်မည်ကို လေ့လာကြသည်။[20]

၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် ၄၅ နှစ်အရွယ် ဂဲနိချိ မိဆုဟာရှိ သည် မိအဲတက္ကသိုလ်မှ နင်ဂျာ လေ့လာမှု မဟာဘွဲ့ကို ပထမဆုံး ရရှိခဲ့သည့် ကျောင်းသားဖြစ်လာသည်။ ၂ နှစ်တာကာလအတွင်း သူသည် သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းများနှင့် ကိုယ်ခံပညာ ထုံးတမ်းစဉ်လာများကို လေ့လာခဲ့သည်။ မူလနင်ဂျာနှင့် ဆင်တူသည်အချက်မှာ နေ့ဘက်တွင် သူသည်လယ်သမားတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးဟင်းသီးဟင်းရွက်များစိုက်ပျိုး၍ ညနေဘက်တွင် သူသည် နင်ဂျာ လေ့လာမှုနှင့် ကိုယ်ခံပညာ သင်ယူမှုကို ပြုလုပ်သည်။

သူလျှိုလုပ်ခြင်းသည် နင်ဂျာ၏ အဓိကအခန်းကဏ္ဍ ဖြစ်သည်။ ရုပ်ဖျက်ခြင်းကို အကူအညီ ရယူပြီး နင်ဂျာတို့သည် ရန်သူ၏ မြေပြင်အနေအထားနှင့် အဆောက်အဦး အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို စုဆောင်းရုံသာမက စကားဝှက်များနှင့် ဆက်သွယ်ရေး နည်းလမ်းများကိုလည်း စုဆောင်းရယူကြသည်။

သမိုင်းနောက်ပိုင်းတွင် ကိုးဂါနင်ဂျာများသည် တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းတို့၏ အေးဂျင့်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်တွင် ရှိုးဂန်းတို့သည် နင်ဂျာများကို ထောက်လှမ်းရေးကွန်ယက် အတွင်း ထည့်သွင်း၍ ဒေသခံ နယ်စားများကို ထောက်လှမ်းသကဲ့သို့ နန်းတွင်းရေးကိုလည်း ထောက်လှမ်းခဲ့ကြသည်။ [12]

မီးရှို့မှု သည် နင်ဂျာတို့ အဓိက ကျင့်သုံးသော အဖျက်အမှောင့်လုပ်ငန်း ဖြစ်ပြီး ရဲတိုက်များနှင့် စခန်းများအား ပစ်မှတ်ထားခဲ့ကြသည်။

၁၅၅၈ ခုနှစ်တွင် ရောကာကု ယောရှိကာတာသည် ဆာဝါယာမာရဲတိုက်ကို မီးရှို့ရန်အတွက် နင်ဂျာအဖွဲ့တစ်ခုကို စေခိုင်းခဲ့သည်။ နင်ဂျာခေါင်းဆောင်သည် အင်အား ၄၈ ဦး ရှိသော နင်ဂျာများကို ရဲတိုက်သို့ လှည့်စားခြင်း နည်းလမ်းသုံး၍ ဦးဆောင်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဘာကဲမိုနို-ဂျုဆု ( "တစ္ဆေ နည်းလမ်း") ဟု အမည်ပေးထားသည့် နည်းလမ်းဖြင့် သူ၏ လူတစ်ဦးသည် ရန်သူမိသားစု၏ စည်းတံဆိပ်ပါသော မီးအိမ်ကို ခိုးယူ၍ ထိုသို့ စည်းတံဆိပ်ပါသော မီးအိမ်အတုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ထိုမီးအိမ်များကို ကိုင်တွယ်ပြသခြင်းအားဖြင့် သူတို့သည် ရဲတိုက်အတွင်းသို့ တိုက်ခိုက်စရာ မလိုဘဲ ဝင်ရောက် ခွင့်ရခဲ့သည်။ အတွင်းသို့ ရောက်သောအခါ နင်ဂျာများသည် ရဲတိုက်အား မီးရှို့လိုက်ပြီး ယောရှိကာတာ၏ စစ်တပ်မှ နောက်ပိုင်း ဆက်လက်၍ အောင်ပွဲရယူနိုင်ခဲ့သည်။ [2] ရှိနော့ဘိ တို့၏ ကြေးစား သဘောသဘာဝကို ဆာဝါယာမ ရဲတိုက်အား မီးရှို့ပြီး မကြာမီ နောက်မီးလောင်မှုတစ်ခုတွင် တွေ့မြင်နိုင် ခဲ့သည်။ ၁၅၆၁ ခုနှစ်တွင် ကိဇာဝါ နာဂါမာဆာ ၏ လက်အောက်မှ တပ်မှူးများသည် မာအိဘာရာရှိ ခံတပ်ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ရန် ဂျီနင်း အဆင့်ရှိ အိဂါနင်ဂျာ သုံးဦးကို ငှားရမ်းခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ်အနည်းငယ်က အိဂါနင်ဂျာများ ကို ငှားရမ်းခဲ့သည့် ရော့ကာကု ယော့ရှိတာကာ သည် ခံတပ်ကို အုပ်စိုးသူဖြစ်ပြီး တိုက်ခိုက်မှု၏ ပစ်မှတ်လည်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် ကြေးစား ရှိနော့ဘိများသည် အမိန့်နာခံရန် စိတ်မပါခဲ့ကြပေ။ စီစဉ်ထားသည့်အတိုင်း မီးရှို့ တိုက်ခိုက်မှု မစတင်သော အခါတွင် အိဂါလူများက ဒေသတွင်းမှမဟုတ်သော တပ်မှူးများအား သူတို့ ရှိနော့ဘိ တို့၏ နည်းဗျူဟာများကို နားမလည်နိုင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ အကယ်၍ သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင် မဟာဗျူဟာအပေါ် မူတည်၍ လှုပ်ရှားခွင့် မပြုခဲ့လျှင် စစ်ဆင်ရေးမှ စွန့်ခွာမည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် မီးလောင်သွားပြီး နာဂါမာဆာ၏ စစ်တပ်သည် ဝရုန်းသုန်းကား အနေအထားဖြင့် ရဲတိုက်အား သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။

