၂၀၁၉-၂၀ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဖြစ်ပွားမှု

၂၀၁၉-၂၀ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါ (အင်္ဂလိပ်: 2019–20 coronavirus pandemic) သည် လတ်တလော ပြင်းထန် အသက်ရှုလမ်းကြောင်းရောဂါလက္ခဏာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ၂ (SARS-CoV-2) ကြောင့် ဖြစ်ပွားသော ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ ၂၀၁၉၏ လတ်တလောတွင် ဖြစ်ပွားနေဆဲ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါဖြစ်သည်။[2] တရုတ်နိုင်ငံ ဟူပေ့ခရိုင် ဝူဟန်မြို့၌ ၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာလတွင် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။[3] ၂၀၂၀ စက်တင်ဘာ ၆ ရက်နေ့အထိ နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေဒေသပေါင်း ၁၈၈ တွင် ဖြစ်ပွားသူပေါင်း ၂၆ သန်း ကျော်ရှိပြီး ၈၈၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ကာ သက်သာပျောက်ကင်းသူ ၁၈ သန်းကျော် ရှိခဲ့သည်။[1] အဓိက ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသော နေရာဒေသများတွင် တရုတ်ပြည်မကြီး၊ ဥရောပ၊ အီရန်၊ တောင်ကိုရီးယားနှင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတို့ ပါဝင်သည်။[1] ဥရောပတိုက်သည် ရောဂါဖြစ်ပွားရာ ဗဟိုချက် ဖြစ်လာကြောင်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က မတ်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။[4] မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ (COVID-19) ရောဂါပိုး ကူးစက်ခံထားရသူ နှစ်ဦးအား ၂၀၂၀-မတ်လ-၂၃ တွင် စတင်တွေ့ရှိခဲ့သည်။[5]

၂၀၁၉–၂၀ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါ
၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ အရ ၂၀၁၉–၂၀ ကိုရိုနာဗိုင်းရစ် ဖြစ်ပွားမှုပြ မြေပုံ
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀,၀၀၀+
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁,၀၀၀–၉,၉၉၉
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀၀–၉၉၉
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀–၉၉
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁–၉
   အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ မရှိ
(အပေါ်မှ နာရီလက်တံအတိုင်း)
  • အီရန်နိုင်ငံ၊ တီဟီရန်မြို့ရှိ ဆေးရုံတက်လူနာများ
  • ထိုင်ပေရှိ ပိုးသတ်ယာဉ်များ
  • ဩစတြေးလျရှိ စူပါမားကတ်တစ်ခုတွင် စိုးရိမ်ပူပန်စွာ ဝယ်ယူခြင်းကြောင့် ပစ္စည်းများ ပြတ်လပ်နေစဉ်
  • မီလန်လင်နိတ်လေဆိပ်တွင် ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးနေပုံ
  • အီတလီအစိုးရ (ရောဂါ)ဖြစ်ပွားမှုဆိုင်ရာ အထူးလုပ်ငန်းအဖွဲ့
ရောဂါကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါ ၂၀၁၉ (COVID-19)
ဗိုင်းရပ်စ် ဗီဇလတ်တလော ပြင်းထန် အသက်ရှုလမ်းကြောင်းရောဂါလက္ခဏာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ၂ (SARS-CoV-2)
ပထမဆုံး ဖြစ်ပွားမှုဝူဟန်မြို့၊ ဟူပေ့ခရိုင်၊ တရုတ်နိုင်ငံ
30°37′11″N 114°15′28″E
အတည်ပြုပြီး၂၆.၉ သန်း+[1]
ပြန်လည်ကောင်းမွန်သူ၁၈ သန်း+[1]
သေဆုံးသူ၈၈၀,၀၀၀+[1]

၎င်းဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် လူအချင်းချင်းလည်း ကူးစက်တတ်သော အထောက်အထားများလည်း ရှိပြီးဖြစ်ရာ ကူးစက်သည့်အရေအတွက်[6]မှာ အာရှ-ပစိဖိတ်၊ မြောက်အမေရိက၊ ဥရောပမှ တိုင်းပြည်တစ်ချို့၏ ဖြစ်ပွားကြောင်းသတင်းထုတ်ပြန်မှုများနှင့်အတူ[7] ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီအလယ်ပိုင်းတွင် မြင့်တက်လာပုံပေါ်ခဲ့သည်။[8] ရောဂါပျိုးချိန်သည် ၂ ရက်မှ ၁၄ ရက်အတွင်းဖြစ်သည်။[9] ရောဂါလက္ခဏာမစတင်ချိန်ကပင် ကူးစက်တတ်ကြောင်းလည်း အထောက်အထားရှိ၏။[10]ကူးစက်ခံရသည့်ဤရောဂါသည် ဖျားခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ အသက်ရှုခက်ခဲခြင်း၊ ကြွက်သားများနာကျင်ခြင်းနှင့် မောပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းတို့ကိုဖြစ်ပေါ်စေနိုင်၍ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများတွင် အဆုတ်ရောင်ခြင်း(pneumonia), ပြင်းထန်အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာခက်ခဲခြင်းရောဂါလက္ခဏာအစု(acute respiratory distress syndrome)နှင့်အသက်သေဆုံးနိုင်ခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။[11]

ရောဂါမပြင်းထန်သည့်အခြေနေမျိုး၌ စုံစမ်းထောက်လှမ်း၍ မသိနိုင်သော်လည်း လူအတော်များများကို ကူးစက်ပြီးဖြစ်နိုင်သည်။[12][13] တရုတ်ပြည်ပြင်ပ ပထမဆုံးဒေသတွင်းကူးစက်မှုအဖြစ် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ဖခင်မှ သားဆီသို့ ကူးစက်ခဲ့သည်။[14] မိသားစုအတွင်းမဟုတ်ဘဲ တရုတ်ပြည်ပြင်ပ ဒေသတွင်းကူးစက်မှုမှာ ဇန်နဝါရီ ၂၂ ဂျာမနီတွင် တရုတ်လုပ်ငန်းရှင် အလည်ပတ်ရောက်လာသူမှ ဂျာမန်အမျိုးသားတစ်ယောက်သို့ မြူးနစ်မြို့အနီး အစည်းအဝေးပွဲတစ်ခု၌ ကူးစက်ခဲ့သည်။[15]

ရင်ဆိုင်တုံ့ပြန်သောအားဖြင့် အဝေးပြေးဘက်စ်ကားများ၊ လေကြောင်း၊ ရထားဖြင့်ပြင်ပသို့ခရီးသွားခြင်း၊ မြို့တွင်းပို့ဆောင်ရေးများ ရပ်နားထားမှုအပါအဝင် ဟူပေ့ခရိုင်နှင့်အနီးရှိ ပေါင်းစပ်လူဦးရေ ၅၇ သန်းကျော်သော ဝူဟန်မြို့နှင့် တစ်ခြား (၁၅)မြို့များကို တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း (သို့) အပြည့်အဝ သွားလာခြင်းများ ပိတ်ပင်ထားသည်။[16][17][18][19] ရိုးရာဘုရားကျောင်းပွဲတော်များ၊ ဘေဂျင်းမြို့ တားမြစ်ထားသော မြို့တော်(Forbidden City)အပါအဝင် နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်များ၊ ခရီးသွားဆွဲဆောင်ရာနေရာများကို ရောဂါပျံ့ပွားမှုကိုစိုးရိမ်၍ ပိတ်ထားခဲ့ကြသည်။[20] ဟောင်ကောင်ကလည်း ဤကူးစက်ရောဂါပြန့်ပွားမှုကို အမြင့်ဆုံးအဆင့်ဖြင့်တုန်ပြန်လုပ်ဆောင်၍ အရေးပေါ်အခြေနေကြေငြာပြီး ကျောင်းများကို ဖေဖော်ဝါရီလအလယ်ထိ ပိတ်ခြင်း၊ နှစ်ကူးပွဲတော်ကို ဖျက်သိမ်းခြင်းများပြုလုပ်ခဲ့သည်။[21][22]

နိုင်ငံအတော်များများကလည်း ဝူဟန်မြို့နှင့် ဟူပေ့ခရိုင်များကို ခရီးမသွားရန် တပ်လှန့်ထားပြီးဖြစ်သည်။[23] တရုတ်ပြည်မကြီးကို ခရီးသွားခဲ့သူများကို အနည်းဆုံးနှစ်ပတ်ကြာ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးရန်နှင့် ရောဂါလက္ခဏာပေါ်က ၎င်းတို့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအဖွဲ့များကို သတင်းပို့ရန်အကြောင်းကြားထားသည်။ [24] ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသယ်ဆောင်သူဟု သံသယရှိသူတိုင်းကို မျက်နှာအကာသုံးရန်နှင့် ဆေးရုံဆေးပေးခန်းသို့ ကိုယ်တိုင်သွားရောက်မည့်အစား ဆရာဝန်ကို တိုက်ရိုက်ခေါ်ရန်အကြံပြုထားသည်။[25] တရုတ်ပြည်မှသူများ (သို့) တရုတ်ပြည်တွင် ကြိုတင်ခန်းယူထားခြင်းအတွက် အခကြေးငွေမယူဘဲ ဖျက်သိမ်းပေးခြင်း ပြန်အမ်းငွေပေးခြင်းစသောအရာများကို ဟိုတယ်တစ်ချို့က လုပ်ဆောင်နေခဲ့ကြသည်။[26] လေဆိပ်၊ ဘူတာရုံများတွင် ခန္ဓာကိုယ်အပူတိုင်းကိရိယာများတပ်ဆင်၍ ရောဂါပိုးသယ်ဆောင်လာသူများကို ခွဲခြားနိုင်ရန်ကျန်းမာရေးအသိပေးကြေငြာခြင်း၊ သတိပေးဆိုင်းဘုတ်များထောင်ခြင်းစသည်တို့ကို လုပ်ဆောင်နေသည်။[27] ဇန်နဝါရီ ၃၀ တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီး (WHO) က နိုင်ငံတကာစိုးရိမ်မှု၏ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်အခြေအနေ(Public Health Emergency of International Concern)ကြေငြာကာ ဤသို့ဆုံးဖြတ်ကြေငြာရခြင်းမှာ ကျန်းမာရေးအဆောက်အအုံနိမ့်ကျသော နိုင်ငံများသို့ ပြန့်နှံ့လျှင် ရောဂါဖြစ်စေသောဗိုင်းရပ်စ်ပိုးက ဖြစ်စေနိုင်သော အကျိုးသက်ရောက်မှုအပေါ် အခြေခံပါသည်ဟု ရှင်းလင်းပြောကြားခဲ့သည်။[28][29][30][31]

နောက်ခံအကြောင်းအရာ

ဝူဟန်မြို့သည် ဟူပေ့ခရိုင်၏ မြို့တော်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံတွင် သတ္တမမြောက်လူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့လည်းဖြစ်၍ လူဦးရေ (၁၁)သန်းကျော်နေထိုင်လျက်ရှိသည်။ ခေတ်အဆက်ဆက် နိုင်ငံ၏ အဓိကပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေးဆုံချက်ဖြစ်ကာ ကိုးခရိုင်၏ အချက်ချာလမ်းကြောင်းကြီး ("Nine Provinces' Thoroughfare")ဟု လူသိများသည်။(九省通衢),[32] ပြီးလျှင် တရုတ်ပြည်၌ အရေးကြီးဆုံးရထားလမ်းဆုံချက်(၄)ခုထဲမှ တစ်ခုအပါအဝင်လည်းဖြစ်သည်။ ရထားလမ်းများသည် အနီးစပ်ဆုံး ဘေဂျင်းမြို့တောင်ဘက်သို့[33]၁,၁၀၀ km (၇၀၀ mi)၊ ရှန်ဟိုင်းမြို့အနောက်သို့၈၀၀ km (၅၀၀ mi)နှင့် ဟောင်ကောင်မြောက်ဘက်သို့ ၉၇၀ km (၆၀၀ mi) စသဖြင့်အသီးသီးရှိကြသည်။[34] ဝူဟန် တီယန်ဟီနိုင်ငံတကာလေဆိပ်(Wuhan Tianhe International Airport)မှ ဥရောပတိုက်၊မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ အဓိကနိုင်ငံတကာလေဆိပ်များသို့ တိုက်ရိုက်ပျံသန်းမှုများရှိလေသည်။[35]

၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာအတွင်း ဝူဟန်တွင် အကြောင်းရင်းမသိရသော အဆုတ်ရောင်ရောဂါ၏ လက္ခဏာများကို ပြသသည့်ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အများအပြားသည် ဟွမ်းနန်ပင်လယ်စာ လက်ကားဈေးကြီးနှင့်တိုက်ရိုက်ပတ်သက်မှုရှိခဲ့သည်။ ထိုဈေးကြီး၌ ဆိုင်ခန်းပေါင်းများစွာရှိပြီး ငါး၊ ကြက်၊ ရစ်ငှက်၊ လင်းနို့၊ မားမာ့တ်(marmots)၊ အဆိပ်ရှိမြွေ၊ အပြောက်ပါသမင် နှင့် တစ်ခြားတောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်ကောင်သားများကို ရောင်းချကြသည်။ ချက်ချင်းဆိုသလို အထင်အမြင်တစ်ခုမှာ (အဆိုကြမ်း) ဤကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်း(novel coronavirus)မှာ တိရိစ္ဆာန်ကြောင့်(zoonosis)ဟု ကောက်ချက်ချကြသည်။[36][37][38][39]

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်များသည် တိရိစ္ဆာန်များကြား ကူးလူးလည်ပတ်နိုင်သည်။ သို့သော် ဤပိုးသည် ပြင်းထန်အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာစု (severe acute respiratory syndrome - SARS) ဆားစ်ရောဂါ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်း အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာစု(Middle East respiratory syndrome - MERS) မားစ်ရောဂါ၊ အခြားကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်လေးမျိုးကြောင့်ဖြစ်သော ပုံမှန်အအေးမိခြင်း(common cold)နှင့်ဆင်တူသည့် မပြင်းထန်သော အသက်ရှုလမ်းကြောင်းရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုများကဲ့သို့ ရောဂါပိုးမှာ ဆင့်ကဲတိုးတက်ပြောင်းလဲလာပြီး လူများကိုကူးစက်နိုင်သည်ဟု သိရှိထားကြသည်။ လူကိုကူးစက်နိုင်သော ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်အားလုံးသည် လူအချင်းချင်းကြား ပျံ့နှံ့နိုင်သည်ဟု သက်သေများလည်းရှိသည်။[40][41]

ရောဂါကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုနှင့် ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ခြင်းဆိုင်ရာ
အမျိုးသားကျန်းမာရေးကော်မရှင်နေ့စဉ်အစီရင်ခံစာအရ
တရုတ်ပြည်မတွင် အတည်ပြုထားသောဖြစ်စဉ်များ[42] ()
2020-01-16
 
 45
2020-01-17
 
 62
2020-01-18
 
 121
2020-01-19
 
 198
2020-01-20
 
 291
2020-01-21
 
 440
2020-01-22
 
 571
2020-01-23
 
 830
2020-01-24
 
 1,287
2020-01-25
 
 1,975
2020-01-26
 
 2,744
2020-01-27
 
 4,515
2020-01-28
 
 5,974
2020-01-29
 
 7,711
2020-01-30
 
 9,692
2020-01-31
 
 11,791
2020-02-01
 
 14,380
2020-02-02
 
 17,205

2019-nCoV ရောဂါဖြစ်ပွားမှု ပထမဆုံးအတည်ပြုခဲ့သည့် (၄၁)ခုအနက် အစောဆုံးတွေ့ရသော ရောဂါလက္ခဏာများကို ၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်တွင် သတင်းထုတ်ပြန်ရာ လူတစ်ဦးသည် အဆိုပါဈေးကြီးနှင့်လည်း မထိတွေ့၊ ကျန်ရှိသော ကူးစက်ခံလူလေးဆယ်နှင့်ပါ ထိတွေခြင်းမရှိပါဟုဆိုသည်။[43] ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများ မြင့်တက်လာသည်နှင့်အမျှ ဈေး၏အရေးပါမှုသည်လည်း ကျဆင်းလာခဲ့သည်။[43][44]