လုပ်ကြံရန်ကြိုးပမ်းမှု၏ လူသိအများဆုံး ဖြစ်ရပ်များတွင် ထင်ရှားသော သမိုင်းဝင်ပုဂ္ဂိုလ်များ ပါဝင်သည်။ နာမည်ကြီးပုဂ္ဂိုလ်များ၏သေဆုံးမှုများကိုတစ်ခါတစ်ရံတွင် နင်ဂျာများက လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသော်လည်း ထိုအခြေအနေများ၏ လျှို့ဝှက်သော အနေအထားက သက်သေပြရန် ခက်ခဲစေသည်။ [2] လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်သူများကို နောက်ပိုင်းတွင်နင်ဂျာဟု မကြာခဏ မှတ်ယူလေ့ရှိသော်လည်း အချို့သည် ထိုလုပ်ငန်းအတွက် အထူးလေ့ကျင့်ပေးထားခြင်း ရှိမရှိ သက်သေပြရန်အထောက်အထားမရှိဘဲ အချို့မှာ အခကြေးငွေယူ လုပ်ကြံသော လူမိုက်များသာ ဖြစ်ကြသည်။

အိုဒါ နိုဘူဂါနာ ၏ပုံတူ၊ ဂျေရှု ပန်းချီဆရာ ဂျီအိုဗာနီ နစ်ကိုလို (၁၅၈၃-၁၅၉၀) မှ ရေးဆွဲသည်။

စစ်ခေါင်းဆောင် အိုဒါ နိုဘူနာဂါ သည် နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားခဲ့သော သူ၏ဂုဏ်သတင်းကြောင့် သူ၏ အသက်ကို လုပ်ကြံရန် ကြိုးပမ်းမှုများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၅၇၁ ခုနှစ်တွင် ကိုးဂါနင်ဂျာနှင့် လက်ဖြောင့်ပစ်ခတ်သူ တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဆူဂီတာနီ ဇန်ဂျူဘို အား နိုဘူနာဂါကို လုပ်ကြံရန် ငှားရမ်းခဲ့သည်။ ဒေါက်တင်သေနတ် နှစ်လက်ကို သုံး၍ နိုဘူနာဂါအား နှစ်ကြိမ်ဆက်တိုက် ပစ်ခတ်ခဲ့သော်လည်း နိုဘူနာဂါ ၏ သံချပ်ကာဝတ်စုံကြောင့် သေလောက်သော ဒဏ်ရာ မရခဲ့ပေ။ [2] ဆူဂီတာနီသည် လွတ်မြောက် သွားသော်လည်း လေးနှစ်အကြာတွင် အဖမ်းခံရပြီး ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက် သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသည်။ ၁၅၇၃ ခုနှစ်တွင် နယ်စား ဟာတာနို ဟိဒဲဟာရု ၏ လက်အောက်ခံ မာနာဘဲ ရိုကုရောသည် အာဇူချီ ရဲတိုက် အတွင်း ထိုးဖောက် ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး အိပ်ပျော်နေသော နိုဘူနာဂါ ကို လုပ်ကြံရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းသည် မအောင်မြင်ဘဲ အဆုံးသတ် ခဲ့ရပြီးနောက် မာနာဘဲအား ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေရန် ဖိအားပေးခံ ခဲ့ရပြီးနောက် သူ၏အလောင်းကို လူအများရှေ့တွင် ပြသထား ခဲ့သည်။ မှတ်တမ်းတစ်ခု အရ နိုဘူနာဂါသည် အိဂါပြည်နယ်အား စစ်ဆေးနေစဉ်တွင် နင်ဂျာ ၃ ယောက်တို့မှ သေနတ်ကြီးဖြင့် ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။ ပစ်ချက်များသည် နိုဘူဂါနာ၏ အနားတစ်ဝိုက် ကျရောက်ခဲ့သော်လည်း အနီးအနားရှိ အဖော်ခုနစ်ယောက်ကို သေစေခဲ့သည်။ [2]

နင်ဂျာ ဟာချိဆုကာ တန်ဇိုးကို နိုဘူနာဂါမှ ဩဇာကြီးမားသော နယ်စား တာကဲဒါ ရှင်ဂန်းအား လုပ်ကြံရန် စေလွှတ်ခဲ့သော်လည်း သူ၏ ကြိုးပမ်းမှုများ နောက်ဆုံး မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ သစ်ပင်တစ်ပင်၏ အရိပ်ထဲတွင် ပုန်းအောင်းနေခဲ့ပြီး လရောင်အောက်တွင် မတွေ့ရအောင် ရှောင်ကွင်းနိုင် ခဲ့ပြီးနောက် သူကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားသော တွင်းထဲ၌ သူကိုယ်တိုင် ပုန်းအောင်နေခဲ့သောကြောင့် ဖမ်းဆီးခံရခြင်းမှ လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ [2]

တိုယိုတိုမိ ဟိဒဲယောရှိအား လုပ်ကြံရန် ကြိုးပမ်းမှုကိုလည်း တားဆီးနိုင်ခဲ့သည်။ ကိရိဂါကူရဲ ဆိုင်းဇိုး အမည်ရှိ နင်ဂျာ တစ်ဦးသည် ဟိဒဲယောရှိအား သတ်ရန် ကြမ်းပြင်အောက်မှ လှံဖြင့် ထိုးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ဟိဒဲယောရှိထံတွင် အလုပ်လုပ်နေသည့် နင်ဂျာတစ်ဦးမှ သူပုန်းကွယ်နေသည်ကို ဖော်ထုတ်ရန် မီးခိုးမှိုင်း တိုက်ခဲ့သည်။ [2] သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်း စိတ်ကူးယဉ်စာပေများကြောင့် ထိုဇာတ်လမ်း မှန်မမှန် ဆိုသည်မှာ ဝေဝါးနေခဲ့သည်။

အဲချီဂို ပြည်နယ် ၏ထင်ရှားသော နယ်စား အုအဲဆုဂိ ကန်ရှင်းအား နင်ဂျာတစ်ယောက်မှ သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်ဟု ကောလာဟာလ ထွက်ခဲ့သည်။ ထိုဒဏ္ဍာရီအရ သူ၏ သေဆုံးမှုတွင် လူသတ်သမားသည် အိမ်သာအတွင်း ပုန်းအောင်းနေခဲ့ပြီး သူ၏ စအိုအတွင်းသို့ ဓား သို့မဟုတ် လှံဖြင့် ထိုးသွင်းခြင်းဖြင့် သေလောက်အောင် ဒဏ်ရာ ရစေခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။[23] သမိုင်းဆိုင်ရာမှတ်တမ်းများအရ ကန်ရှင်းသည် ဝမ်းဗိုက် ပြဿနာများ ခံစားခဲ့ရကြောင်း ပြသသော်လည်း ခေတ်သစ် သမိုင်းပညာရှင်များက ယေဘုယျအားဖြင့် အစာအိမ်ကင်ဆာ၊ အစာပြွန် ကင်ဆာ သို့မဟုတ် ဦးနှောက်ဆိုင်ရာ ရောဂါဖြင့် သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ဆိုကြသည်။ [24]

စစ်တိုက်ရာတွင် နင်ဂျာ များသည် ရန်သူအကြား ဇဝေဇဝါ ဖြစ်စေရန်လည်း လုပ်ဆောင်ကြသည်။ [2]

နင်ဂျာတို့၏ လှုပ်ရှားမှုများကို တားဆီးနိုင်ရန်အတွက် တုံ့ပြန်သော အစီအမံများ ပြုလုပ်လေ့ ရှိသည်။ လုပ်ကြံခြင်း အတွက် ကြိုတင်သတိထားမှုများ ပြုလုပ်လေ့ ရှိကြသည်။ အိမ်သာအတွင်း သိုဝှက်ထားသည့် လက်နက်များ သို့မဟုတ် ဖြုတ်တပ်နိုင်သော ကြမ်းပြင်အောက် စသည်တို့ကို သတိထား စောင့်ကြည့်ကြသည်။[2] အဆောက်အအုံများကို ထောင်ချောက်များနှင့် ခလုပ်တိုက်လဲကျစေနိုင်သော ကြိုးများတွင် အချက်ပေး ခေါင်းလောင်းများ တပ်ဆင်ခြင်းများဖြင့် ဆောက်လုပ်ထားလေ့ ရှိသည်။[14]

ဂျပန်ရဲတိုက်များသည် သွားလာရန်ခက်ခဲစေရန် ဒီဇိုင်းဆွဲထားခြင်း ဖြစ်၍ အကွေ့အကောက်များသော လမ်းကြောင်းများဖြင့် အတွင်းပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်သည်။ ဟိမဲဂျီရဲတိုက်တွင်ဥပမာ တွေ့မြင်နိုင်သည့်အတိုင်း နံရံတွင် မမြင်နိုင်သော နေရာများ နှင့် အပေါက်များမှတဆင့် ထိုဝင်္ကပါကဲ့သို့သော လမ်းကြောင်းများအား စဉ်ဆက်မပြတ် စောင့်ကြည့် နိုင်သည်။ ကျိုတို ရှိ နိဂျိုးရဲတိုက်သည် "တေးဆိုငှက် ကြမ်းပြင်" ဟုခေါ်သည့် ပတ္တာများပေါ်တွင် တင်ထားပြီး လမ်းဖြတ်လျှောက်သောအခါ ကျယ်လောင်စွာ အသံမြည့်သည့် ရှည်လျားသည့် ကြမ်းပြင်များဖြင့် တည်ဆောက်ထားသည်။ [2] ကျောက်စရစ်များ ဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသည့် မြေများသည် မလိုလားအပ်သည့် ကျူးကျော် ဝင်ရောက်သူများကို စောစောစီးစီး သတိပြုမိစေပြီး ခွဲခြားဆောက်လုပ်ထားသည့် အဆောက်အအုံများမှ မီးလောင်ခြင်းကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ ထိန်းချုပ်နိုင်စေသည်။ [25]