တရုတ်သိပ္ပံပညာရှင်များက လျင်မြန်စွာပင် ထိုကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကို သီးခြားခွဲထုတ်နိုင်ခဲ့၍ ထိုပိုး၏ မျိုးရိုးဗီဇအစီစဉ်ကို (Nucleic acid sequence or genetic sequence) ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ဓာတ်ခွဲခန်းများအား ပိုး၏ကူးစက်မှုကို ထောက်လှမ်းနိုင်သော Polymerase chain reaction စမ်းသပ်မှုများ လွတ်လပ်စွာပြုလုပ်နိုင်စေရန် အသိပေးခဲ့ကြသည်။ WHOအဖွဲ့ကြီးက တရုတ်ပြည်ကို ထိုကဲ့သို့ လျင်မြန်စွာဆောင်ရွက်နိုင်မှုအတွက် ချီးကျူးခဲ့သည်။[45][36][46][47][48] 2019-nCoV၏ genome sequenceသည် ဆားစ်ရောဂါပိုး(SARS-CoV)နှင့် ၇၅-၈၀% ထိ တူညီနေပြီး လင်းနို့ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တစ်ချို့ (bat coronaviruses)နှင့် ၈၅% ထိတူနေသည်။[49][50] အတည်ပြုခဲ့သည့် ပထမဆုံးရောဂါဖြစ်မှု (၄၁)ခုတွင် သုံးပုံနှစ်ပုံမှာ တိရိစ္ဆာန်အရှင်များရောင်းသော ဟွမ်းနန်ပင်လယ်စာလက်ကားဈေးကြီးနှင့် ပတ်သက်မှုကြသည်။[44][51][52][53] ယခင်ဖြစ်ဖူးခဲ့သည့် ဆားစ်ရောဂါကဲ့သို့ တူညီသောသေစေနိုင်မှုမျိုးရှိသည်/မရှိဆိုခြင်းနှင့်ကား ရှင်းလင်းစွာမသိသေးပါ။[45][36][46][47]

ဇန်နဝါရီလ ၁၇ တွင် ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း လန်ဒန်တော်ဝင်ကောလိပ်(Imperial College London)အဖွဲ့တစ်ခုသည် ဇန်နဝါရီ ၁၂ လောက်က ရောဂါလက္ခဏာများစတင်ခြင်းနှင့်အတူ ဖြစ်ပွားမှုပေါင်း ၁,၇၂၃ (95% confidence interval, 427–4,471)ရှိခဲ့ပြီးပြီဟူ၍ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုထုတ်ပြန်ချက်မှာ ထိုင်း၊ ဂျပန်သို့ စဦးပျံ့နှံမှုပုံစံအပေါ်အခြေခံတွက်ချက်သည်။ တွက်ချက်ရာတွင် ဘေးပရောဂမပါ ကိုယ်တိုင်လူအချင်းချင်းကူးစက်နိုင်ခြင်းကို မဖယ်ထုတ်သင့်ဟု ကောက်ချက်ချထားသည်။[54][55] ထိုကောက်ချက်ကို ဖြစ်ပွားသည့်အတိုင်း ထိုအချိန်မှစ၍ အတည်ပြုထားခဲ့ကြသည်။ နောက်ထပ် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများပိုသိလာသောအခါ ဝူဟန်မြို့တော်၌ 2019-nCoVပိုးကြောင့်ဖြစ်ပွားမှု ၄၀၀၀မှာ ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁၈ အချိန်လောက်မှ ရောဂါလက္ခဏာစတင်ပေါ်ခဲ့သည်ဟု နောက်ပိုင်းပြန်လည်တွက်ချက်ခဲ့သည်။[56][12] ဟောင်ကောင်တက္ကသိုလ်အုပ်စုတစ်စုမှလည်း တရုတ်ပြည်အတွင်း ပို့ဆောင်ရေးအသေးစိတ်နောက်တိုးအချက်များနှင့်အတူ အစောပိုင်းလေ့လာသုံးသပ်မှုအတိုင်း အလားတူကောက်ချက်မျိုးချခဲ့ကြသည်။[13] ဇန်နဝါရီ ၂၀တွင် ရှန်းကျန်း(Shenzhen)မှ တစ်ဦး၊ ဘေဂျင်းမှ နှစ်ဦးအပါအဝင် လူနာသစ် ၁၄၀နီးပါး၌ ဖြစ်ပွားခြင်း တဟုန်ထိုးတိုးလာသည်ဟု တရုတ်ပြည်က သတင်းထုတ်ပြန်သည်။[57] ဇန်နဝါရီ ၂၅၊ ဓာတ်ခွဲခန်းအတည်ပြုဖြစ်ပွားမှု စုစုပေါင်း ၂၀၆၂ ရှိ၍ ပြည်မတွင် ၂၀၁၆၊ ထိုင်းတွင် ၇၊ ဟောင်ကောင်တွင် ၆၊ မကာအိုတွင် ၅၊ ဩစတေးလျတွင် ၅၊ မလေးရှားတွင် ၄၊ စင်္ကာပူတွင် ၄၊ ပြင်သစ်တွင် ၃၊ ဂျပန်တွင် ၃၊ တောင်ကိုရီးယားတွင် ၃၊ ထိုင်ဝမ်တွင် ၃၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ၃၊ ဗီယက်နမ်တွင် ၂၊ နီပေါတွင် ၁၊ ဆွီဒင်တွင် ၁ စသဖြင့်အသီးသီးဖြစ်သည်။[58][59][60]

အကျိုးသက်ရောက်သော နယ်မြေများ
[အားလုံးပြ]
နိုင်ငံနှင့်နယ်မြေအလိုက် ၂၀၁၉-၂၀ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဖြစ်ပွားမှု
တည်နေရာ[မှတ်စု 1] အတည်ပြုဖြစ်စဉ်များ[မှတ်စု 2] သေဆုံးမှုများ ပြန်လည်သက်သာ[မှတ်စု 3] ကိုးကား
225 ၁.၄၆သန်း + ၈၅,၀၀၀ + ၃၁၅,၀၀၀ +
United States[မှတ်စု 4] ၄၁၇၂၀၆ ၁၄၁၈၃ ၂၂၇၀၂ [65][66]
Spain[မှတ်စု 5] 146,690 14,673 48,021 [68]
Italy[မှတ်စု 6] 139,422 17,669 26,491 [71]
Germany[မှတ်စု 7] 110,483 2,183 31,432 [72][73]
France[မှတ်စု 8] 82,048 10,869 21,254 [75][76]
China (mainland)[မှတ်စု 9] 81,802 3,333 77,279 [77]
Iran[မှတ်စု 10] 67,286 4,003 29,812 [83]
United Kingdom[မှတ်စု 11] 60,733 7,097 – [85]
Turkey 38,226 812 1,846 [86]
Belgium 23,403 2,240 4,681 [87]
Switzerland 23,254 893 9,800 [88]
Netherlands[မှတ်စု 12] 20,549 2,248 – [90]
Canada 19,165 427 4,485 [91]
Brazil 14,049 688 127 [92][93]
Austria 12,852 273 4,512 [94][95]
Portugal 12,442 345 184 [96]
South Korea 10,384 200 6,776 [97]
Israel[မှတ်စု 13] 9,404 72 801 [98]
Russia[မှတ်စု 14] 8,672 63 580 [102]
Sweden[lower-alpha 1] 8,512 695 333 [103]
Ireland 6,074 235 25 [104]
Australia[lower-alpha 2] 6,024 50 2,813 [105]
Norway[မှတ်စု 15] 6,012 101 – [106]
Chile 5,546 48 1.115 [109][110]
Denmark[မှတ်စု 16] 5,402 218 1,621 [112]
India 5,274 149 411 [113]
Poland 5,205 159 222 [92][114]
Czech Republic 5,033 91 181 [115]
Romania 4,761 209 528 [116]
Japan 4,257 81 632 [117]
Pakistan 4,187 58 467 [118]
Malaysia 4,119 65 1,487 [119]
Ecuador 3,995 220 140 [120]
Philippines 3,870 182 96 [121][122]
Luxembourg 3,034 46 500 [123]
Indonesia 2,956 240 222 [124]
Peru 2,954 107 1,231 [125][126]
Saudi Arabia 2,932 41 631 [127]
Mexico 2,785 141 633 [128][129]
United Arab Emirates 2,659 12 239 [130][131]
Finland[မှတ်စု 17] 2,487 40 – [135][136]
Serbia[မှတ်စု 18] 2,447 61 118 [138]
Thailand 2,369 30 888 [139]
Panama 2,249 59 16 [140]
Qatar 2,210 6 178 [141]
Dominican Republic 1,956 98 36 [142]
Greece 1,832 81 269 [143][144]
Colombia 1,780 50 100 [145]
South Africa 1,749 13 45 [146][147]
Argentina 1,715 60 266 [148]
Ukraine[lower-alpha 3] 1,668 52 35 [149]
Singapore 1,623 7 406 [150][151]
Iceland 1,586 6 559 [152]
Algeria 1,572 205 237 [153][154]
Egypt[lower-alpha 4] 1,450 94 276 [155][156]
Croatia 1,343 19 179 [157]
Morocco[မှတ်စု 19] 1,242 91 97 [159][160]
Estonia 1,185 24 69 [161]
Slovenia 1,091 40 102 [162]
Belarus 1,066 13 77 [163]
Moldova[မှတ်စု 20] 1,056 24 43 [164]
Iraq 1,031 64 344 [165]
New Zealand 969 1 282 [166]
Hong Kong 961 4 264 [167]
Lithuania 912 15 8 [168]
Hungary 895 58 94 [169]
Armenia 881 9 114 [170]
Kuwait 855 1 111 [171]
Azerbaijan[မှတ်စု 21] 822 8 63 [172]
Bahrain 821 5 467 [173]
Bosnia and Herzegovina 794 34 79 [174]
Diamond Princess[lower-alpha 5] 712 12 619 [175]
Kazakhstan 709 7 53 [176]
Cameroon 685 9 60 [177]
Tunisia 623 23 25 [178]
Puerto Rico 620 24 – [179]
North Macedonia 617 30 35 [180][181]
Bulgaria 593 24 42 [182]
Slovakia 682 2 16 [183]
Latvia 577 2 16 [92][184]
Lebanon 575 19 62 [185]
Andorra 564 23 52 [186]
Uzbekistan 545 3 30 [187]
Cyprus[မှတ်စု 22] ၄၈၄ 14 47 [188]
Costa Rica 483 2 24 [189]
Uruguay 424 7 150 [190]
Afghanistan 423 11 18 [191]
Oman 419 2 72 [192]
Albania 400 22 154 [193]
Cuba[lower-alpha 6] 396 11 27 [194]
Burkina Faso 384 19 127 [195]
Taiwan 379 5 67 [196][197]
Réunion[မှတ်စု 23] 358 0 40 [198]
Jordan 353 6 138 [199]
Ivory Coast 349 3 41 [200][201]
Honduras 312 22 6 [202]
Malta 299 0 5 [203]
Ghana 287 5 31 [204]
San Marino 279 34 40 [205]
Niger 278 11 26 [206]
Kyrgyzstan 270 4 25 [207]
Mauritius 268 7 – [208]
Palestine 263 1 44 [209]
Nigeria 254 6 44 [210]
Vietnam 251 0 126 [211]
Montenegro 248 2 4 [212]
Senegal 237 2 105 [213]
Bangladesh 218 20 33 [214][215]
Georgia[မှတ်စု 24] 211 3 50 [216]
Bolivia 210 15 2 [217]
Sri Lanka 189 7 44 [218]
Faroe Islands 184 0 131 [219]
Kosovo[မှတ်စု 25] 184 5 30 [220]
DR Congo 180 18 9 [221]
USS Theodore Roosevelt[မှတ်စု 26] 173 0 0 [63]
Kenya 179 6 7 [222]
Mayotte 171 2 22 [223]
Jersey 170 3 – [224]
Guernsey 166 4 34 [225]
Venezuela 166 7 65 [226]
Isle of Man[မှတ်စု 27] 158 1 82 [227]
Martinique 152 4 50 [228]
Guinea 144 0 5 [65]
Guadeloupe 139 7 31 [229]
Brunei 135 1 91 [230][231]
Greg Mortimer 128 0 0 [232]
Guam[မှတ်စု 28] 121 4 27 [66][233]
Cambodia 117 0 63 [234]
Paraguay 115 5 15 [235]
Gibraltar 113 0 60 [236]
Rwanda 105 0 7 [237]
Trinidad and Tobago 105 7 1 [238]
El Salvador 93 5 9 [239]
Northern Cyprus[မှတ်စု 29] 91 2 29 [240]
Djibouti 90 0 9 [241]
Madagascar 88 0 2 [242]
Guatemala 87 3 17 [243]
Monaco 79 1 3 [244][245]
Liechtenstein 77 1 0 [246]
Aruba 74 0 14 [247]
French Guiana[မှတ်စု 30] 72 0 34 [76][248]
Togo 65 3 23 [249]
Barbados 63 3 6 [250]
Jamaica 63 3 9 [251]
Mali 56 5 12 [252][253]
Ethiopia 52 2 4 [254]
Uganda 52 0 0 [255]
French Polynesia 47 0 0 [256]
Cayman Islands 45 1 6 [257]
Republic of the Congo 45 5 0 [258]
Macau 44 0 10 [259]
U.S. Virgin Islands 45 1 36 [260]
Sint Maarten 40 6 1 [261]
Bermuda 39 2 21 [262]
Zambia 39 1 3 [263]
Bahamas 36 6 5 [264]
Guinea-Bissau 33 0 0 [265]
Guyana 33 5 8 [266]
Saint Martin 32 2 11 [267]
Eritrea 31 0 0 [268]
Gabon 30 1 1 [269]
Benin 26 1 5 [270]
Haiti 25 1 – [271]
Tanzania 24 1 5 [65]
Myanmar 22 3 1 – [272]
Libya 20 1 1 [273]
Antigua and Barbuda 19 1 0 [274]
Maldives 19 0 13 [275]
Syria 19 2 3 [276]
New Caledonia 18 0 1 [277]
Angola 17 2 2 [278]
Equatorial Guinea 16 0 1 [279]
Namibia 16 0 2 [280][281]
Fiji 15 0 0 [282]
Mongolia 15 0 11 [283]
Dominica 14 0 0 [284]
Laos 14 0 0 [285]
Saint Lucia 14 0 0 [286]
Liberia 13 3 0 [287]
Curaçao 13 1 5 [288]
Coral Princess[မှတ်စု 31] 12 0 0 [290]
Grenada 12 0 0 [291]
Sudan 12 2 2 [292]
MS Zaandam & Rotterdam[မှတ်စု 32] 11 2 0 [294][295]
Zimbabwe 11 2 0 [296]
Saint Kitts and Nevis 11 0 0 [297]
Seychelles 11 0 0 [298]
Greenland 11 0 10 [299]
Northern Mariana Islands 11 2 – [300][301]
Suriname 10 1 3 [302][303]
Akrotiri and Dhekelia 10 0 0 [304]
Mozambique 10 0 1 [305]
Chad 10 0 2 [306]
Eswatini 10 0 4 [307]
Åland Islands 9 0 0 [308]
Nepal 9 0 1 [309][310]
Central African Republic 8 0 0 [160]
Malawi 8 1 0 [311]
Turks and Caicos Islands 8 1 – [312]
Montserrat 8 0 0 [313]
St. Vincent & the Grenadines 8 0 1 [314]
Somalia[မှတ်စု 33] 8 0 1 [315]
Belize 7 1 0 [316][317]
Cape Verde 7 1 0 [318]
Vatican City 7 0 – [319]
Sierra Leone 7 0 0 [320]
Botswana 6 1 0 [321]
Mauritania 6 1 2 [322]
Nicaragua 6 1 2 [323][324]
Saint Barthélemy 6 0 1 [267]
Donetsk People's Republic[မှတ်စု 34] 5 0 0 [326]
Bhutan 5 0 2 [327]
Gambia 4 1 2 [328]
Luhansk People's Republic[မှတ်စု 34] 4 0 0 [329]
São Tomé and Príncipe 4 0 0 [330]
Anguilla 3 0 0 [331]
British Virgin Islands 3 0 0 [332]
Burundi 3 0 0 [333]
Falkland Islands 2 0 0 [334]
Papua New Guinea 2 0 0 [335]
Sint Eustatius 2 0 0 [336][337]
Somaliland 2 0 0 [338][339]
South Sudan 2 0 0 [340]
Abkhazia 1 0 0 [341]
Artsakh 1 0 0 [342]
East Timor 1 0 0 [343]
Guantanamo Bay[မှတ်စု 35] 1 0 0 [344]
Saint Pierre and Miquelon 1 0 0 [345]
As of 30 ဒီဇင်ဘာ 2020 (UTC) · History of cases: China, international
Notes
  1. ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသော နိုင်ငံများနှင့် နယ်မြေဒေသများ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံသားနှင့် မူလကူးစက်ခဲ့ရာ ဒေသများ ကွဲလွဲနေနိုင်သည်။ အချို့နိုင်ငံများတွင် ဖြစ်ပွားမှုသည် နယ်မြေဒေသများနှင့် အမှီအခိုနယ်မြေ များစွာပါဝင်နေပြီး သီးခြား ဖော်ပြထားသည်။
  2. Reported confirmed cases. Actual case numbers are probably higher, but impossible to ascertain.
  3. "–" denotes that no data is currently available for that territory, not that the value is zero.
  4. United States
    1. Figures include cases identified on the Grand Princess.
    2. Not all states or overseas territories report recovery data.
    3. Data is from unofficial trackers and not from the official Centers for Disease Control and Prevention (CDC).
    4. Figures from the United States Department of Defense are only released on a branch-by branch basis since April 2020, without distinction between domestic and foreign deployment, and cases may be reported to local health authorities.[61]
    5. Figures from the Department of Defense are as follows:
      • The DoD reports a total of 2,528 cases, 6 deaths, and 176 recovered.[62]
      • The Navy reports 661 cases, 2 deaths, and 58 recovered.[63]
      • The Air Force reports 577 cases, 1 death, and 67 recovered.[64]
    6. Cases for the USS Theodore Roosevelt, currently docked at Guam, are reported separate from national figures, but included in the Navy's totals.
  5. Spain
    1. Including the autonomous cities of Ceuta and Melilla.
    2. Testing has been restricted to at-risk people showing symptoms.[67]
  6. Italy
    1. Only at-risk people showing symptoms have been tested from 27 February 2020 and onwards.[69][70]
  7. Germany
    1. Not all state authorities count recoveries.[72]
    2. Recoveries include estimations by the Robert Koch Institute.[72][73]
  8. France
    1. Testing has been restricted to at-risk people showing severe symptoms.[74]
    2. Excluding all Overseas departments and regions and Overseas collectivities.
    3. Recoveries only include hospitalised cases.[75][76]
  9. China
    1. Excluding 1,453 asymptomatic cases under medical observation as of ၇ ဧပြီ  ၂၀၂၀ (၂၀၂၀ -၀၄-၀၇)
    2. Asymptomatic cases were not reported prior to ၃၁ မတ် ၂၀၂၀.
  10. Iran
    1. Due to a shortage of resources, testing is restricted to only severe cases.[78]
    2. Non-official sources inside and outside Iran report significantly higher numbers of infected and dead.[79][80][81][82]
  11. United Kingdom
    1. Excluding all British Overseas Territories and Crown dependencies.
    2. As of 23 March 2020, the United Kingdom government does not publish the number of recoveries. Last update on 22 March reported 135 recovered patients.[84]
  12. Netherlands
    1. All four constituent countries of the Kingdom of the Netherlands (i.e. the country - as opposed to the Kingdom - of the Netherlands - in this table row -, Aruba, Curaçao and Sint Maarten) are listed separately.
    2. Special municipalities are listed separately.
    3. The Dutch Government agency RIVM, responsible for the constituent country the Netherlands, does not count its number of recoveries[89]
  13. Israel
    1. Excluding cases from the West Bank, which has been occupied by Israel since 1967.
    2. Including cases from the disputed Golan Heights, which was occupied and annexed by Israel in 1981 but remains internationally recognized as being under Syrian sovereignty.
  14. Russia
    1. Including cases from the disputed Crimea, which was annexed by Russia in 2014 but remains internationally recognized as being under Ukrainian sovereignty.
    2. Excluding the cases from Diamond Princess cruise ship which are classified as "on an international conveyance".
    3. One fatality was not officially recorded by the Russian authorities as caused by coronavirus.[99][100][101]
  15. Norway
    1. From 13 March 2020, testing of the normal population was discontinued, and is now only reserved for health professionals and acutely ill people in vulnerable groups.
    2. The Norwegian Institute of Public Health states that there are more infected people in Norway than the figures show. The dark figures are presumed to be higher because of limited testing.[106]
    3. Estimation of number of coronavirus infected:
      • As of 23 March 2020, according to figures from just over 40% of all GPs in Norway, 20,200 patients have been registered with the "corona code" R991. The figure includes both cases where the patient has been diagnosed with coronavirus infection through testing, and where the GP has used the "corona code" after assessing the patient's symptoms against the criteria by the Norwegian Institute of Public Health.[107]
      • As of 24 March 2020, the Norwegian Institute of Public Health estimates that between 7,120 and 23,140 Norwegians are infected with the coronavirus.[108]
  16. Denmark
    1. The autonomous territories of the Faroe Islands and Greenland are listed separately.
    2. From 12 March to 1 April 2020, testing primarily focused on people with more serious symptoms, vulnerable people and health professionals. Before and after this period testing was done more broadly, among others including people with mild symptoms and people that have been in close contact with an infected person.[111]
  17. Finland
    1. Excluding the autonomous region of the Åland Islands.
    2. Not all suspected infections are tested. As of 31 March 2020, testing focuses on at-risk people and patients with severe symptoms of respiratory tract infection, as well as healthcare and social welfare personnel.[132] Specimens from mildly symptomatic and returning travellers can still be taken at the discretion of the treating physician.[133]
    3. There is no reliable or frequently published national data source which provides counts of recoveries. However, as of 1 April 2020, there have been hundreds of recoveries. The exact number is not known, as only a small proportion of patients have been hospitalized.[134]
  18. Serbia
    1. Excluding cases from the disputed Kosovo, which unilaterally declared independence from Serbia in 2008.[137]
  19. Morocco
    1. Including cases in the disputed Western Sahara territory controlled by Morocco. There are no confirmed cases in the rest of Western Sahara.[158]
  20. Moldova
    1. Including the disputed territory of Transnistria.
  21. Azerbaijan
    1. Excluding the de facto state of Artsakh.
  22. Cyprus
    1. Excluding Akrotiri and Dhekelia and the de facto state of Northern Cyprus.
  23. Réunion
    1. Recoveries only include hospitalised cases.
  24. Georgia
    1. Excluding the de facto state of Abkhazia.
  25. Kosovo
    1. Excluding Serbia.
    2. Kosovo is the subject of a territorial dispute between the Republic of Kosovo and the Republic of Serbia.
  26. USS Theodore Roosevelt
    1. Although currently docked at Guam, cases for the USS Theodore Roosevelt are currently reported separately.
  27. Isle of Man
    1. Recoveries are presumed. Defined as "An individual testing positive for coronavirus who completes the 14 day self-isolation period from the onset of symptoms who is at home on day 15, or an individual who is discharged from hospital following more severe symptoms."[227]
  28. Guam
    1. Cases for the USS Theodore Roosevelt, currently docked at Guam, are reported separately.
  29. Turkish Republic of Northern Cyprus
    1. Cases from this de facto state are not counted by Cyprus.
  30. French Guiana
    1. Recoveries only include hospitalised cases.
  31. Coral Princess
    1. The cruise ship Coral Princess has tested positive cases since early April 2020, and has now docked in Miami.[289]
    2. Coral Princess's numbers are currently not counted in any national figures.
  32. MS Zaandam and MS Rotterdam
    1. The cruise ship MS Zaandam became stranded off the coast of Chile after being denied entry to ports since 14 March 2020.
    2. The MS Rotterdam rendezvoused with the Zaandam on March 26 off the coast of Panama City to provide support and evacuate healthy passengers. Both transited the Panama canal, and have now docked in Florida.[293]
    3. MS Zaandam and Rotterdam's numbers are currently not counted in any national figures.
  33. Somalia
    1. Excluding the de facto state of Somaliland.
  34. Donetsk and Luhansk People's Republic
    1. Cases from these unrecognized territories are not counted by Ukraine.[325]
    2. Note that these territories are distinct from the Ukraine-administered regions of the Donetsk and Luhansk Oblasts.
  35. Guantanamo Bay
    1. Since April 2020, the Department of Defense has directed bases to not publicize case statistics.[61]