နင်ဂျာများသည် အမြဲတမ်း တစ်ယောက်တည်း အလုပ်လုပ်ကြသည် မဟုတ်ပေ။ အသင်းအဖွဲ့ဆိုင်ရာ နည်းစနစ်များလည်း ရှိသည်။ - ဥပမာအားဖြင့် နံရံတစ်ခု ဖယ်ရှားရန်အတွက် နင်ဂျာအုပ်စုတစ်စုသည် တစ်ဦးကိုတစ်ဦး ကျောကုန်းပေါ်တွင် အပြန်အလှန် သယ်ဆောင်သွားခြင်း သို့မဟုတ် လူတစ်ဦး အား ပိုမိုမြင့်မားသော အမြင့်သို့ ရောက်ရှိရန် လူများဖြင့် စင်ပုံသဏ္ဌန် ပြုလုပ်ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ [2] မိကာဝါ ဂေါ့ ဖူဒိုးကိ က စုစည်းတိုက်ခိုက်သည့် အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် စကားဝှက်များကို အသုံးပြု၍ ဆက်သွယ်ကြောင်း မှတ်တမ်း ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုမှတ်တမ်းတွင် လှည့်စားမှု ကိစ္စတစ်ခု ပါရှိပြီး တိုက်ခိုက်သူများက ကာကွယ်သူများနှင့် တူညီသော အဝတ်အစားများ ဝတ်ဆင်ကာ ထင်ယောင်ထင်မှား ဖြစ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ [2] အိုဆာကာအား ဝိုင်းရံပိတ်ဆို့မှု ကာလအတွင်း ဆုတ်ခွာရန် လိုအပ်သောအခါ နင်ဂျာများကို နောက်ဘက်မှ မိမိစစ်တပ်များကို ပစ်ခတ်ရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။ ဤနည်းဗျူဟာကို နောက်ပိုင်းတွင် လူစုခွဲရန်နည်းလမ်းအဖြစ် ပြန်လည်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ [2]

ကျမ်းစာလိပ်များနှင့် လက်စွဲစာအုပ်များတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားသော နင်ဂျုဆု နည်းစနစ်အများစုသည် ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းကို ရှောင်ရှားရန်နည်းလမ်းများနှင့် လွတ်မြောက်ရန် နည်းလမ်းများကို ဖော်ပြထားသည်။ [6] ဤနည်းစနစ်များကို သက်ဆိုင်ရာ သဘာဝပစ္စည်းများအောက်တွင် လျော့ရဲစွာ စုစည်းထားသည်။ ဥပမာအချို့မှာ -

• ဟိဆုကဲ: နင်ဂျာ၏ ကြိုတင်စီစဉ်ထားသော နေရာမှ ဝေးလံသော နေရာတွင် မီးစတင်ရှို့ခြင်းဖြင့် အစောင့်များကို အာရုံလွှဲခြင်း။ မီးနည်းစနစ် (ကာတွန်-နော့-ဂျုဆု) အောက်တွင် အကျုံးဝင်သည်။ [14]
• တာနုကိ-ဂကူရဲ- သစ်ပင်တစ်ပင်ပေါ် တက်ပြီး အရွက် များအတွင်း မိမိကိုယ်ကို ကိုယ်ရောင်ဖျောက်ထားခြင်းအလေ့အကျင့်။ "သစ်သားနည်းစနစ်" ( မိုကုတွန်-နော့-ဂျုဆု) အောက်တွင် အကျုံးဝင်သည်။
• အုကိဂုဆ-ဂကူရဲ - ရေအောက်လှုပ်ရှားမှုကိုဖုံးကွယ်ရန်အတွက် ဒိုက်များ ကို ရေပေါ်ပစ်ချခြင်း အလေ့အကျင့်။ "ရေနည်းစနစ်" (ဆုအိတွန်-နော့-ဂျုဆု) အောက်တွင် အကျုံးဝင်သည်။
• အုဇုရ-ဂကူရဲ : ဘောလုံးထဲသို့ ဖြစ်အောင် ကွေးညွှတ်ခြင်းနှင့် ကျောက်တုံး ကဲ့သို့ ထင်မြင်စေရန် မလှုပ်မရှားခြင်း အလေ့အကျင့်။ "မြေနည်းစနစ်" ( ဒိုတွန်-နော့-ဂျုဆု) အောက်တွင် အကျုံးဝင်သည်။

ကိုမူဆို ဘုန်းကြီး ယောင်ဆောင်ခြင်းသည် များစွာသော ရုပ်ဖျက်ခြင်းများ အနက်တစ်ခုဖြစ်သည်။

ရုပ်ဖျက်ခြင်း အသုံးပြုခြင်းသည် အမြဲတစေ ဖြစ်ပြီး ကောင်းစွာ မှတ်တမ်းတင် ထားသည်။ ရုပ်ဖျက်ခြင်းတွင် ဘုန်းကြီးများ၊ ဖျော်ဖြေရေးသမားများ၊ ဗေဒင်ဆရာများ၊ ကုန်သည်များ နှင့် ရိုနင်းဆာမူရိုင်းများ အဖြစ် ရုပ်ဖျက်လေ့ ရှိသည်။ [3]

ယာမာဘူရှိ ဟုခေါ်သော တောင်ပေါ်နေ ရသေ့ ဝတ်စုံသည် ခရီးသွားလာရာတွင် လွယ်ကူချောမွေ့ပြီး နိုင်ငံရေး နယ်နိမိတ်များအကြား လွတ်လပ်စွာ သွားလာနိုင်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းကြီး၏ သင်္ကန်းသည် ဖွက်ထားသော လက်နက်များကို သယ်ဆောင်နိုင်စေသည်။ [15] နယ်လှည့် ဖျော်ဖြေရေးသမား အဖြစ် ရုပ်ဖျက်ခြင်းမှ နင်ဂျာတို့အား ရန်သူ၏ အဆောက်အဦးကို သံသယ မဝင်စေဘဲ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်စေသည်။ ကိုမုဆိုး ခေါ် ဝါးပုလွေကို တီးမှုတ်သည့် ဘုန်းကြီး အဖြစ် ရုပ်ဖျက်ခြင်းဖြင့် သူတို့ ဝတ်ဆင်လေ့ရှိသော ခမောက်ကြီးများမှ ဦးခေါင်းကို လုံးဝ ဖုံးကွယ်ပေးထားသည်။ [2]

ရှေးဟောင်း ဂျပန် ဂပ်ပါ (ခရီးသွား ဝတ်ရုံ) နှင့် ဇူကင် (ဦးဆောင်း)။ သံချပ်ကာအား အောက်တွင် ဖွက်ထားသည်။

အနက်ရောင်ဝတ်ရုံ (ရှိနော့ဘိ ရှိုးဇိုးကု) ဝတ်ဆင်ထားသော နင်ဂျာ၏ပုံရိပ်သည် လူကြိုက်များသော မီဒီယာတွင် ပျံ့နှံ့ နေသော်လည်း ထိုကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်မှု အတွက် ရေးသားထားသော အထောက်အထားမရှိပါ။ [2] ထိုဝတ်ရုံအစား နင်ဂျာတို့သည် အရပ်သားအဖြစ် ရုပ်ဖျက်ခြင်း ပိုများသည်။ လူကြိုက်များသော အနက်ရောင်အဝတ်အစား အယူအဆသည် အနုပညာသမားတို့၏ အားလုံး လက်ခံမှုတွင် အစပျိုးဖွယ် ရှိသည်။ နင်ဂျာ၏ အစောပိုင်းပန်းချီကားများက သူတို့၏ မမြင်ရသည့်သဘောကို ဖော်ပြရန်အတွက် သူတို့အား အနက်ရောင်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ [27] ဤသို့ အများသဘောတူညီချက်သည် ဘန်ရားကု ပြဇာတ်ရုံမှ ရုပ်သေးသမားများ၏ အိုင်ဒီယာကို ရယူထားပြီး ၎င်းတို့မှ ရုပ်သေးများ လှုပ်ရှားမှုအား ကိုင်တယ်သူမှ သီးခြားဖြစ်စေရန် အနက်ရောင် အပြည့် ဝတ်ခြင်းဖြင့် လုပ်ဆောင်ကြသည်။ [28] ခိုင်လုံသော သက်သေအထောက်အထား မရှိသော်လည်း အချို့သော ပညာရှင်များက အနီရောင် အနည်းငယ် စွန်းပေနေသော အနက်ရောင် ဝတ်စုံသည် သွေးကွက်များကို ဖုံးကွယ်ပေးပြီး ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ရန်အတွက် ယုတ္တိတန်သော အဝတ်အစား ရွေးချယ်မှု ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။

နင်ဂျာတို့၏ အဝတ်အစားများသည် ဆာမူရိုင်းတို့နှင့် ဆင်တူသော်လည်း ဖားလျားကျနေသော အဝတ်များ (ဥပမာ ခြေထောက်) စသည်တို့ကို ဘောင်းဘီထဲထည့်သည် သို့မဟုတ် ခါးပတ်ပတ်ထားလေ့ ရှိသည်။ တီနုဂုအိ ဟု ခေါ်သော သိုင်းပညာတွင် သုံးသော အဝတ်စကို အမျိုးမျိုး သုံးနိုင်သည်။ မျက်နှာကို ဖုံးကွယ်ခြင်း၊ ခါးပတ်အဖြစ် စည်းနှောင်ခြင်း သို့မဟုတ် အပေါ်တက်ရာတွင် အကူအညီအဖြစ် သုံးခြင်းတို့ကို ပြုနိုင်သည်။

နင်ဂျာတို့အတွက် ပြုလုပ်ထားသော သံချပ်ကာများ အကြောင်းကို ရေရာစွာ မသိရှိရပေ။ နင်ဂျာတို့ ဝတ်ဆင်သည်ဟု ယူဆကြသော ပေါ့ပါးသော သံချပ်ကာများသည် ယနေ့ထက်တိုင် ရှိသော်လည်း နင်ဂျာတို့သည် စစ်ဆင်ရေးများတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြောင်း အထောက်အထား မရှိပေ။ နင်ဂျာအဖြစ် နောင်တွင် ကျော်ကြားသော သူများကို ဖော်ပြသည့် အခါတွင် ဆာမူရိုင်းတို့၏ သံချပ်ကာများဖြင့် တွဲဖက် ဖော်ပြလေ့ ရှိသည်။ ချိန်းဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ပေါ့ပါးပြီး သိုဝှက်ထားနိုင်သည့် ကူဆာရိ ဟု ခေါ်သော သံချပ်ကာနှင့် ကာရုတာ ဟု ခေါ်သော သံချပ်ကာပြား အသေးစားတို့ကို နင်ဂျာတို့​ ဝတ်ဆင်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပြီး ကာတာရီဘာဟု ခေါ်သည့် အဝတ်ထဲတွင် ဝှက်၍ ချုပ်ထားသော သံချပ်ကာများကိုလည်း ဝတ်ဆင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သတ္တုဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ခေါင်းစွပ်၊​ချိုင်းကာ နှင့် လက်မောင်းကာတို့သည် နင်ဂျာ၏ သံချပ်ကာတွင် ပါဝင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ [27]