တရုတ်နှစ်ကူး လူအများလှည့်လာသွားလာမှု၏ စနက်ဖြင့် ဇန်နဝါရီ အစောပိုင်း၊လလယ်ပိုင်းတွင် ဤဗိုင်းရပ်စ်မှာ တရုတ်ပြည် တစ်ခြားခရိုင်များသို့ ပျံ့နှံ့သွားကြသည်။ နိုင်ငံတကာခရီးသွားများ၏ သယ်ဆောင်မှုများဖြင့် ဖြစ်ပွားမှုများကို တစ်ခြားနိုင်ငံများ၌လည်း စုံစမ်းသိရှိနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုင်း (၁၃ ဇန်နဝါရီ)၊ ဂျပန် (၁၅ ဇန်နဝါရီ)၊ တောင်ကိုရီးယား (၂၀ ဇန်နဝါရီ)၊ ထိုင်ဝမ်နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (၂၁ ဇန်နဝါရီ)၊ ဟောင်ကောင်နှင့် မကာအို (၂၂ ဇန်နဝါရီ)၊ စင်ကာပူ (၂၃ ဇန်နဝါရီ)၊ ပြင်သစ်၊ နီပေါနှင့် ဗီယက်နမ် (၂၄ ဇန်နဝါရီ)၊ ဩစတြေးလျနှင့် မလေးရှား (၂၅ ဇန်နဝါရီ)၊ ကနေဒါ (၂၆ ဇန်နဝါရီ)၊ ကမ္ဘောဒီးယား (၂၇ ဇန်နဝါရီ)၊ ဂျာမနီ (၂၈ ဇန်နဝါရီ)၊ ဖင်လန်၊ သီရိလင်္ကာနှင့် အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု (၂၉ ဇန်နဝါရီ)၊ အိန္ဒိယ၊ အီတလီနှင့် ဖိလစ်ပိုင် (၃၀ ဇန်နဝါရီ)၊ ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း၊ ရုရှား၊ ဆွီဒင်နှင့် စပိန် (၃၁ ဇန်နဝါရီ) တို့၌ ဤဗိုင်းရပ်စ်ကို ထောက်လှမ်းသိရှိခဲ့ကြသည်။[346][58] ဖေဖော်ဝါရီ ၁ရက်နေ့၌ ကမ္ဘာတစ်လွှား 12,000ထက်ပိုများသော ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို တရားဝင်စုံစမ်းသိရှိနိုင်ခဲ့ကာ ၉၈%မှာ တရုတ်ပြည်တွင်ဖြစ်သည်။[346] ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် လူပေါင်း၁,၃၅၅ ယောက်သေဆုံးပြီးဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်ပြင်ပ ပထမဆုံးသေဆုံးမှုမှာ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပြီး ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။[347][346] ခန့်မှန်းတွက်ချက်မှုပုံဇယားက တစ်ကယ့်ရောဂါကိန်းဂဏန်းမှာ စစ်တမ်းထုတ်ထားနိုင်သော ကူးစက်မှုအရေအတွက်ထက် အဆအနည်းငယ် ပိုသည်ဟု ညွှန်းဆိုသည်။ ဒေသတွင်း လူမှလူသို့ ကူးစက်ခြင်းကို ဗီယက်နမ်၊ ဂျပန်၊ ဂျာမနီနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (ရှီကာဂိုပြည်နယ်)တို့တွင် အတည်ပြုခဲ့ကြသည်။[348] သို့သော် ယခုထိ တရုတ်ပြည်ပြင်ပ၌ ရောဂါပြန့်စေသည့်နေရာဌာနများ(active centers of propagation)ဟူ၍ အတည်မပြုရသေးပေ။ ဇန်နဝါရီ ၂၃တစ်ဝိုက်မှစ၍ တရုတ်ပြည်တွင်း/ပ၌ WHOအဖွဲ့ နှင့် ဒေသဆိုင်ရာအစိုးရအဖွဲ့များက ဦးဆောင်၍ အရေးကြီးသောကြိုးပမ်းမှုတစ်ခုလုပ်ဆောင်ကြပြီး ပြည်သူများကိုတပ်လှန့်ရန်နှင့် ဗိုင်းရပ်စ်နောက်ထပ်ပြန့်ပွားခြင်းကို တားဆီးရန်အစီအမံများလုပ်ဆောင်ကြရန် ဖြစ်သည်။ ဇန်နဝါရီ ၃၀တွင် တရုတ်ပြည်တွင်း၌ ဖြစ်ပွားမှု၇,၇၁၁ နှင့် ဇန်နဝါရီ ၂၉ တိုင်းပြည် ၁၈ခု၌ ၈၃ခု ရှိသည်ဟု သက်သေများဖြင့် ညွှန်းဆိုခဲ့ကြပြီး ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့မှ ကိုရိုနာဗိုင်းရစ်ဆန်း(2019-nCoV)ကို နိုင်ငံတကာစိုးရိမ်မှု၏ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်အခြေအနေ(Public Health Emergency of International Concern)ကြေငြာခဲ့သည်။[349]

  • 2019-nCoV cases in mainland China, Hong Kong, Macau, and Taiwan
      Confirmed 1–9
      Confirmed 10–99
      Confirmed 100–999
      Confirmed ≥1000
  • Map of the 2019–20 Wuhan coronavirus outbreak as of ၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀,၀၀၀+
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁,၀၀၀–၉,၉၉၉
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀၀–၉၉၉
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁၀–၉၉
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ ၁–၉
       အတည်ပြုပြီး ဖြစ်ပွားသူ မရှိ

ခန့်မှန်းတွက်ချက်မှုများ

ရောဂါကူးစက်ခြင်းနှင့် သိရှိနိုင်ခြင်းကြား ၁၀ရက်နောက်ကျသည်ဟူယူဆမှု၊ ထုတ်ပြန်ထားသော ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများအပေါ်အခြေခံ၍ Northeastern University နှင့် Imperial College Londonမှ သုသေသနပညာရှင်များက တစ်ကယ့်အရှိကူးစက်မှုအရေအတွက်သည် သတင်းထုတ်ပြန်သောအချိန်၌ အတည်ပြုသည့်အရေအတွက်ထက် ၁၀ဆပိုမိုများပြားနိုင်လောက်သည်ဟု တွက်ချက်ခန့်မှန်းကြသည်။ Imperial Collegeက ဇန်နဝါရီ ၂၁လောက်၌ အတည်ပြုဦးရေ ၄၄၀အပေါ် ၄,၀၀၀ဟု ခန့်မှန်းပြီး Northeastern Universityက ဇန်နဝါရီ ၂၆လောက်တွင်၂၁,၃၀၀ကူးစက်မှု၊ ဇန်နဝါရီ ၂၇လောက်တွင် ၂၆,၂၀၀ထိမြင့်တက်သော တွက်ချက်မှု(with a confidence of 95% within the interval 19,200–34,800)စသဖြင့် အသီးသီးခန့်မှန်းတွက်ချက်ခဲ့ကြသည်။[350][351][352] ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၃၀၊ Lancet၏ ထုတ်ဝေမှု ဆောင်းပါးတစ်ခုတွင် ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၅နေ့စွဲ၌ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းကူးစက်မှုပေါင်း ၇၅,၈၁၅ခုရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားသည်။[353]

ပြင်းထန်အဆုတ်ရောင်ရောဂါ(severe pneumonia")အဖြစ် သံသရှိဖွယ်ဖြစ်ပွားမှုများကို မှားယွင်းစစ်တမ်းထုတ်မည့်အစား ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုများကို မှန်မှန်ကန်ကန်ထောက်လှမ်းနိုင်ရန် ဆေးရုံများအတွက် ဤရောဂါဖြစ်ပွားမှုဒေသများ၌ လုံလောက်သော ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ၊စက်ကိရိယာများ ရရှိနိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများလည်းရှိကြသည်။[354][355][356] ရောဂါလက္ခဏာကြုံတွေ့ရသော အမြောက်အများကို ကွဲပြားသောရောဂါလက္ခဏာများရှိသော လူနာများနှင့်အနီးကပ်ထိတွေ့မှုကိုရှောင်ရှားနိုင်ရန် ဆေးရုံများသို့သွားမည့်အစား အိမ်၌ပင် (ကူးစက်မှုကိုမပြန့်ပွားစေရန်)ရောဂါခြေချုပ်သဘောမျိုးဖြင့်နေထိုင်ရန် ပြောဆိုခဲ့သည်။[357] ဇန်နဝါရီနှောင်းပိုင်းတွင် ဝူဟန်မှ ဂျပန်သို့ နိုင်ငံသားပြန်လည်ခေါ်ဆိုသည့် လေကြောင်းခရီးစဉ်နှစ်ခုတွင် အနီးစပ်ဆုံးအနေဖြင့် ပြန်လည်ခေါ်ခဲ့သော လူ (၄၀၀)၌ ၅ယောက်မှာ ဤဗိုင်းရပ်စ်ပိုးရှိသည်ဟု စစ်တမ်းထုတ်နိုင်ခဲ့ပြီး၊ တစ်ဦးမှာ ရောဂါလက္ခဏာပြ၍ ကျန်လေးဦးမှာ ရောဂါလက္ခဏာမပြသခဲ့ပါ။ [358]

သင်္ကေတနှင့် ရောဂါလက္ခဏာများ
2019-nCoV (ဝူဟန်ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်) ၏ ရောဂါလက္ခဏာများ။ ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲနှင့်လည်း ပြန့်ပွားနိုင်သည်ဟု အစီရင်ခံကြသည်များရှိသည်။[359]

ရောဂါလက္ခဏာများတွင် ဖျားနာခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ အသက်ရှုခက်ခဲခြင်းများပါဝင်နိုင်ပြီး[11][360] လက္ခဏာမှာ ခပ်ပျော့ပျော့မှသည် အလွန်ပြင်းထန်ခြင်းသို့ ပြောင်းလဲနိုင်သည်။[11][360] ပြင်းထန်သောကူးစက်မှုများသည် အဆုတ်ရောင်ရောဂါ၊ ကျောက်ကပ်ပျက်ဆီးခြင်းနှင့် သေဆုံးခြင်းများကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။[361][362] အပေါ်ပိုင်းအသက်ရှုလမ်းကြောင်းရောဂါလက္ခဏာများဖြစ်သည့် နှာချေခြင်း၊ နှာရည်ယိုခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်းတို့မှာ အဖြစ်နည်းပါးသည်။[44][51]