လက်နက်များနှင့် အတူ အခြားသော စစ်မက်သုံး ကိရိယာများမှာလည်း နင်ဂျာများနှင့် ပတ်သက်နေသည်။ ဥပမာ အနေနှင့် ပြရလျှင် အဆိပ်[2]၊ မာကိဘိရှိဟု ခေါ်သော ကြယ်ပုံ​သံချွန်များ၊[29]အိရှိကု မိဇူး ဟုခေါ်သော ကြိမ်ဓားနှင့် မြေမြှုပ်မိုင်း [30]ဖြစ်သည်။ ဖူကိယာဟု ခေါ်သော သေနတ်၊​ အဆိပ်သုတ်ထားသော မြှားတိုများ၊​အက်ဆစ် ပက်ဖျန်းနိုင်သော ပိုက်လုံးများ သေနတ်များ ပါဝင်သည်။[31] မျက်စိကန်းစေသော အမှုန့်များဖြင့် ဖြည့်တင်းထားသည် ကြက်ဥခွံအလွတ်ကို ဟပ်ပို ဟု ခေါ်ပြီး လွတ်မြောက်ရန်အတွက်လည်း အကူအညီ ပေးနိုင်သည်။[32]

နင်ပီဒန်မှ စာမျက်နှာတစ်ခုက သော့ဖျက်ရာတွင် သုံးသည် ကိရိယာတစ်ခုကို ပြနေသည်။

ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ခြင်းနှင့် သူလျှိုလုပ်ခြင်းတို့တွင် အသုံးပြုသော ကိရိယာများသည် နင်ဂျာများနှင့် ပတ်သက်၍ များပြားလှသော ကိရိယာများ ဖြစ်သည်။ ကြိုးနှင့် ချိတ်ကောက်တို့မှာ နေရာတကာ တွေ့ရပြီး ခါးပတ်ဖြင့် တွဲချိတ်လေ့ ရှိကြသည်။[2] ခေါက်၍ရသော လှေကာများကို "ဘန်ဆန်ရှုကိုင်း" တွင် ဖော်ပြထားပြီး ထိပ်နှစ်ဘက်စလုံးတွင် လှေကားကို ချိတ်ရန် အချွန်များ ပါရှိကြသည်။[33] ဆူးချွန်ပါသော သို့မဟုတ် ချိတ်ပါသော အမြင့်တက် ကိရိယာကို လက်နှင့် ခြေထောက်တို့တွင် ဝတ်ဆင်ကြပြီး လက်နက်အဖြစ်လည်း အသုံးပြုကြသည်။ [34] အခြားကိရိယာများတွင် ဆောက်၊​တူ၊ လွန်ပူ၊​ရဲဒင်း နှင့် အခြားကိရိယာများ ပါဝင်သည်။

ကူနိုင်းမှာ ကြီးမားသော ထိပ်ချွန်ကိရိယာဖြစ်ပြီး ဂျပန်တို့၏ ပန်းရန်လုပ်ငန်းတွင် သုံးသော သန်လျှက်နှင့် ဆင်တူသဖြင့် ၎င်းမှ ဆင့်ပွားထားသည်ဟု ထင်မြင်ယူဆရသည်။ လူကြိုက်များသော အနုပညာဖန်တီးမှုများတွင် လက်နက်အဖြစ် ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသော်လည်း ကူနိုင်း၏ အဓိက အသုံးပြုမှုမှာ နံရံတွင် အပေါက်ဖောက်ရန် ဖြစ်သည်။[35] ဓားနှင့် ဟာမဂါရိဟု ခေါ်သော လွှ အသေးစားကလေးများကို အဆောက်အဦးများတွင် အပေါက်ဖောက်ရန် အသုံးပြုကြပြီး ထိုအပေါက်များကို ခြေနင်းရန် အသုံးပြု၍ ဝင်ရောက်ကြသည်။[36] ဆာအိုတို ဟိကိဂါနဲ ဟု ခေါ်သော အလွယ်တကူ သယ်ဆောင်နိုင်သည့် နားထောင်သည့် ကိရိယာများကို အသုံးပြု၍ စကားပြောသည်ကို ခိုးနားထောင်ရန် နှင့် အသံကို ရှာဖွေရန် အသုံးပြုကြသည်။[37]

မိဇုဂုမိုသည် နင်ဂျာတို့ ရေပေါ်တွင် လမ်းလျှောက်ရန် သုံးသော ဖိနပ်များဟု ယူဆကြသည်။.[14] ထိုဖိနပ်များတွင် စီးနင်းသူ၏ အလေးချိန်ကို ဖိနပ်၏ ကျယ်ပြန့်သော အောက်ခြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် ဖြန့်ကျက်ခြင်းဖြင့် ရေပေါ်တွင် လမ်းလျှောက်နိုင်ရန် ပြုလုပ်ထားသည်။ မိဇုဂုမိုသည် ဂျပန်ရေပင့်ကူအား ဒေသခံတို့ ခေါ်ဝေါ်သော အမည် ဖြစ်သည်။ မိဇုဂုမိုကို "မစ်ဘတ်စတာ" ဟု ခေါ်သည် "ဒဏ္ဍာရီများကို ဖော်ထုတ်ခြင်း"​တီဗွီ အစီအစဉ်တွင် ပြသ၍ ရေပေါ်တွင် လျှောက်၍ မရနိုင်ကြောင်း သက်သေပြခဲ့သည်။ အုကိဒါရိ ဟု ခေါ်သော အလားတူ ဖိနပ်များကိုလည်း ရေပေါ်တွင် လမ်းလျှောက်ရန် အသုံးပြုကြပြီး အောက်ခြေတွင် ပြား၍ ဝိုင်းသော ရေပုံး ပါဝင်သည်။သို့သော်လည်း တည်ငြိမ်မှု မရှိပေ။[38] ကျုံ့နိုင်ချဲ့နိုင်သော အကာနှင့် အသက်ရှူပိုက်များက နင်ဂျာများကို ရေအောက်တွင် အချိန်ကြာမြင့်စွာ နေထိုင်နိုင်ရန် ကူညီပေးသည်။[31]

နင်ဂျာတို့အတွက် ကိရိယာ အမျိုးမျိုး ရှိသော်လည်း "ဘန်ဆန်ရှုကိုင်း" မှ နင်ဂျာတို့အား ကိရိယာများဖြင့် ဒုက္ခမများရန် သတိပေးထားပြီး "အောင်မြင်သော နင်ဂျာဆိုသည်မှာ ကိရိယာတစ်ခုကို လုပ်ငန်းဆောင်တာ အများအပြားအတွက် အသုံးပြုသူ ဖြစ်သည်။"​ဟု ဖော်ပြထားသည်။[39]

ဓားတိုများနှင့် ဓားမြှောင်များကို အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသော်လည်း ကာတနာ့ ဓားရှည်မှာ နင်ဂျာတို့ အသုံးပြုလေ့ ရှိသော လက်နက်ဖြစ်ပြီး ကျောကုန်းတွင် သယ်သွားလေ့ ရှိသည်။[2] ကာတာနာ့များကို ပုံမှန်တိုက်ခိုက်ခြင်းထက် ပိုမိုအသုံးပြုလေ့ ရှိသည်။ မှောင်မိုက်သော နေရာများတွင် ဓားအိမ်ကို ဓားမှ ဆန့်ထုတ်၍ ရှည်လျားသော စမ်းသပ် ကိရိယာများဖြင့် သုံးကြသည်။[40] ဓားရှည်များကို နံရံတွင် စိုက်၍ နင်ဂျာများက ဓားနှောင့်ကို အသုံးပြု၍ ပိုမြင့်သော နေရာသို့ ခြေနင်းတက်နိုင်သည်။[41] ကာတာနာများသည် ရန်သူများကို မတိုက်ခိုက်မီ အကြောင်ရိုက်ရန်အတွက်လည်း အသုံးပြုနိုင်ပြီး ငရုတ်ကောင်းမှုန့်၊ ဖုန်မှုန့်နှင့် သံတိုသံစများကို ဓားအိမ်၏ ထိပ်နားတွင် ထည့်ထားပြီး ဓားကို ထုတ်လိုက်သော အခါတွင် အမှုန်အမွှားများသည် ရန်သူ၏ မျက်နှာသို့ လွင့်ပျံသွားပြီး သေစေလောက်သော ဓားချက်ဖြင့် မတိုက်ခိုက်မီ ရုတ်တရက် ကြောင်သွားစေနိုင်သည်။ ကာတာနာ့ မပေါ်ပေါက်မီက ရှည်လျားသော ဓားဖြောင့်များကို အသုံးပြုကြသော်လည်း[42]

အိဝါကုနီ ရဲတိုက်တွင် ပြသထားသော ကုဆာရိဂါမာ တစ်စုံ

လက်ပစ်မြှား၊ ဆူးချွန်များ၊​ဓားများ နှင့် ကြယ်နှင့်တူသော အဝိုင်းပြားကလေးများကို စုပေါင်း၍ ရှုရိကန် ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ နင်ဂျာတို့သာ သီးသန့် သုံးကြသည် မဟုတ်ဘဲ[43] ထိုလက်နက်တို့သည် အရေးပါသော လက်နက်များဖြစ်ပြီး မည်သည့်အရပ်မျက်နှာကို မဆို လှမ်း၍ ပစ်နိုင်သည်။[44] ချိန်ပစ်ရန်အတွက် လေးများကို သုံးကြပြီး အချို့သော နင်ဂျာတို့၏ လေးများသည် ရိုးရာ ယုမိ ခေါ် လေးအရှည်ကြီးများထက် ပိုမို၍ တိုအောင် တမင်သက်သက် ပြုလုပ်ထားသည်။[45] ကုဆာရိဂါမာ ဟု ခေါ်သော သံကွင်းဆက်ကြိုးနှင့် ဆူးချွန်များကိုလည်း နင်ဂျာတို့ အသုံးပြုကြသည်။​ဤလက်နက်များ၏ သံကွင်းဆက်ကြိုး တစ်ဖက်ထိပ်တွင် အလေးတုံး ပါဝင်ပြီး အခြားတစ်ဖက်တွင် ကန့်လန့်ဖြတ် ဓားချွန် ပါဝင်သည်။ အလေးတုံးကို လွှဲပစ်ခြင်းဖြင့် ပြိုင်ဘက်ကို အနာတရ နှင့် မသန်စွမ်း ဖြစ်စေပြီး ကန့်လန့်ဖြတ် ဓားချွန်ကို အနီးကပ် သတ်ဖြန်ရန် သုံးကြသည်။