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ရောဂါစတင်ထိတွေ့မှုမှ ရောဂါလက္ခဏာစပြသသည့် ရောဂါပျိုးချိန်(incubation period)ကို(၂) ရက်မှ (၁၀)ရက်ခန့်ဟု ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားကာ[363] အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရောဂါထိန်းချုပ်ရေးနှင့် တားဆီးရေးဌာန(Centers for Disease Control and Prevention -CDC)က ၂ရက်မှ ၁၄ရက်ဟုခန့်မှန်းတွက်ချက်ကြသည်။[9] ပထမဆုံးအတည်ပြုဖြစ်ပွားမှု(၄၁)ခုအား ဝူဟန်ဆေးရုံများသို့တင်ခဲ့ရာ (၁၃ဦး - ၃၂%)မှာ တစ်ခြားသောနာတာရှည်ရောဂါများ : ဆီးချို၊သွေးတိုး ကိုခံစားနေခဲ့ရသည်။ ခြုံငုံကြည့်လျှင် (၁၃ဦး - ၃၂%)မှာ အထူးစောင့်ကျပ်ဂရုစိုက်မှုလိုအပ်ပြီး (၆ဦး - ၁၅%)မှာ သေဆုံးခဲ့၏ ။[44] သေဆုံးသူအများမှာ ၎င်းတို့၏ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ကို အနှောင့်အယှက်ပေးသော အသက်ရွယ်ကြီးမြင့်မှု(advanced age)၊ သွေးတိုး(hypertension)၊ နှလုံး(cardiovascular disease)စသဖြင့် အခြေနေများရှိခဲ့ကြသည်။[364]

အကြောင်းအရင်း
အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါး - ဝူဟန် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်

ပျံ့နှံ့ကူးစက်ခြင်း

ရောဂါကူးစက်ခံထားရသောသူမှ ၃ ပေ (၀.၉၁ မီတာ) မှ ၆ ပေ (၁.၈ မီတာ)အတွင်း ချောင်းဆိုး၊နှာခြေသောအခါ ထုတ်လွှတ်လိုက်သော လေထဲက (အရည်)စက်ကလေးများမှတဆင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်များသည် အဓိကအားဖြင့် ပျံ့နှံ့ကြသည်။[365][366][367]. မစင်မှ ပါးစပ်သို့ကူးစက်ခြင်းနည်း(fecal-oral transmission)မျိုးလည်းဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည်။[368]

မူလအစဖြစ်ပွားသူ (၄၁)ယောက်အနက် သုံးပုံနှစ်ပုံမှာ ဟွမ်းနန်ပင်လယ်စာလက်ကားဈေးကြီးနှင့် ထိတွေ့ခဲ့သည့် မှတ်တမ်းလည်းရှိသည်။[44]

အလွန်လျှင်မြန်ကူးစက်နိုင်သူတစ်ဦး(super-spreader)က ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း ၁၄ဦးကို ရောဂါကူးစက်စေခဲ့ကြောင်း သတင်းထုတ်ပြန်မှုများလည်းရှိခဲ့သည်။ ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၅၊ တရုတ်နိုင်ငံ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးနှင့် တားဆီးရေးအကြီးအကဲ (Chinese Center for Disease Control and Prevention) ကောင်းဖူ(Gao Fu)၏ ရှင်ဟွာသတင်းဌာန (Xinhua News Agency)သို့ ကြေငြာပေးမှုတွင် "ယခုပြောဆိုနေသည့်ပုဂ္ဂိုလ်သည် လူနာဆောင်မြောက်များစွာသို့ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ခြင်းကြောင့် အလွန်လျှင်မြန်ကူးစက်နိုင်သူတစ်ဦး(super-spreader)အဖြစ်စဉ်းစားသင့်သည်" ဆိုခြင်းကို ငြင်းဆိုခဲ့သည်။[369] မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ထိုနေ့အစောပိုင်း (တရုတ်သတင်းဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းမှ အခြားတရားဝင်သတင်းဌာနဖြစ်သော)"China Newsweekက ပီကင်းတက္ကသိုလ်(Peking University)က ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တစ်ဦးကို ကိုးကား၍ ဤသို့ဆိုသည်။ "အထက်တွင်ရည်ညွှန်းခဲ့သည့်လူနာကို super-spreaderအဖြစ်စဉ်းစားသင့်ကြောင်း၊ ထိတွေ့ဆက်ဆံခဲ့ရသည့် ဝန်ထမ်းများကို ကောင်းစွာကာကွယ်မှုမပေးနိုင်သော ဆေးရုံများကို ဝေဖန်ခဲ့သည်။ China Newsweek က အဖျားရောဂါဆောင်ကသူများမှလွဲပြီး ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအထောက်အပံ့ပေးသူများတွင် အကာအကွယ်အတွက် မျက်နှာကာတစ်မျိုးတည်းရှိခြင်းကိုပြောဆိုလျှက် အစိုးရ၏ စိစစ်ဖြတ်တောက်ခြင်းများကိုဝေဖန်ပြစ်တင်ခဲ့သည်။[370]

အခြေခံရောဂါပျံ့နှံ့ကူးစက်မှုအရေအတွက်
Semi-log plot of confirmed cases and deaths in China[371] (trend lines designate exponential growth)

လူများကြား ဤဗိုင်းရပ်စ်ပျံ့နှံ့မှုသည် "တစ်ချို့ကူးစက်ခံသူများမှ တစ်ခြားသူများသို့ရောဂါကူးစက်ခြင်းများ မရှိသော်လည်း တစ်ချို့သောကူးစက်ခံသူများသည် လူတစ်ချို့သို့ ရောဂါကူးပြောင်းပို့ဆောင်နိုင်ခဲ့ကြောင်း"စသည်များနှင့်အတူ အပြောင်းအလဲများစွာရှိသည်။[53] အရေအတွက် 2.13မှ [372] 3.11[373]နယ်ပယ်အတွင်းရှိသော အခြေခံရောဂါပျံ့နှံ့ကူးစက်မှုအရေအတွက်(basic reproduction number)အား မြောက်များစွာဖြင့်ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားကြလေသည်။ ဤကိန်းဂဏန်းမှာ အသစ်ကူးစက်ခံခဲ့ရသောပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးက ယခုရောဂါပိုးကို လူဘယ်လောက်များများဆီသို့ ဖြန့်ဝေနိုင်ခြေရှိသည်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြစ်ပေသည်။ ဤကိုရိုနာဗိုင်းရက်စ်အသစ်သည် ယခုကာလအထိ ကွင်းဆက်သဘောအနေဖြင့် လူလေးဦးအထိ ကူးပြောင်းနိုင်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ထားပြီးဖြစ်လေသည်။[374] ဤအချက်ကား ဆားစ်ရောဂါပိုး (SARSCoV) နှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူသည်။[375]

ရောဂါပိုးမွှားဗေဒ
Genomic information
Genome organisation (click to enlarge)
NCBI genome IDMN908947
Genome size30473 bp
Year of completion2020

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်း(2019-nCoV)အား လူသားများထံသို့ကူးပြောင်းပို့ဆောင်သည့် သဘာဝတောရိုင်းရောဂါပိုးသိုမှီးတည်ရှိရာ(natural wildlife reservoir of the 2019‐nCoV)နှင့် ကြားကပို့ဆောင်ပေးသည့်သူ(intermediate host)ကို ယခုထိအတည်မပြုနိုင်သေးပေ။[376] သို့သော်လည်း ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့် ဗိုင်းရပ်စ်၏မူလရင်းမြစ်မှာ လင်းနို့ပင်ဖြစ်သည်။[50] ထိုဈေးကြီးမှ စစ်ဆေးရန်နမူနာယူထားသော တိရိစ္ဆာန်မျိုး ၅၈၅ အနက် ၃၃မျိုးမှာ 2019-nCoVရှိကြောင်း အထောက်အထားပြသည်။[377]

၂၃ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၀က ထုတ်ဝေသော နောက်ဆုံးအခြေနေဖော်ပြ ကြိုတင်စာတမ်း(preprint)ကို ဟူပေ့ခရိုင်ရောဂါထိန်ချုပ်တားဆီးရေးဌာန၊တရုတ်သိပ္ပံအကယ်ဒမီတက္ကသိုလ်၊ ဝူဟန်ကျင်းရင်တန်ဆေးရုံ၊ ဝူဟန် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးပညာရပ်တက္ကသိုလ်မှ အဖွဲ့ဝင်များကလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပြီး အဆိုပါ ကြိုတင်စာတမ်းတွင် အကြံပြုသည်မှာ ၂၀၁၉ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်း၏ဇစ်မြစ်မှာ လင်းနို့ဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ nCoV-2019သည် ၂၀၁၃တွင် ခွဲခြားဖော်ပြနိုင်ခဲ့သော လင်းနို့ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နှင့် genomeအဆင့်တန်း ၉၆%အထိတူညီနေကြောင်းပါရှိသည်။[378]

ကွမ်းရှီ တရုတ်ရိုးရာဆေးပညာတက္ကသိုလ်(Guangxi Traditional Chinese Medical University)၊ ပီကင်းတက္ကသိုလ်(Peking University)၊ နင်းဘိုတက္ကသိုလ်(Ningbo University)၊ ဝူဟန် ဇီဝပိုင်းဆိုင်ရာအင်ဂျင်နီယာကောလိပ်တို့ကလည်း ရှေ့တစ်ရက်က ထုတ်ပြန်မှုတစ်ခုပြုလုပ်ခဲ့ကြရာ ထိုအထဲတွင် မြွေမျိုးစိတ်နှစ်မျိုး၊ သင်းခွေချပ်၊ ဖြူး၊ ကြက်၊ လင်းနို့၊လူသားတို့၌ရှိသော 2019-nCoV ပိုး၏ codon usage biasတို့ကိုနှိုင်းယှဉ်ခဲ့ကြပြီး [379] လူသားဆီသို့ကူးစက်နိုင်သော 2019‐nCoVပိုးအတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေအရှိဆုံး ရောဂါပိုးသိုမှီးရာတောရိုင်းကောင်မှာ မြွေဖြစ်သည်ဟု ကောက်ချက်ချအဆုံးသတ်းထား၏ ။[379][380][381] ဤအဆိုအား ကျယ်ပြန့်စွာ ငြင်းခုံခဲ့ကြရာ : တစ်ချို့က ရောဂါပိုးသိုမှီးရာဌာနေကား လင်းနို့ပင်ဖြစ်ရမည်။ ကြားဖြန့်ဝေသူပွဲစားကောင်မှာ ငှက် (သို့) သွေးနွေးသတ္တဝါကောင်တစ်မျိုးဖြစ်သည်ဟုဆိုရင်း မြွေမဟုတ်၊ မြွေကား လူတို့နှင့်မတူသည့် ကိုယ်တွင်းအပူချိန်တက်/ကျ များသည့်သတ္တဝါ(poikilotherm)ဟုဆိုကြသည်။[382][382][383] တစ်ဖက်တွင်လည်း အခြားသူများက ဆားစ်ရောဂါ၊မားစ်ရောဂါတို့၏ codon usage biasနှင့် recombination(မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာအပိုင်းများပြန်လည်စီစဉ်မှု (Genetic termဖြစ်သဖြင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာသိရှိသူများမှ ဘာသာပြန်ပေးလျှင်ပိုကောင်း၏ ။ ) အချက်အလက်များကိုသုံး၍ အထက်ပါမြွေဟုဆိုသော အကြောင်းပြချက်ကို ငြင်းဆိုကြသည်။ ဖော်ပြထားသော recombination eventမှာ မြွေအစား လင်းနို့တွင်ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။[384] 2019-nCoV နှင့်ပတ်သက်၍ သက်ရှိများဆင့်ကဲတိုးတက်မှု၊ မျိုးစိတ် (သို့) အုပ်စုများကွဲပြားလာခြင်းဆိုင်ရာ (Phylogenetic)လေ့လာမှုများက ဤဗိုင်းရပ်စ်ပိုး၏ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှုသမိုင်း၊ တစ်ခြားသက်ရှိများနှင့်ဆက်နွယ်မှုတို့ကို စစ်ဆေးခဲ့ကြသည်။ လူကိုကူးစက်နိုင်သော ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်မိသားစု၏ သတ္တမမြောက်အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ဤဗိုင်းရပ်စ်သည် SARS-CoVနှင့် ၇၅%-၈၀% အထိ (genome sequence)တူကြပြီး၊ လင်းနို့ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်တစ်ချို့(bat coronaviruses)နှင့် ပို၍ပင်တူညီမှုရှိသည်ဟု ထုတ်ပြန်ထားသည်။[49][50] ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်း၏ genomes ငါးခုကို သီးသန့်ခွဲထုတ်ကာ သတင်းထုတ်ပြန်ပေးခဲ့ကြသည်။[385][386][387] ဤအချက်ကပြသသည်မှာ တစ်ခြားသိထားသော SARS-CoV၊MERS-CoVများနှင့် မျိုးရိုးဗီဇအားဖြင့်ကွာဝေးသည်။[385] SARS-CoVကဲ့သို့ပင် ၎င်းမှာ (Betacoronavirus Beta-CoV) lineage B မျိုးရိုးအနွယ်၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်သည်။[388]

Domenico Benvenuto et al.၏ သုံးသပ်အစီရင်ခံစာက မျိုးရိုးဗီဇဘဏ်မှ 12 highly similar whole genome sequences၊ 12 whole genome sequences of 2019-nCoV၊ 15 available whole genome sequence of 2019-nCoVတို့မှ ပြုလုပ်ထားသော မျိုးရိုးဗီဇမျိုးနွယ်ပြဇယား(phylogenetic tree) ကို ဖော်ပြခဲ့သည်။ Genomic analysis shows that the Nucleocapsid and the Spike Glycoprotein have some sites under positive selective pressure. Homology modeling indicated certain molecular and structural differences among the viruses. The phylogenetic tree showed that 2019.nCoV significantly clustered with a Bat SARS-like Coronavirus sequence, whereas structural analysis revealed mutations in Spike Glycoprotein and nucleocapsid protein. The authors concluded 2019-nCoV is a coronavirus distinct from SARS virus that probably was transmitted from bats or another host that provided the ability to infect humans.[389]

ရောဂါစစ်တမ်းရှာဖွေထုတ်ခြင်း

၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁၅၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့(WHO)က 2019-nCoVအတွက်စစ်ဆေးရန်အတွက် ဆေးပညာပိုင်းဆိုင်ရာဆောင်ရွက်ရမည့်လုပ်ငန်းစဉ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။[390] ယင်းထုတ်ပြန်ခြင်းပြီးကတည်းကလည်း တစ်ခြားဆောင်ရွက်ရမည့်လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ချို့ကိုလည်း အဆိုပြုခဲ့ကြပြီး WHO ကထုတ်ဝေပေးခဲ့သည်။[391] စမ်သပ်မှုများတွင် real time "reverse transcription-polymerase chain reaction" (rRT-PCR) ကိုအသုံးပြုသည်။ [392] အထက်ပါစမ်းသပ်မှုကို အသက်ရှုလမ်းကြောင်း နှင့် သွေးနမူနာများတွင် လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။[393] ရလဒ်များကို ယေဘုယျအနေဖြင့် နာရီအနည်းငယ်မှသည် ရက်ပိုင်းအတွင်းရနိုင်ပါသည်။[394][395]

တားဆီးခြင်းကာကွယ်ခြင်း
အခြားကြည့်ရန်။ ဝူဟန် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် § ကာကွယ်ဆေး သုသေသန
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးနှင့် တားဆီးကာကွယ်ရေး (CDC)မှ ပိုးမွှားပြန့်ပွားခြင်းကို တားဆီးရန်ထုတ်ဝေထားသော အချက်အလက်တင်ပြမှုပုံ

ကူးစက်မှုကို တားဆီးရန် ဆောင်ရွက်ရမည့်အစီအစဉ်များမှာ လူမှုယဉ်ကျေးမှုများကြား ဆေးပညာပိုင်းဆိုင်ရာခံယူချက် ယေဘုယျကွဲပြားမှုများနှင့် အကျိုးသက်ရောက်စေသောရောဂါထိတွေ့ခြင်းများရှိသော တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်း၏ ရောဂါကူးစက်ခြင်းအားခံနိုင်ရည်ရှိ/မရှိပေါ်တူကာ အပြောင်းလဲများစွာရှိမည်။ ယေဘုယျအကန့်အသတ်ပုံစံဖြင့် တရားဝင်အကြံပြုထားခြင်းများမှာ တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းမှု၊ လက်ကို ပုံမှန်ဆေးကြောခြင်းများလုပ်ရန် တောင်ဆိုချက်များပါဝင်သည်။ ကူးစက်ခံရပြီဟု ကိုယ်တိုင်သံသယရှိသူများကို ဆေးရုံသုံးမျက်နှာအကာ(surgical mask)သုံးရန်၊ ဆေးပညာအကြံဉာဏ်အတွက် ဆရာဝန်တစ်ဦးအားခေါ်ဆိုရန်ဖြစ်သည်။[396][397] နိုင်ငံအမြောက်အများက အကြံပေးချက်အဖြစ် တရုတ်ပြည်မရှိ ဟူပေ့ခရိုင် (သို့) ဝူဟန်မြို့သို့မသွားရန် တပ်လှန့်ထားပြီးလည်းဖြစ်သည်။[23]