၁၃ ရာစု မွန်ဂိုတို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်စဉ် အတွင်း တရုတ်တို့မှ မိတ်ဆက်ယူဆောင်လာသဖြင့် ဂျပန်တို့အနေနှင့် ပေါက်ကွဲစေတတ်သော ပစ္စည်းများအကြောင်း သိရှိရသည်။[46] နောက်ပိုင်းတွင် ပေါက်ကွဲစေတတ်သော ပစ္စည်းများဖြစ်သော လက်ကိုင်ဗုံးနှင့် လက်ပစ်ဗုံးတို့ကို နင်ဂျာတို့ အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ အခွံပျော့ဗုံးများသည် မီးခိုးနှင့် အဆိပ်ငွေ့များ လွှတ်ထုတ်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားပြီး တစ်စစီလွင့်ပျံနိုင်သည့် သံစ နှင့် ကြွေစ အချွန်အတက်များကို လည်း ထုတ်လွှတ်လေ့ ရှိကြသည်။

ပုံမှန်လက်နက်များနှင့် အတူ နင်ဂျာတို့နှင့် ပတ်သက်နေသော အထွေထွေ လက်နက်များ အများအပြား ရှိသည်။ အချို့သော ဥပမာများမှာ အဆိပ်[2]၊ မာကိဘိရှိခေါ် ကြယ်ပုံစံ ဆူးချွန်လက်နက် [29]ရှိကိုးမိဇူးခေါ် လက်ကိုင်တုတ် ဓားရှည်၊[47] မြေမြှုပ်မိုင်း[30] ဖူကိယ ခေါ်မှုတ်ပြောင်း၊ အဆိပ်သုတ်မြှား၊ အက်ဆစ်ဖျန်းသည့် ပြွန် နှင့် သေနတ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။[31] ဟပ်ပိုးဟု ခေါ်သော် ဥပုံသဏ္ဌန် အသေးစားလေးမှာ မျက်စိကို ရုတ်တရက် မမြင်ရနိုင်အောင် ဖြစ်သွားစေသော မဲဆုဘုရှိ ခေါ် အမှုန်များဖြင့် ထည့်သွင်းထားပြီး လွတ်မြောက်ရန် အတွက် အကူအညီပေးသည်။[32]

ကူဂျိ-ကိရိဆိုသည်မှာ လူနည်းစုသာ သိသော ကျင့်စဉ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး လက်ဖြင့် စည်းတံဆိပ်ပုံစံများကို ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် နင်ဂျာများကို လူသားလွန် ကိစ္စရပ်များကို ပြုလုပ်နိုင်စေခြင်း ဖြစ်သည်။

ကူဂျိ (အက္ခရာကိုးလုံး) ဆိုသည်မှာ တာအိုဘာသာ မှ အစတည်သော အတွေးဖြစ်ပြီး အက္ခရာကိုးလုံးကို ဆက်တိုက်သုံး၍ ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈယ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ [50] တရုတ်ပြည်တွင်မူ ဤဓလေ့သည် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဆက်နွယ်နေပြီး အက္ခရာကိုးလုံးကို ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုင်ရာ နတ်များသို့ အမည်ပေးထားသည်။ ကုဂျိသည် ဂျပန်သို့ ဗုဒ္ဓဘာသာမှ တဆင့် ရောက်ရှိလာခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။[51] where it flourished within Shugendō.[52] ဂျပန်တွင်လည်း ကုဂျိ ၏ အက္ခရာတိုင်းသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုင်ရာ နတ်များ၊ တာအိုဒဏ္ဍာရီမှ တိရစ္ဆာန်များ နှင့် ရှင်တိုဘာသာမှ နတ်များ နှင့် ဆက်နွယ်နေသည်။ [53] ဗုဒ္ဓ၏ လက်အနေအထား အမျိုးမျိုးကို ပြသော မုဒြာ များကို ဗုဒ္ဓဘာသာများမှ ကုဂျိသို့ ထည့်သွင်းခဲ့ပြီး လူနည်းစုသာသိသော မိကျို သင်ကြားမှုမှ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆကြသည်။[53] နောက်ပိုင်းတွင် ကုဂျိများ အသုံးပြုခြင်းကို ဘုဂျုဆု (ကိုယ်ခံပညာ) နှင့် နင်ဂျုဆု ကျောင်းတော်များသို့ လက်ဆင့်ကမ်းပေးခဲ့ပြီး ရည်ရွယ်ချက်အမျိုးမျိုး ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။ .[54] ကုဂျိအား လိုအပ်သော သက်ရောက်မှု ရရှိရန် အသုံးချခြင်းကို ကုဂျိအား ဖြတ်ခြင်း သို့ ကုဂျိကိရိ ဟု ခေါ်ကြသည်။ လိုအပ်သော သက်ရောက်မှု ဆိုသည်မှာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စုစည်းမှုမှစ၍ မယုံနိုင်လောက်သော အချက်များ ဖြစ်သော ရန်သူအား မလှုပ်ရှားနိုင်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် ပဉ္စလက်ကျိန်စာတိုက်ခြင်း တို့ ပါဝင်သည်။[55] ထိုဒဏ္ဍာရီများကို ခေတ်ပေါ် ယဉ်ကျေးမှုမှ ရယူကြပြီး ကုဂျိကိရိဟု ဖွင့်ဆိုကြကာ ပဉ္စလက်အတတ်၏ ရှေးဦးဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။