ဟောင်ကောင်အစိုးရအဖွဲ့ကလည်း ပြည်သူများအား တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရန်၊ လက်နှစ်ဖက်စလုံး သန့်ရှင်းစေရန် ညွှန်ကြားခဲ့ကြသည်။ မြို့ပြင်ပသို့ ခရီးထွက်သူများကို တိရိစ္ဆာန်များအားမထိတွေ့ရန်၊ အမဲလိုက်အသားများ (Game or hunting meat)မစားရန်၊ ကုန်စိမ်းဈေး (wet markets)များ၊ ကြက်/ငှက်အရှင်များရောင်းသောဈေးများ(live poultry markets)၊ တိရိစ္ဆာန်ခြံများ(farms)သွားခြင်းမပြုရန် နောက်တိုးသတိပေးထားသည်။ ကူးစက်ခံရသည်ဟု သံသယရှိလျှင် မျက်နှာအကာဝတ်ဆင်ရန်နှင့် ဆရာဝန်ကို ဖုန်ဆက်ခေါ်ဆိုရန်လည်းပါသည်။[396] စင်္ကာပူ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက လက်ကိုမှန်မှန်ဆေးကြောခြင်းကဲ့သို့ တကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေးအကျင့်ပြုရန် တောင်းဆိုသည်။[398] နေမကောင်းဖျားနာလျှင် မျက်နှာအကာဝတ်ရန်နှင့် ဆရာဝန်ထံသို့ ချက်ချင်းသွားရောက်ရန်လည်းအကြံပြုသည်။[397] WHOမှလည်း လက်ကိုမှန်မှန်ဆေးကြောခြင်း၊ ချောင်းဆိုး၊နှာခြေလျှင် ပါးစပ်၊နှာခေါင်းကို ကာထားခြင်းနှင့် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာရှိ(ပြသ)သူများ(ဥပမာ - ချောင်းဆိုး၊ နှာခြေ)နှင့် ထိတွေ့ခြင်းကို ရှောင်ရှားရန်တို့ပြုရန် လမ်းညွှန်သည်။[385]

လက်ဆေးခြင်း

ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုကို တားဆီးကာကွယ်ရန် "လက်ဆေးခြင်း"ကို တရားဝင်အကြံပြုထား၏ ။ CDCဌာနများက :

  • "ဆပ်ပြာနှင့်ရေသုံး၍ စက္ကန် (၂၀)ကြာ လက်ဆေးရန်၊ အထူးသဖြင့် နှာခြေ၊ ချောင်းဆိုး၊ နှာညှစ်ပြီးနောက်သော်လည်းကောင်း၊ အစားအသောက်မစားခင်သော်လည်းကောင်း၊ အိမ်သာသို့သွားပြီးနောက်သော်လည်းကောင်း လက်ဆေးရန်ဖြစ်သည်။"
  • "ရေနှင့် ဆပ်ပြာအလွယ်တကူမရနိုင်သော အခြေအနေများတွင် အယ်လ်ကိုဟောအခြေခံပြုလုပ်ထားသော လက်သန့်စင်ဆေးရည်များ (၆၀% အယ်လ်ကိုဟောအနည်းဆုံးပါဝင်ရမည်)ကို သုံးစွဲရန်နှင့် လက်ညစ်ပတ်သည်ကို မြင်လျှင်လည်း ရေ၊ဆပ်ပြာနှင့် ဆေးရန်ဖြစ်သည်။"

CDCဌာနများ၊ အမျိုးသားကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများနှင့် WHOတို့က တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းဆီကို ပါးစပ်၊ နှာခေါင်း၊မျက်လုံးများကို ဆေးထားခြင်းမရှိသော လက်များနှင့် မထိတွေ့ရန်ဖြစ်ပါသည်။[399][400][401]

အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ သန့်ရှင်းခြင်း
Surgical masks used by people in Guangzhou

ရောဂါကူးစက်ခံရသည်ဟု သံသယရှိပါက ခွဲစိတ်ခန်းသုံး မျက်နှာအကာဝတ်ဆင်ရန် (အထူးသဖြင့် လူရှေ့ထွက်သည့်အခါ)လိုအပ်ပြီး ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာလမ်းညွှန်မှုအတွက် ဆရာဝန်တစ်ဦးကိုခေါ်ဆိုရန်ဖြစ်သည်။[396][397][402] ချောင်းဆိုး၊နှာခြေ၊စကားပြောရာ၌ လေထဲသို့လွင့်စင်သွားသော အရည်စက်ကလေးများ၏ ပမာဏ၊ အကွာအဝေးကို ကန့်သတ်ခြင်း၌ မျက်နှာအကာများသည် ကူးစက်ပျံ့ပွားမှုကိုလျှော့ချရာ၌ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးအကျိုးအတွက် အထောက်အကူဖြစ်နိုင်ပါသည်။.[403]

မျက်နှာအကာမရနိုင်လျှင် အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာရှိသူသည် ချောင်းဆိုး၊နှာခြေလျှင် တစ်ရှူးဖြင့်ကာရန်၊ ချက်ချင်းဆိုသလို ထိုတစ်ရှူးအား အမှိုက်ပုံးထဲသို့လွှင့်ပစ်ရန်၊ လက်ဆေးရန်တို့ဖြစ်ပါသည်။ တစ်ရှူးမရှိပါက ပါးစပ်နှင့် နှာခေါင်းကို ကွေးထားသော တံတောက်ကွေးဖြင့်ကာရန်တို့ဖြစ်ပါသည်။[400]

ရောဂါရှိကောင်းရှိနိုင်သောသူများကို စောင့်ရှောက်ကုသသောသူများအဖို့ မျက်နှာအကာဝတ်ဆင်ရန် တရားဝင်အကြံပြုထားသည်။[402] နှာခေါင်းဆေးခြင်း၊ ခံတွင်းသန့်ဆေးရည်များဖြင့် ပလုတ်ကျင်းခြင်း၊ ကြက်သွန်ဖြူစားခြင်းမှာ ထိရောက်မှုမရှိပါ။[404]

မျက်နှာအကာက ရောဂါကူးစက်ခြင်းမခံရသောသူများအား ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်ဆိုခြင်းကို ပြသရန်မူကား သက်သေအထောက်အထားမရှိသေး၍ ဝတ်ဆင်ခြင်းသည် မိမိကိုယ်လုံခြုံလှပြီဟု မှားယွင်းသောအထင်အမြင်တစ်ခု ဖြစ်သွားစေနိုင်၏ ။[402] ဟောင်ကောင်၊[405] ဂျပန်၊[406] စင်္ကာပူ၊[407][408] မလေးရှား[409] တို့၌ ကျန်းမာရေးကောင်းသောသူများကပင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဝတ်ဆင်နေလျှက်ရှိသည်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHOက မျက်နှာအကာသုံးစွဲခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ အောက်ပါဆောင်ရွက်ချက်များမှာ အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်ဟု အကြံပြုထားသည်။:[402]

  • မျက်နှာအကာများကို ပါးစပ်၊နှာခေါင်းတို့ကို သေသေချာချာဖုံးအုပ်ရန်၊ မျက်နှာနှင့် ထိုအကာကြား လွတ်နေသောနေရာများကို အနည်းဆုံး(အကျဉ်းဆုံး)ဖြစ်စေရန်၊ အသုံးပြုနေစဉ် ထို မျက်နှာအကာကို မထိတွေ့ရန်။
  • သင့်လျှော်သည့် နည်းစနစ်ဖြင့် မျက်နှာအကာကို ဖယ်ရှားရန် (ဆိုလိုသည်မှာ မျက်နှာအကာ၏အရှေ့ခြမ်း(အပြင်)ကို မထိတွေ့မိစေရန် အနောက်ဘက်ကတပ်ထားသော လျှော့ကြိုးမှ ဖယ်ရှားရန်)
  • သုံးစွဲထားသော မျက်နှာအကာကို ဖယ်ရှားပြီးနောက် (သို့) ဖယ်ရှားသောအခါ မတော်တဆထိမိပါက လက်ကို စနစ်တကျဆေးရန်။
  • မျက်နှာအကာများစွတ်စိုလာလျှင် အသစ်(ခြောက့်သွေ့သော)တစ်ခုကို အသုံးပြုရန်။
  • တစ်ခါသုံး မျက်နှာအကာများကို ပြန်လည်အသုံးမပြုရန်၊ သုံးပြီးပါက အမှိုက်ပုံးထဲသို့ ချက်ချင်းစွန့်ပစ်ရန်တို့ဖြစ်သည်။

ရောဂါရှိသူကို တိုက်ရိုက်ကုသဆက်ဆံနေရသော ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများအနေဖြင့် အသက်ရှူကိရိယာ(respirators)ကိုသုံးရန် အကြံပြုထားသည်။ ထို့အတူ အကာကွယ်ပေးနိုင်သော NIOSH certified N95၊ EU standard FFP2 သို့ အလားတူပစ္စည်း၊ personal protective equipmentများ (အဝတ်၊ မျက်မှန်အလုံ စသည်) တို့ကိုလည်းအသုံးပြုရန်လမ်းညွှန်ထားပါသည်။[402][410]

လူမှုဆက်ဆံထိတွေ့မှု လျှော့ချခြင်း

လူမှုဆက်ဆံထိတွေ့မှု လျှော့ချရာ၌ ရောဂါပျံ့နှံ့မှုကို နှေးကွေးစေရန် ရည်ရွယ်သည့် ရောဂါထိန်းချုပ်ခြင်း လုပ်ဆောင်ချက်များပါဝင်သည်။ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်း နီးကပ်စွာထိတွေ့မှုကို အနည်းဆုံးဖြစ်စေရမည်။ နည်းလမ်းများတွင် ခြေချုပ်ကန့်သတ်ခြင်း၊ ခရီးသွားတင်းကြပ်ခြင်း၊ ကျောင်း၊ အလုပ်ခွင်၊ အားကစားရုံ၊ ဇာတ်ရုံ၊ ရုပ်ရှင်ရုံ၊ ဈေးများ ပိတ်ခြင်းတို့ပါဝင်သည်။ လူမှုဆက်ဆံထိတွေ့မှု လျှော့ချခြင်းတွင် နေအိမ်၌နေထိုင်ခြင်း၊ ခရီးသွားမှု ကန့်သတ်ခြင်း၊ လူစုလူဝေးနေရာများကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ လက်ဆွဲမနှုတ်ဆက်ခြင်း၊ အခြားသူများနှင့် ကိုယ်ခန္ဓာထိတွေ့မှု ရှောင်ကြဉ်ခြင်းတို့ပါဝင်သည်။[411][412][413] ယခု၌ အစိုးရများသည် ထိုရောဂါဖြစ်ပွားသောနေရာဒေသများ၌ လူမှုဆက်ဆံထိတွေ့မှု လျှော့ချခြင်းကို ဥပဒေထုတ်ပြန်ခြင်း (သို့) တရားဝင်အကြံပြုခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်လျှက်ရှိသည်။[414][415][416]

အသက်အရွယ်ကြီးသော လူကြီးသူမများ၊ နာတာရှည်ရောဂါခံစားနေရသော လူနာများသည် ပို၍ဆိုးရွားသော ရောဂါအန္တရာယ်ကို ရင်ဆိုင်ရပြီး ၎င်းတို့ကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးနှင့် တားဆီးကာကွယ်ရေး (CDC)က ရောဂါဖြစ်ပွားလျှက်ရှိသောနယ်ပယ်ဒေသများတွင် လူစုလူဝေးများကို ရှောင်ရှားရန်၊ မိမိနေအိမ်၌သာ ဖြစ်နိုင်သမျှနေထိုင်ရန် အကြံပြုပြောဆိုထားသည်။[417]

ခြေချုပ်ကန့်သတ်လုပ်ဆောင်ခြင်းများ

၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၃၊ ဝူဟန်၌ ဗိုင်းရပ်စ်အားဝူဟန်အပြင်သို့ ရောက်ရှိခြင်းမှတားဆီးရန် အတွင်း/အပြင်ခရီးသွားခြင်းခြေချုပ်ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ဝူဟန် အတွင်း/အပြင်သွားလာနေသော ရထား၊လေယာဉ်၊ ပြည်သူ့ပို့ဆောင်ရေးဘက်စ်ကားများ၊ မြေအောက်ရထား၊ အဝေးပြေးကားများကို နောက်ထပ်ကြေငြာချက်မထုတ်မချင်း ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။ ကြီးမားသည့်စုဝေးခြင်းများ၊ အုပ်စုဖွဲ့ လည်ပတ်သွားလာခြင်းများကိုလည်း ဆိုင်းထားခဲ့ကြသည်။[418] ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၄၊ ဟူပေ့ခရိုင်အတွင်းရှိ ဝူဟန်မြို့အပါအဝင် စုစုပေါင်း(၁၅)မြို့ကို အလားတူခြေချုပ်လုပ်ဆောင်မှုများကို အကောင်ထည်ဖော်သည်။[19] ထို့ကြောင့် ရှန်းရန် (Xiangyang)နှင့် Shennongjia Forestry Districခရိုင်တို့မှလွဲ၍ ဟူပေ့ခရိုင်တစ်ခွင်လုံးသည် ခြေချုပ်ချခြင်းအနေထားတွင်ရှိပေသည်။

ထိုခြေချုပ်လုပ်ဆောင်မှုများကြောင့် လောင်စာ၊ အစားအသောက်၊ လိုအပ်သောပစ္စည်းများကို အလျှင်အမြန်ဝယ်ယူလှောင်ကြသည်။ ကုန်ဈေးနှုန်းရုတ်ချည်းဆိုသလို သိသိသာသာတက်သွားခဲ့၏ ။[419][420][421] ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများကိုလည်း ခြေကျင်ခရီးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ကားသာ အသုံးပြုရန်ကန့်သတ်သောကြောင့် သွားလာရေးခက်ခဲမှုများကြုံတွေ့ရသည်။[422] တက္ကစီနှင့် ပုဂ္ဂလိကအငှားယာဉ်များက ၎င်းတို့ကို သွားမည့်နေရာကို သိရှိပါက ရှောင်ရှားကြသည်။[422] ဝူဟန်မြို့တွင် လူ(၅)သန်းထွက်ခွာခဲ့၍ လူ(၉)သန်းကျန်ရှိသည်။[423]

ဝူဟန်၌ တစ်ရက်တာစစ်ဆေးပေး၍ ဟောင်ကောင်သို့ပြန်သွားသော ကျန်းမာရေးအထူးပညာရှင်များပါဝင်သည့် အဖွဲ့များနှင့်အတူ ရောဂါကူးစက်ပျံ့ပွားခြင်း၊ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ခြင်းပညာရှင်၊ ဆားစ်ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒပညာရှင်(epidemiologist နှင့် SARS virologist) ကွမ်းရီ (Guan Yi)သည် သတင်းထောက်များကိုပြောဆိုသည်မှာ "ဝူဟန်ဖြစ်ပွားမှုသည် ဆားစ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုထက် အနည်းဆုံး (၁၀)ဆပိုမိုကြီးမားပြီး လူအများကို ဖြစ်နိုင်သမျှ ဝူဟန်မှရှောင်ရှားရန်တောင်းဆိုသည်။[424][425][426][427] Weiboလူမှုကွန်ယက်တွင် တင်ထားသော တစ်ချို့ ကြောင်းရာပိုင်းစ(posts)များတွင် "ဇန်နဝါရီခပ်စောစောလောက်က ဝူဟန်ဆေးရုံများတွင် အဖျားရောဂါခံစားရသောလူနာများနှင့်ပြည့်နှက်၍ အများအပြားမှာ ကြမ်းပြင်ပေါ်တွင်အိပ်စက်ခဲ့ကြရသည်"ဟု ပြသကြသည်။[428] တစ်ချို့က တရုတ်နိုင်ငံအစိုးရဆီမှ ကိန်းဂဏန်းများအပေါ်ယုံကြည်စိတ်ချရမှုနှင့် အစိုးရ၏တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဝေဖန်ကြသည်။ ခြေချုပ်ထားရန်တောင်းဆိုမှုများလည်းရှိခဲ့ကြသည်။[429] ထို့နောက် ဇန်နဝါရီ ၂၄ ၌ နာမကျန်းသောလူနာများ၊ ဆေးရုံတစ်ရုံ၏ ကြမ်းပြင်တွင် အဖြူပိတ်စဖြင့်ဖုံးထားသော အလောင်းသုံးလောင်းပုံများလည်းတင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် Weiboတွင် အဆိုပါရောဂါပျံ့ပွားမှုအကြောင်းပါ တင်ထားသည့် ကြောင်းရာပိုင်းစများကို ဖျက်ပစ်ခဲ့သည်။[430][431]

ဇန်နဝါရီ ၂၆၊ ကွမ်တုန်းပြည်နယ်(Guangdong) ရှန်တိုးမြို့(Shantou)၌ တစိတ်တပိုင်း ခြေချုပ်စနစ်ကြေငြာသည်။[432] သို့ရာတွင် ဤကြေငြာချက်ကို နှစ်နာရီနောက်ပိုင်း ပြန်လည်ဖျက်ခဲ့၏ ။[433] ဤသို့လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် ခြေချုပ်ကြေငြာသည်နှင့်တပြိုင်နက် မြို့ခံများက ဈေးများသို့ အပြေးအလွှားသွားရောက်ကြကာ အစားအသောက်များလှောင်ခဲ့ကြသဖြင့် ကသောင်းကနင်းဖြစ်ခဲ့ရလေသည်။ ခြေချုပ်စနစ်ဆုံးဖြတ်ခြင်းကို မရုတ်မသိမ်းခြင်း ထိုတဟုန်ထိုး ကုန်လှောင်ခြင်းများအဆုံးမသတ်ခဲ့ပါ။ Caixinဆေးကုမ္ပဏီက ရှန်တိုးမြို့၏ ကြေငြာချက်မူလ စကားအသုံးအနှုန်းသည် မကြုံစဖူးတင်းကြပ်လွန်းခဲ့သည်၊ ထိုအတိုင်းကျင့်သုံးရမည်ဆိုက မြို့ခံများ၏ ဘဝကို ဆိုးဆိုးရွားရွားထိခိုက်စေမည်ဟုဆိုသည်။ ရှန်တိုးမြို့၏ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးဌာနက ခရီးသွားခြင်းကို မကန့်သတ်၊ ပို့ဆောင်ရေးအတွက်သုံးသော ယာဉ်များကိုသာ ပိုးသတ်ရန်ဖြစ်သည်ဟု ရှင်းလင်းပြောကြားသည်။[434]

ဟန်ကျိုး(Hangzhou)၊ ကွမ်ကျိုး(Guangzhou)၊ရှန်ဟိုင်း(Shanghai)၊ ရှန်းကျန်း(Shenzhen)စသည့် အဓိကမြို့ကြီးများအပါအဝင် ဘေဂျင်းမြို့တော်(Beijing)ဒေသခံအာဏာပိုင်များက ဇန်နဝါရီ ၂၆၌ "ဤမြို့များကို ဟူပေ့ခရိုင်မှ မြို့များကဲ့သို့ ခြေချုပ်ကန့်သတ်မှုမလုပ်ဆောင်"ဟု ကြေငြာခဲ့သည်။ တရားဝင်ကြေငြာချက်မတိုင်ခင် ဤသို့ခြေချုပ်မျိုးလုပ်ဆောင်နိုင်မည်ဆိုသော ကောလဟာလများ ပျံ့နှံ့ခဲ့ကြသေးသည်။[435] ဘေဂျင်းမြို့ မြူနီစပယ်ပို့ဆောင်ရေးကော်မရှင် ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက အဝေးပြေးကားကြီးများနှင့် အဝေးပြေးလမ်းများ၊ မြေအောက်ရထား၊ ဘက်စ်ကားများကို ပုံမှန်အတိုင်းမောင်နှင်ပြေးဆွဲမည်ဟု ဆိုသည်။ မြို့ခံများ၏ သောကကို ပြေလျှော့စေရန် ဟန်ကျိုးမြို့အစိုးရက ဤမြို့ကို ပြင်ပကမ္ဘာနှင့် ခွဲ၍ခြေချုပ်မထားဟု ဆိုခဲ့သည်။ မြို့နှစ်ခုလုံးမှာ ဖြစ်လာနိုင်သောအန္တရာယ်များမှ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုများပြထမ်းမည်ဟုလည်း ပြောဆိုခဲ့ကြသည်။[436]

  • People queueing outside a Wuhan pharmacy to buy face masks and medical supplies
  • Residents of Wuhan wearing masks rushed out to nearby markets to buy vegetables and other food on 23 January during the outbreak
  • Residents of Wuhan waiting for the last train of the city's metro on 10 A.M., 22 January

သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံသားများအား နေရပ်ပြန်လည်ခေါ်ယူခြင်း

ဟူပေ့ခရိုင်နှင့် ဝူဟန်မြို့၏ ပြည်သူ့ပို့ဆောင်ရေးကို ခြေချုပ်ကန့်သတ်ထားလုပ်ဆောင်ခြင်းအကျိုးသက်ရောက်မှုများကြောင့် တိုင်းပြည်တစ်ချို့က ထိုဒေသရှိ ၎င်းတို့နိုင်ငံသားများ နှင့်/သို့ သံဝန်ထမ်းများတို့ကို နေရပ်သို့ပြန်လည်ခေါ်ယူရန် စီစဉ်ပြီးဖြစ်လေသည်။ အဓိကအားဖြင့် ထိုအိမ်ရှင်နိုင်ငံအစိုးရများကခွင့်ပြု၍ တရုတ်အာဏာပိုင်များကလည်းခွင့်ပြုချက်ပေးထားသော လေကြောင်းခရီးစဉ်များဖြင့် ခေါ်ယူရန်ဖြစ်သည်။ ဂျပန်၊အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ပြင်သစ်၊ ဩစတေးလျ၊ သိရိလင်္ကာ၊ ဂျာမနီနှင့် ထိုင်းတို့သည် နိုင်ငံသားပြန်လည်ခေါ်ယူရေးအတွက်ပထမဆုံးလုပ်ဆောင်ကြသည့်နိုင်ငံများအနက်ဖြစ်လေသည်။[437][438][439][440][441][442] ပါကစ္စတန်က ၎င်းနိုင်ငံသားများကို တရုတ်ပြည်မှ နေရပ်သို့ပြန်လည်ခေါ်ယူမည်မဟုတ်ကြောင်းပြောဆိုသည်။[443]

ပြန်လည်ခေါ်ဆောင်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်သော အချိန်ကာလအစဉ်ဆက်ပြသမှု
  • ဗီယက်နမ်နိုင်ငံက သီးသန့်လေယာဉ်လေးစီးအား 24–27 January အတွင်း ဝူဟန်ခရီးသည်များ ပြန်လည်ခေါ်ယူရန် ခွင့်ပြုပေးခဲ့သည်။[444]
  • ၂၉ ဇန်နဝါရီ၊ ဩစတေးလျနိုင်ငံ၊ [နယူးဇီလန်နိုင်ငံ]]များက နှစ်နိုင်ငံပူးပေါင်း၍ ဝူဟန်မှ နေရပ်ပြန်လည်ခေါ်ဆောင်ရေးလုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ပြီး ဝူဟန်တွင် နယူးဇီလန်နိုင်ငံသား ၅၀-၈၂၊ ဝူဟန်မြို့တွင် ဩစတေးလျကလေးငယ်၁၄၀အပါအဝင် ဟူပေ့ခရိုင်တွင်း၌ ဩစတေးလျနိုင်ငံသား ၆၀၀တို့ရှိကြသည်။[445][446] နယူးဇီလန်အစိုးရက နေရပ်ပြန်လည်ခေါ်ယူရေးလုပ်ဆောင်မှုများအတွက်ကူညီရန် အမျိုးသားလေကြောင်းပို့ဆောင်ရေးမှ Boeing 777-200ERတစ်စီး စင်းလုံးငှားပေးခဲ့ရာ တရုတ်အစိုးရအရာရှိများ၏ ခွင့်ပြုမှုရနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။[447][448][449] နယူးဇီလန်သားများကို ဦးစာပေးဆောင်ရွက်မှုရှိသော်လည်း ထိုလေယာဉ်သည် ဩစတေးလျနှင့် ပစိဖိတ်ကျွန်းနိုင်ငံသားများကိုလည်းခေါ်ယူပေးမည်ဖြစ်၏ ။[450]
  • ဇန်နဝါရီ ၂၉၊ ဩစတေးလျဝန်ကြီးချုပ် စကော့ မောရစ်ဆန်က ဝူဟန်မှ ပြန်လည်ခေါ်ယူထားသော ကလေးငယ်များ၊ သက်ကြီးရွယ်အိုများအပါအဝင် ၎င်းနိုင်ငံသားများကို ခရစ်စမတ်ကျွန်းတွင် ၁၄ရက်တာ သီးသန့်ခွဲထားရန် အစီအစဉ်ကို ကြေငြာခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးခိုလှုံခွင့်တောင်းဆိုသူများအား ခေတ္တထိန်းသိမ်းရာ ခရစ်စမတ်ကျွန်း၏အငြင်းပွားဖွယ် ထိန်းသိမ်းရေးစခန်းသို့ (၂၀၁၈တွင် ဖျက်သိမ်း) နေရပ်ပြန်ခေါ်သူများအား ပို့ဆောင်ခြင်းဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဝေဖန်ခဲ့ကြသည်။[451]
  • ဇန်နဝါရီ ၂၉၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံကလည်း တရုတ်အစိုးရနှင့် စာရင်းအင်းအသေးစိတ်သဘောတူညီခြင်းများအပါအဝင် ကိုးရီးယားနိုင်ငံသား ၇၀၀ခန့်ကို ဝူဟန်မှပြန်ခေါ်ယူရန် နောက်ဆုံးအခြေအနေ၌ လေကြောင်းခရီးပြင်ဆင်မှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့၊ လေယာဉ်နှစ်စီးပြင်ဆင်ခဲ့၊ တစ်ဖွဲ့တွင် ဆရာဝန်၊ သူနာပြု၊ နိုင်ငံခြားရေးရုံးနှင့် သီးသန့်ခွဲခြားခြေချုပ်လုပ်ဆောင်ရေး အရာရှိများ၊ ပါဝင်သည်။[452]
  • ဇန်နဝါရီ ၂၉၊ အင်ဒိုလေတပ်မတော် (TNI-AU) က Halim Perdanakusuma Air Force Baseတွင် အခြေစိုက်ထားသော Boeing 737နှစ်စင်း၊ C-130 Herculesတစ်စင်း စုစုပေါင်းသုံးစင်းကို ပြင်ဆင်ပေးခဲ့သည်။ ကူညီရန် ကျန်းမာရေးအဖွဲ့လည်းပါသည်။[453][454] ဖေဖော်ဝါရီ ၁၊ အင်ဒိုနိုင်ငံသား ၂၄၃ခန့် စတင်ခေါ်ယူ၍ Natuna Regencyတွင် ၁၄ရက်ကြာ သီးသန့်ခွဲထားမည်ဖြစ်သည်။

[455] မူလခေါ်ဆိုသူ ၂၄၅ဦးအနက် ၄ဦးမှာ ဝူဟန်ကထွက်ခွာရန်ငြင်းဆန်ပြီး ၃ဦးမှာ တရုတ်ဘက်က ဆေးစစ်မှုကျဆုံးသည်။[456] သို့သော် အဆိုပါ အင်ဒိုနိုင်ငံသားများကို Natunaကျွန်းတွင်ထားရှိခြင်းကို ထိုကျွန်းရှိနေထိုင်သူများက ဆန္ဒပြခဲ့ကြပြီး လူရာပေါင်းများစွာက ဆန္ဒပြ၊ ကားတာယာများမီးရှို့ခဲ့ကြသဖြင့် လုံခြုံရေးအတွက်လည်း တပ်ဖွဲချဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။[457]

  • ဇန်နဝါရီ ၃၀၊ လေကြောင်းခရီးစဉ် အဆင်ပြေစေရန် တရုတ်နှင့်စင်္ကာပူအာဏာပိုင်းများပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သဘောတူပြီးနောက် Scootလေကြောင်းမှ စေတနာ့ဝန်ထမ်းများက စင်္ကာပူသား ၉၂ဦးကို ဝူဟန်မှ အထူးလေယာဉ်ဖြင့်ပြန်လည်ခေါ်ယူခဲ့ကြသည်။ ရောဂါလက္ခဏာရှိနေသော စင်္ကာပူနိုင်ငံသားများကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ရောဂါလက္ခဏာမရှိသူများနှင့်အတူ ၎င်းတို့ကိုခေါ်ဆောင်ရန် မသင့်ပါ။ ခေါ်ဆောင်ခဲ့သူထဲမှ နှစ်ဦးကိုရောဂါလက္ခဏာတွေ့ရှိသဖြင့် ပထမဆုံးစင်္ကာပူနိုင်ငံသားဖြစ်ပွားသူအဖြစ်အတည်ပြုခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် လေယာဉ်ပေါ်တွင် ထိုလက္ခဏာများရှိကြ၍ ဆိုက်ရောက်ပြီးနောက်မှ အဖျားရောဂါရရှိခဲ့ကြသည်။[458]
  • ဇန်နဝါရီ ၃၀၊ အီးယူနိုင်ငံသားများ ၁၁၀ဦး (ဗြိတိန်နေ ၈၃၊ အခြားနိုင်ငံနေ ၂၇၊ ယူကေမှ ဆရာဝန်များမပါဝင်)ကိုသယ်ဆောင်လာသော ဗြိတိသျှလေယာဉ်တစ်စင်းသည် ဝူဟန်မှထွက်ခွာခဲ့၏ ။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံ RAF Brize Nortonသို့ဆိုက်ရောက်သည်။ ဝစ်ရယ်ကျွန်းဆွယ်(Wirral) Arrowe Park Hospital သီးသန့်ခွဲဆောင်တွင် ဗြိတိသျှသားများကို သီးသန့်ခွဲထား၏ ။ ခရီးသည်အားလုံးကို လေယာဉ်ခရီးမတိုင်ခင်နှင့် ခရီးစဉ်အတွင်းစစ်ဆေးခဲ့ရာ ရောဂါပိုးရှိကြောင်းမပြသပါ။ တစ်ခြားအီးယူနိုင်ငံသားများကို Brize Nortonမှ စပိန်သို့ ပို့ဆောင်ခဲ့သည်။ ဗြိတိန်မှ ယောက်၁၅၀ခန့် လေယာဉ်တွင်လိုက်ပါမည့်ဟုယူဆထားပြီး လေယာဉ်ကိုထိုနေ့ခပ်စောစောထွက်ရန်စီစဉ်ထားခဲ့ကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ ခွင့်ပြုချက်ကို ငြင်းပယ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ရှိသူ (ဗြိတိသျှမိဘမှ မွေးသော ကလေး၊ မွေးကင်းစများအပါအဝင်)က မထွက်ခွာနိုင်ဟုပြောကြားခဲ့သည်။ လေယာဉ်ထွက်ပြီးမကြာမီ ထိုကြေငြာချက်ကို ဖျက်သိမ်းသော်လည်း နောက်ကျသွားခဲ့သည်။ လိုအပ်လျှင် ဗြိတိသျှအစိုးရမှ နောက်ထပ်လေယာဉ်တစ်စီးလွှတ်ရန်စီစဉ်ထားသည်။ ထိုနေ့၌ပင် ယူကေတွင် ဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သက်ပြီးသံသယရှိသည့် ပထမဆုံးဖြစ်ပွားမှုကို သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့ကြပြီး ဆက်သပ်တင်ပြခြင်းမရှိခဲ့ပါ။[459][460][461]
  • ဖေဖော်ဝါရီ ၁၊ မနက်ခင်း ထိုင်းမှ စင်းလုံးငှားထွက်ခွာလာသောလေယာဉ်တွင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးAnutin Charnvirakulဦးဆောင်ပြီး respiratory tract infectionနှင့် emergency medicineတို့မှ ကျန်းမာရေးကျွမ်းကျင်သူတစ်ဖွဲ့ပါလာသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံသာ (၆၄)ဦးကို သယ်ဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။[462]
  • ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၊ ဂျာမန်လေတပ် လေယာဉ်တစ်စင်းအား ဝူဟန်မှအပြန် မော်စကို၌ ခရီးတစ်ထောက်နားခြင်းကို ခွင့်မပြုခဲ့ပါဟု ဂျာမန်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနကပြောကြားသည်။ ဂျာမန်ပြည်သူ ၁၀၂ဦး နှင့် ဂျာမန်မဟုတ်သူ ၂၆ဦးပါကာ Helsinkiတွင် တစ်ထောက်နား၍ Frankfurt Airportသို့ ရောက်ရှိသည်။ ဂျာမန်ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ခရီးသည်အားလုံးတွင် ရောဂါလက္ခဏာမရှိဟုဆိုသည်။[463]
  • ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၊ မလေးရှားနိုင်ငံသား ၁၂၀ကို ဝူဟန်နှင့် အနီးနားဒေသမှ ပြန်လည်ခေါ်ယူရန်လြပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။[464]
  • ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၊ အီးယူနိုင်ငံသားများနှင့်ညကျန်ရှိ ဗြိတိသျှသားများကို တင်ဆောင်သော ပြင်သစ်လေယာဉ်သည် မာဆေးမြို့(Marseille)သို့ဆိုက်ရောက်သည်။[465] ဤနေ့တွင် ဘရာဇီးအစိုးရကလည်း ၎င်းနိုင်ငံသား၅၈ဦးကို ခေါ်ယူရန် လေယာဉ်လွှတ်မည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ၎င်းတို့ရောက်ရှိပါက စစ်အခြေသိုက်စခန်ူတစ်ခုတွင် သီးသန့်ခွဲထားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။[466] ဟူပေ့ခရိုင်ရှိ ကနေဒါ ၃၂၅ဦးသည် နေရပ်ထွက်ခွာရန် မှတ်ပုံတင်နေကြပြီး ကနေဒါအစိုးရမှလည်း တရုတ်အစိုးရခွင့်ပြုချက်ကို စောင့်နေသည်။[467]
  • တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ ဟူပေပြည်နယ်၊ ဝူဟန်မြို့၌ ပိတ်မိနေသော မြန်မာပညာသင် ၆၃ ဦးအနက် ၅၉ ဦးသည် ၂-၂-၂၀၂၀ ရက် နံနက် ၄:၁၅ နာရီတွင် ဝူဟန်မြို့မှ မန္တလေးမြို့သို့ အထူးလေယာဉ်ဖြင့် ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ကြောင်းနှင့် ကျန်ရစ်ခဲ့သူများအနက် ၁ ဦးမှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများနှင့် မညီညွတ်ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း၊ ၁ ဦးမှာ ပြည်နယ်ပြင်ပ ရောက်ရှိနေသောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ကျန် ၂ ဦးမှာ ကိုယ်အပူချိန် မြင့်မားနေသဖြင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ခံယူရန် လိုအပ်သောကြောင့်လည်းကောင်း လိုက်ပါလာနိုင်ခြင်း မရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာသည့် ကျောင်းသူ/ ကျောင်းသားများအား မန္တလေးမြို့ရှိ ကန်တော်နဒီ ဆေးရုံတွင် သီးခြားထားရှိကာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနှင့် စောင့်ကြည့်မှု လုပ်ငန်းစဉ်များကို စနစ်တကျ ဆောင်ရွက်ထားလျက်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။[468]

ကာကွယ်ဆေး သုတေသန
အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါး - ဝူဟန် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်#ကာကွယ်ဆေး သုတေသန

ကမ္ဘာတစ်လွှားရှိ အဖွဲ့အစည်းတစ်ချို့က ကာကွယ်ဆေးများထုတ်လုပ် (သို့) စမ်းသပ်နေကြလျှက်ရှိသည်။ တရုတ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံရောဂါထိန်းချုပ် နှင့်တားဆီးကာကွယ်ရေးအဖွဲ့က ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်းအား တိုက်ဖျက်ရန် ကာကွယ်ဆေးများ စမ်းသပ်ပျိုးထောင်နေကြပြီး လက်ရှိအဆုတ်ရောင်ကာကွယ်ဆေးများကိုလည်း စစ်ဆေးစမ်းသပ်နေကြသည်။[469][470] ဟောင်ကောင်သုတေသနပညာရှင် Yuen Kwok-yungနှင့် ဟောင်ကောင်တက္ကသိုလ်အဖွဲ့ကလည်း ကာကွယ်ဆေးအသစ်ကို ဖော်စပ်ခဲ့သော်လည်း လူသားများကို မစမ်းသပ်မီ တိရိစ္ဆာန်များနှင့် စမ်းသပ်ရန်လိုသေးသည်။[471] ရုရှားပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစောင့်ကြည့်အဖွဲ့ Rospotrebnadzorကလည်း WHO ၏ တရားဝင်အကြံပြုချက်များကိုအခြေခံ၍ ကာကွယ်ဆေးထုတ်ဖော်မှုကို စတင်ခဲ့ကြသည်။[472]

အနောက်ဘက်တိုင်းပြည်များတွင် အမေရိကန် အမျိုးသား ကျန်းမာရေးတက္ကသိုလ် (NIH)က ၂၀၂၀ ဧပြီ၌ ကာကွယ်ဆေးလူသားစမ်းသပ်မှုများပြုလုပ်ရန် မျှော်လင့်ထားကြသည်။[473][474] ထို့နောက် ကိန်းဘရစ် မက်ဆာချူးဆက်အခြေစိုက် Modernaက CEPI၏ ထောက်ပံ့မှုဖြင့် mRNA vaccineတစ်မျိုးထုတ်လုပ်နေပြီး[475][476] Inovio Pharmaceuticals ကလည်း CEPIမှ ခွင့်ပြုချက်ရရှိထားကာ မျိုးရိုးဗီဇအစီအစဉ်(gene sequence)ရရှိပြီးနောက် နှစ်နာရီအတွင်း ကာကွယ်ဆေးတစ်မျိုးကို ဖော်စပ်ခဲ့လေသည်။[477] တိရိစ္ဆာန်များတွင်စမ်းသပ်ရန်အလို့ငှာ ကာကွယ်ဆေးကို ထုတ်လုပ်နေကြသည်။[477] နော်ဝေး၏ Coalition for Epidemic Preparedness Innovations(CEPI)ကလည်း ကာကွယ်ဆေးလုပ်ငန်းသုံးခုကို ငွေကြေးထောက်ပံ့လျှက်ရှိပြီး[478] ၂၀၂၀ ဇွန်လောက်တွင် ကာကွယ်ဆေးစမ်းသပ်မှုလုပ်ဆောင်ရန်နှင့် တစ်နှစ်အတွင်း ထောက်ခံအတည်ပြု၍ အဆင့်ဖြစ်ရန်လည်းမျှော်လင့်ထားသည်။ ဩစတေးလျနိုင်ငံ ကွင်းစလန်တက္ကသိုလ်က CEPIမှ AU$10.6millionရရှိထားပြီး molecular clamp vaccine platformတစ်ခုဖန်တီးရန်ဖြစ်သည်။[479][480][481]

စီမံဆောင်ရွက်မှု
အခြားကြည့်ရန်။ ဝူဟန် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် § ကုသခြင်း


Infrared cameras were installed in Wuhan railway station to check passengers' body temperature before they board the trains.

2019-nCoVအတွက် ယခု၌ ဗိုင်းရပ်စ်ကာကွယ်ဆေး/ကုသဆေးမရှိသေးပါ။ စမ်းသပ်ဖော်ထုတ်မှုများအား ပြုလုပ်နေကြသည်။[482][483] သို့သော် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်၏ ရောဂါလက္ခဏာများသက်သာစေရန် လုပ်ဆောင်ဖို့ဖြစ်နိုင်ပါ၏ ။ ထိုအထဲ၌ ပုံမှန်သုံးဆွဲနေကြ တုပ်ကွေးအဖျားပျောက်ဆေးဝါးများ(flu medications (over-the-counter) -ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်မပါဘဲ ဝယ်ယူသောက်သုံးသောဆေးဝါးများ))များသုံးဆွဲခြင်း၊[484][485]အရည်များများသောက်သုံးခြင်း၊ အနားယူခြင်းတို့ပါဝင်သည်။[399] အောက်ဆီဂျင်ပေး၍ကုသသောကုထုံး(Oxygen therapy)၊ ဆေးထိုး/သွင်းကုထုံး(intravenous fluids)၊ breathing supportများလည်းလိုအပ်ကောင်းလိုအပ်မည်။[486] နိုင်ငံတစ်ချို့တွင် ပြည်သူများသည် (အထူးသဖြင့် အကယ်၍တရုတ်ပြည်မသို့ သွားရောက်ခဲ့ပါလျှင်) တုတ်ကွေးကဲ့သို့သော ရောဂါလက္ခဏာများကိုသတင်းပို့ရန် လိုအပ်သည်။[487]

တရုတ်ပြည်တွင်း၌ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုများ
Passengers wearing masks going through an extra body temperature check as part of airport security. Captured on 26 January in NE China's Changchun Longjia Airport
Hong Kong residents queueing to refund their bullet train tickets to the mainland in West Kowloon railway station

ဇန်နဝါရီ ၂၅၊ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ ပေါ်လစ်ဗျူရိုအဖွဲ့တွေ့ဆုံ၍ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်းတားဆီးထိန်းချုပ်ရေးဆွေးနွေးကြသည်။ ကွန်မြူနစ်ပါတီ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ရှီကျင်းပင် (Xi Jinping)က ကူးစက်ခံရသောလူဦးရေတရှိန်ထိုးမြင့်တက်လာသဖြင့် တိုင်းပြည်သည်စိုးရိမ်ရသောအခြေနေရောက်နေကြောင်းပြောဆိုသည်။[488] ညနေပိုင်းတွင် ဝူဟန်တွင် အရေးပေါ်ကိစ္စများမှတစ်ပါး ကိုယ်ပိုင်ကားသုံးဆွဲခြင်းကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။[489]

ဇန်နဝါရီ ၂၆၊ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဆန်းတားဆီးထိန်းချုပ်ခြင်းဦးဆောင်အဖွဲ့ကို ဝန်ကြီးချုပ် Li Keqiangခေါင်းဆောင်၍ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။[490] ထိုအဖွဲ့က ရောဂါဖြစ်ပွားမှုထိန်းချုပ်ရန် နှစ်သစ်ကူးပွဲတော်အားလပ်ရက်ကာလကိုတိုးမြင့်ရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။

ဇန်နဝါရီ ၂၇၌ ဝန်ကြီးချုပ် ဝူဟန်သို့သွားရောက်၍ ရောဂါဖြစ်ပွားကူးစက်ခြင်းဆိုင်ရာလုပ်ငန်းနှင့်ပတ်သက်၍ လမ်းညွှန်ချက်ပေးခဲ့သည်။[491]

တရုတ်ပြည်တစ်ဝှမ်းရှိ အာဏာပိုင်များက ကျောင်းများပိတ်ခြင်း၊ နွေဦးစာသင်နှစ်ဝက်ကို ရွေ့ဆိုင်းခြငး်များပြုလုပ်ခဲ့လေသည်။ ဟူပေ့ခရိုင်တစ်ခွင် မူလတန်းမှ တက္ကသိုလ်များအထိဆောင်းရာသီ ကျောင်းပိတ်ရက်ရှည်တိုးမြှင့်ခြင်းစသည်တို့ကိုလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။[492] ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းရဒေသများဖြစ်သော ဟောင်ကောင်၊ မကာအိုတို့သည်လည်း ကျောင်းအစီအစဉ်နှင့်ဆက်လျှင်း၍ ညှိနှိုင်းမှုများပြုခဲ့ကြသည်။[493] မကာအိုတွင် စာကြည့်တိုက်၊ပြတိုက်တစ်ချို့ပိတ်၍ လနှစ်သစ်ကူးပိတ်ရက်ကို ပညာရေးကဏ္ဍအတွက် တိုးမြင့်ခဲ့ကြသည်။[494]

ဇန်နဝါရီ ၂၇၌ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ထိပ်တန်းအစိုးရအဖွဲ့ဖြစ်သော တရုတ်နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ အထွေထွေရုံး(General Office of the State Council of China)ကလည်း လနှစ်ကူးပွဲတော်ပိတ်ရက်တိုးမြှင့်ကြောင်းနှင့် လာမည့်နွေဦးစာသင်နှစ်ဝက်(spring semester)ကို ရွေ့ဆိုင်းကြောင်းကြေငြာသည်။[495]

ခရီးသွားလာရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနက ခရီးသွားကိုယ်စားလှယ်များနှင့် ကုမ္ပဏီများကို အုပ်စုဖွဲ့သွားလာခြင်းအစီအစဉ်များကို ရွေ့ဆိုင်းရန်၊ (လေယာဉ်+ဟိုတယ်)ခရီးစဉ်များကမ်းလှမ်းထားမှု ရပ်တန့်ရန်ညွှန်ကြားချက်ထုတ်ခဲ့သည်။[496][497]

ရောဂါအဖြစ်များဆုံး ဟူပေ့ခရိုင်ပြင်ပရှိ အများစုသော မြို့များ၊ခရိုင်များသည်လည်း ခရီးသွားလာခြင်းများကန့်သတ်သည်။ ဘေဂျင်းက ဇန်နဝါရီ ၂၅တွင် မြို့တွင်းဘက်စ်ကားပို့ဆောင်မှုကိုရပ်ဆိုင်းထားသည်။[498] နောက်တစ်ရက်၌ အလားတူလုပ်ဆောင်ကြသောမြို့များမှာ Shanghai, Tianjin, Shandong, Xi'an, နှင့် Sanya တို့ဖြစ်ကြသည်။[497]

၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ တွင် ရှင်ဟွာသတင်းဌာနက ထုတ်ပြန်သည်မှာ တရုတ်ပြည်၏ ဥပဒေရုံးတော်ကြီးတစ်ခုဖြစ်သည့် Supreme People's Procuratorate(SPP) က ဥပဒေကိစ္စဆောင်ရွက်ကြသူများကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ဆန်းဖြစ်ပွားခြင်းကို ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ရန် ကောင်းမွန်သောတရားမျှတသည့်ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုဖန်တီးနိုင်သေရန်အလို့ငှာ ကျရာတာဝန်များကိုပြည့်ပြည့်ဝဝထမ်းဆောင်ရန် တောင်းဆိုညွှန်ကြားထားသည်။ တာဝန်ပျက်ကွက်သူများ၊ သတင်းအချက်အလက်ထိမ်ချန်ထားသူများတွေ့ရှိပါက ပြင်းထန်သောအပြစ်ပေးရန်တို့ပါဝင်သည်။ ကုန်ဈေးနှုန်းတက်ခြင်း၊ ခေါင်းပုံဖြတ်အမြတ်စားခြင်း၊ ရောင်း/ဝယ်ဈေးကွက်ပုံမှန်ဖြစ်မှုကို နှောက်ယှက်ခြင်း၊ အတု (သို့) အရည်သွေးနိမ့်ပါးသော ကိရိယာတန်ဆာပလာများ၊ ဆေးဝါးများရောင်းချထုတ်လုပ်ခြင်းစသော စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုများအတွက် အဖိုးခပိုမိုတောင်ဆိုခြင်းများကို တားမြစ်ထားသည်။

ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများကို အကြမ်းဖက်ခြိမ်းချောက်သောလူနာများ၊ စစ်ဆေးရန် (သို့) သီးခြားခွဲခြေချုပ်ထားခြင်းကို ငြင်းဆန်သောလူနာများ၊ ရောဂါကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိဖြန့်ဝေသောလူနာများအပါ် ဥပဒေကြောင်းအရလုပ်ဆောင်ရန် ဆော်ဩထားသည်။ အထက်ပါSPP၏ ညွှန်ကြားချက်တွင် အများပြည်သူကြောက်ရွံ့စေရန် ရောဂါပိုးနှင့်ပတ်သက်သော သတင်းအချက်အလက်များအတုပြလုပ်ခြင်း၊ ကောလဟာလဖြန့်ခြင်း၊ ဥပဒေရေးရာအကောင်အထည်ဖော်မှုကို နှောက်ယှက်ဖျက်ဆီးခြင်း၊ပြည်သူ့လုံခြုံရေးကို အန္တရာယ်ဖြစ်စေခြင်းစသည်တို့ကို ပြုလုပ်သောသူများအား ဥပဒေဖြင့်ကိုင်တွယ်ရန်၊ နိုင်ငံတော်အကာကွယ်အောက်၌ရှိသော တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် တရားမဝင်အမဲလိုက်ခြင်းကို ပြင်းထန်စွာအပြစ်ပေးရန်၊ လတ်ဆတ်အစားသောက်နှင့် အသားငါးများကို ပိုတိုး၍စစ်ဆေးခြင်း၊ သီးသန့်ခွဲခြားထားခြင်းစသဖြင့်ပါဝင်လေသည်။[499]

နိုင်ငံတကာဘက်မှ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုများ
Countries/regions with imposed travel restrictions in response to the Wuhan coronavirus outbreak as of 2 February 2020. These include entry bans on Chinese citizens or recent visitors to China, halted issuing of visas to Chinese citizens or reimposed visa requirements on Chinese citizens and also countries that have responded with border closures with China.

၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာ ၃၁ မှစပြီး တရုတ်နိုင်ငံ အနီးတစ်ဝိုက်ရှိ နိုင်ငံတစ်ချို့တို့က ရွေးချယ်ခွင့်ပြုထားသောခရီးသွားများကို တင်းကျပ်သည့်စစ်ဆေးမှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ [47] ယူအက်စ်၏ ရောဂါထိန်းချုပ်တားဆီးရေးဌာနများ(CDC)က "အဆင့်(၁)ခရီးသွားစောင့်ကြည့်ရေး" ကိုထုတ်ပြန်သည်။[37][500] တရုတ်၌ လေဆိပ်၊ဘူတာရုံ၊ ကားဂိတ်များတွင် အနီအောက်ရောင်ခြည် အပူချိန်တိုင်းကိရိယာများတပ်ဆင်ခဲ့ကြသည်။ အဖျားရောဂါရှိသူများကို စာရင်းသွင်း၊ မျက်နှာအကာများပေပြီး ကျန်မာရေးဆိုင်ရာနေရာဌာနများသို့ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။[501] Real time Reverse Transcription-Polymerase Chain Reaction (rRT-PCR) စမ်းသပ်မှုများကို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုအသစ်များအတည်ပြုရန် လုပ်ဆောင်သည်။[502]

ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အကျိုးဆက်အနေဖြင့် နိုင်ငံအတော်များများမှ တရုတ်နိုင်ငံသား၊ တရုတ်ပြည်သို့လတ်တလောသွားရောက်ခဲ့သူများများကို ယာယီပြည်ဝင်ခွင့်ပိတ်ပင်၍ ဗီဆာထုတ်ပေးခြင်းကိုရပ်ဆိုင်းထားသည်။[503][504][505][506][507][508][509][510][511][512][513][514]

အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတစ်ချို့က တရုတ်ပြည်နှင့်နယ်နိမိတ်ပိတ်ပင်ခြင်း၊ တင်းကျပ်ခြင်းများလည်းပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။[515] ဇန်နဝါရီ ၂၂၊ အာရှဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် (AFC)က ၂၀၂၀ အမျိုးသမီး အိုလံပစ်ခြေစစ်ပွဲများကို ဝူဟန်မြို့မှ နန့်ကျင်းသို့ရွှေ့မည်ဟုကြေငြာခဲ့ပြီး[516] ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် ဆစ်ဒ်နေ(Sydney)သို့ပြောင်းရွှေ့မည်ဟု ကြေငြာခဲ့သည်။[517] ဝူဟန်တွင် ဖေဖော်ဝါရီ၌ ကျင်းပရန်လျာထားသော အာရှ-ပစိဖိတ် အိုလံပစ်လက်ဝှေ့ပွဲများကို ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ Ammanမြို့သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြသည်။[518][519]

နိုင်ငံအတော်များများ၏ များစွာသောလေကြောင်းလိုင်းများသည် တရုတ်ပြည်ခရီးစဉ်များဖျက်သိမ်းခဲ့ကြပေသည်။[520][521] [522] တစ်ချို့နိုင်ငံများသည် တရုတ်နိုင်ငံသားများအပေါ်ထုတ်ပေးသောဗီဇာများ ခွင့်ပြုခြင်းရပ်တန့်ခဲ့ကြ၏ ။[523] [524][525][526] [503]

အောက်ဖော်ပြပါလေကြောင်းလိုင်းများသည် တရုတ်နိုင်ငံ မှသော်လည်းကောင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံသို့သော်လည်းကောင်း လေယာဉ်ခရီးစဉ်များ လျော့ချခြင်း (သို့) ရပ်တန့်ခြင်းများလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ:[527][528][529][530][531][532][533]

  • AirAsia
  • Air Astana
  • Air Canada
  • Air France
  • Air India
  • Air KBZ (ကမ္ဘောဇလေကြောင်းလိုင်း)
  • Air New Zealand
  • Air Seoul
  • Air Tanzania
  • American Airlines
  • Asiana Airlines
  • Austrian Airlines
  • British Airways
  • Cathay Pacific
  • Cebu Pacific
  • China Airlines
  • Citilink
  • Delta Air Lines
  • Egyptair
  • El Al
  • EVA Air
  • Fiji Airways
  • Finnair
  • Garuda Indonesia
  • Hong Kong Airlines
  • Iberia
  • IndiGo
  • Jetstar Asia
  • Jetstar Pacific Airlines
  • KLM
  • Kenya Airways
  • Lion Air
  • LOT Polish Airlines
  • Lufthansa
  • MIAT Mongolian Airlines
  • Myanmar Airways International (အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မြန်မာ့လေကြောင်း)
  • Myanmar National Airlines (မြန်မာအမျိုးသား လေကြောင်းလိုင်း)
  • Qantas
  • Qatar Airways
  • Philippine Airlines
  • Royal Brunei Airlines
  • RwandAir
  • Scandinavian Airlines
  • SCAT Airlines
  • Scoot
  • Singapore Airlines
  • Swiss International Air Lines
  • Turkish Airlines
  • Turkmenistan Airlines
  • Ukraine International Airlines
  • United Airlines
  • Ural Airlines
  • VietJet Air
  • Vietnam Airlines
  • Virgin Atlantic

နိုင်ငံတကာ အကူအညီများ

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ပစ်တ်စ်ဘာ့ဂ်မြို့(Pittsburgh)မှ ညီအမမြို့တော်ဖြစ်သည့် ဝူဟန်သို့ လျှင်မြန်သောအကူအညီပေးရန် ကြေငြာခဲ့သည်။ အကူအညီတွင် ပါနိုင်ခြေရှိသည်မှာ မျက်နှာအကာ၊ ရာဘာလက်အိပ်၊ နှင့် နောင်တွင် တွေ့ရန်ခက်ခဲမည့်ပစ္စည်းများပါဝင်သည်။[534] The University of Pittsburgh Medical Centerကလည်း အကူညီများပေးရန်ကြေငြာခဲ့သည်။[535] လူသားခြင်းစာနာထောက်ထားသောအဖွဲ့ဖြစ်သော (humanitarian aid organisation Direct Relief)က FedExပို့ဆောင်ရေးနှင့်ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကုမ္ပဏီနှင့် ပူးပေါင်း၍ ဝူဟန်ယူနီယံဆေးရုံကတောင်းဆိုထားသော လက်အ်ပ်၊ဝတ်ရုံ(gown)များအပါအဝင် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆိုင်ရာအကာကွယ်သုံးပစ္စည်းများနှင့်တကွ မျက်နှာအကာ ၂သိန်းကို အရေးပေါ်လေယာဉ်ဖြင့်ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။[536] ဘီလ်ဂိတ်ဖောင်ဒေးရှင်းက အမေရိကန်ဒေါ်လာ (၅)မီလီယံလှူဒါန်းမည်ဖြစ်ကြောင်း ဇန်နဝါရီ ၂၆တွင်ကြေငြာသည်။[537] ဂျပန်နိုင်ငံမှလည်း အကာကွယ်ပစ္စည်းများ ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။[538] [539] [540] [540] မလေးရှားနိုင်ငံက ဆေးရုံသုံးလက်အိတ်များ ၁၈သန်းခန့်ပို့ဆောင်လှူဒါန်းမည်ဖြစ်ကြောင်းပြောဆိုခဲ့သည်။[541] ဖိလစ်ပိုင်ကြက်ခြေနီအဖွဲ့က ဒေါ်လာ ၁၄သန်းခန့်တန်ဖိုးရှိ ၎င်းနိုင်ငံလုပ် မျက်နှာအကာများကို သင်္ဘောဖြင့်ပို့ဆောင်လှူဒါန်းခဲ့ပေးသည်။[542] ၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁တွင် တူရကီက ကျန်းမာရေးကိရိယာများပေးပို့ခဲ့သည်။[543] ဂျာမနီနိုင်ငံမှ ဆေးရုံသုံးကာကွယ်ရေးဝတ်စုံ တစ်သောင်းအပါအဝင် များစွာသောကူညီမှုများကို ပို့ဆောင်ခဲ့၏ ။[544] ဖေဖော်ဝါရီ ၃တွင် အင်ဒိုနီးရှားလေကြောင်းလိုင်း Sriwijaya Airက ကာကွယ်ဝတ်စုံနှင့် မျက်နှာအကာ ၁၅,၀၀၀ကို လှူဒါန်းသည်။[545] ဖေဖော်ဝါရီ ၃၌ နိုင်ငံတကာလေဆိပ်(တရုတ်နိုင်ငံအပါ)များစွာက မော်နီတာဖြင့် အဖျားရောဂါစစ်ဆေးခြင်း၊ ဝူဟန်ခရီးသည်များကို သီးသန့်ခွဲ၍ ရောက်စေခြင်းစသည်တို့ကိုလည်းလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။[546]

အထူးကြပ်မတ်ဆေးရုံများ
Construction site of Huoshenshan Hospital as it appeared on 24 January.

ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကြီးကိုတန်ပြန်လုပ်ဆောင်ရန်နှင့် လူနာများကို သီးသန့်ခွဲထားရန် ဟိုရှန်းရှန် အထူးဆေးရုံကြီး(Huoshenshan Hospital)ကို တည်ဆောက်ပြီးဖြစ်လေသည်။ ဝူဟန်မြို့တော်အစိုးရက ၂၀၀၃ဆားစ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုယှဉ်၍ အဆိုပါဆေးရုံကို အမြန်ဆုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ဆောက်လုပ်ပေးရန် နိုင်ငံတော်ပိုင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးတစ်ခုကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။[547] ဝူဟန်အာဏာပိုင်များက ၂၄ ဇန်နဝါရီတွင် ဆေးရုံကို ခြောက်ရက်အတွင်းတည်ဆောက်၍ ဖေဖော်ဝါရီ ၃တွင်ဖွင့်လှစ်ကာ ထိုဟိုရှန်းရှန်အထူးကျပ်မတ်ဆေးရုံကြီးတွင် ကုတင်တစ်ထောင်ရှိမည်ဟု ကြေငြာခဲ့သည်။[548] အကျယ်အဝန်းမှာ မီတာ ၃၀,၀၀၀ (30,000 m sq) ရှိ၍ ၇ရက်အတွင်းပြီးစီးခဲ့သည့် ၂၀၀၃-ဆားစ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုအတွက်တည်ဆောက်ထားသော ဆေးရုံ Xiaotangshan Hospitalကို စံထားဆောက်လုပ်ခဲ့သည်။ [549][550] နိုင်ငံပိုင်မီဒီယာက အလုပ်ခွင် အမြင့်ဆုံးကာလ၌လုပ်သားဦးရေ(၇၀၀၀)နှင့် ဆောက်လုပ်ရေးစက် ယန္တယား (၃၀၀)သုံးထားကြောင်းဖော်ပြပါရှိသည်။[551] ကုတင် (၁၆၀၀)ပါ လေ့ရှန်းရှန်အထူးဆေးရုံ (Leishenshan Hospital)တစ်ခုကိုလည်း ဆောက်လုပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း ဇန်နဝါရီ ၂၅တွင် အာဏာပိုင်များက ကြေငြာခဲ့ပြီး[552] ဆောင်ရွက်မှုများကို ဖေဖော်ဝါရီ ၆တွင် စတင်မည်။ [553][554]

၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၂၄၊ အာဏာပိုင်များကပင် ဟန်ကျိုးခရိုင်(Huangzhou District)က ဟွမ်ဂန်း(Huanggang)အဆောက်အဦးအလွတ်အား ကုတင်(၁၀၀၀)ဆန့်ဆေးရုံအဖြစ် (Dabie Mountain Regional Medical Centre)ပြောင်းလဲမည်ဟု ကြေငြာသည်။[555]

ရောဂါတားဆီးကာကွယ်မှုအပေါ် တုံ့ပြန်မှုများ

WHO တုံ့ပြန်မှုများ

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO)က တရုတ်အာဏာပိုင်များအား ရောဂါကူးစက်မှုထိန်းချုပ်ခြင်း၊ စီမံကိုင်တွယ်ခြင်းအပေါ် ချီးမွန်း၍ WHO၏ အထွေထွေဦးဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး Tedros Adhanom]က တရုတ်ပြည်၏ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေး နည်းလမ်းများအပေါ်ယုံကြည်မှုရှိကြောင်းနှင့် ပြည်သူလူထုအား စိတ်အေးကြရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။[556] တရုတ်ဗဟိုအစိုးရ၏ ၂၀၂၀ဝူဟန်ခြေချုပ်လုပ်ဆောင်မှု (ခရီးသွားလာရေးပိတ်ပင်ခြင်း)သည် WHO၏ တရားဝင်အကြံပြုချက်မဟုတ်သော်လည်း ထိုလုပ်ရပ်သည် ရောဂါကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း၏ အရေးပါသောဆောင်ရွက်ချက်ဖြစ်ပြီး ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာသမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် မကြုံဖူးသောလုပ်ရပ်ဖြစ်ဖော်ပြသွားသည်။[557]

၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၃၀၌ တရုတ်ပြည်ပြင်ပ လူအချင်းချင်းကြား ကူးစက်မှုအတည်ပြုပြီးနောက် WHO ကနေ၍ နိုင်ငံတကာစိုးရိမ်မှု၏ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အရေးပေါ်အခြေအနေ(Public Health Emergency of International Concern)ကြေငြာခဲ့သည်။ ၂၀၀၉-ဝက်တုပ်ကွေးဖြစ်ပွားကူးစက်မှု(2009 Swine flu pandemic)မှစ၍ ယခုကြေငြာချက်သည် ဆဌမမြောက်ကြေငြာချက်ဖြစ်လေသည်။[28][558]

နိုင်ငံတကာမှ တုံ့ပြန်ပြောဆိုမှုများ
On 29 January, Russian President Vladimir Putin held a meeting on measures to counter the spread of coronavirus in Russia.[559]
On 30 January, US President Donald Trump received a briefing on the Coronavirus in China.

၂၀၀၃-ဆားစ်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ကိုင်တွယ်ခဲ့ပုံနှင့်ယှဉ်ပြီး ယခုကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ဆန်းအား တရုတ်ပြည်၏ တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုအား နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်ခေါင်းဆောင်များမှချီးကြူးခဲ့သည်။[560] အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်က တရုတ်သမ္မတရှီကျင့်ဖျန်ကို "တရုတ်နိုင်ငံသည် ရောဂါပိုးကိုထိန်းချုပ်ရန် အားသွန်ခွန်စိုက်ဆောင်ရွက်နေသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကထိုအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာစွာဆောင်ရွက်ခြင်းတို့အပေါ် အသိအမှတ်ပြုကြောင်း" ၎င်းတွစ်တာ၌ ဇန်နဝါရီ ၂၄က အမေရိကန်ပြည်သူလူထုကိုယ်စားကျေးဇူးတင်ကြောင်းနှင့် အားလုံးအဆင်ပြေသွားမည်ဟု ပြောဆိုရေးသားခဲ့သည်။[561] ဂျာမန်ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး Jens Spahnက Bloomberg TV တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း၌ ၂၀၀၃-ဆားစ်ရောဂါနှင့်နှိုင်းယှဉ်၍ " အခုဒီကိစ္စက ဆားစ်ရောဂါနဲ့ အများကြီးခြားနားမှုရှိပါတယ်။ အခု တရုတ်ပြည်မှာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုအများကြီးရှိနေပါတယ်။ တရုတ်ပြည်၏ ဆောင်ရွက်မှုတွေဟာ ပထမဆုံးနေ့ရက်များကစ အကျိုးရှိခဲ့ပါတယ်။ ရောဂါပိုးကိုကိုင်တွယ်ရာတွင် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်၊ဆက်သွယ်မှုများကိုလည်းချီးမွမ်းခဲ့သည်။[562][563]

ဗာတီကန်မြို့တော်၊ စိန့်ပီတာရင်ပြင် တနင်္ဂနွေလူထုပွဲ၌ ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန်စစ်က ရောဂါသည်များအတွက် ဆုတောင်းခဲ့ပြီး တရုတ်လူမှုအသိုင်းဝိုင်းကို ချီးကျူးပြောဆျုခဲ့သည်။[564]

ဒေသတွင်းတုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်မှုအပေါ်ဝေဖန်ခင်းများ

ဝူဟန်မြို့နှင့် ဟူပေ့ခရိုင် ဒေသအစိုးရအပေါ် ရောဂါအစပိုင်းဖြစ်ပွားမှုအား ကိုင်တွယ်ပုံနှင့်ပတ်သက်၍ ပြည်တွင်း၊ပြည်ပ ဝေဖန်မှုများလည်းရှိသည်။[565] စွပ်စွဲချက်များတွင် ပထမဆုံးစတင်ဖြစ်ပွားသောအချိန်များ၌ အင်တာနက်(လူမှုကွန်ယက်)များပိတ်ပင်မှု၊ သတင်းဌာနများသို့ ပွင့်လင်းမှုမရှိခြင်း၊ ကျန်းမာရေးသုံးပစ္စည်းများမလုံလောက်မှုစသဖြင့်ပါဝင်သည်။[566][567]

ဝေဖန်မှုများသည် ဟူပေ့ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး Wang Xiaodongကို ရည်ရွယ်သည်များလည်းရှိသည်။ အကြောင်းမှာ ၎င်းသည် သတင်းစားရှင်းလင်းပွဲတစ်ခု၌ မျက်နှာအကာ တစ်ကယ်ထုတ်လုပ်သောအရေအတွက် ၁.၈ဘီလီယံအစား ဤခရိုင်တွင် နှစ်စဉ် ၁၀.၈ဘီလီယံထုတ်လုပ်နေသည်စုပြောဆိုခဲ့သောကြောင့်ပင်ဖြစ်သည်။[568] ဝူဟန်မြို့ရဲများက ဟောင်ကောင်စာနယ်ဇင်းသမားတစ်ချို့ကို ဇန်နဝါရီ ၁၄ရက် ကျန်းရင်တန်ဆေးရုံ၌ တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများပြုလုပ်စဉ် တစ်နာရီကြာထိန်းသိမ်းခဲ့မှုများလည်းရှိသည်။[569][570] ဝူဟန်၊ ဟူပေ့အာဏာပိုင်များက ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၏ ပြင်းထန်မှုကို ဘေးချိတ်ထားခြင်း၊ တုံ့ပြန်နှေးကွေးမှုတို့နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဝေဖန်ခံခဲ့ရသည်။[571] ဝူဟန်မြို့ခြေချုပ်လုပ်ဆောင်ခြင်းမတိုင်ခင် လေးရက်အလို၌ "Wan jia yan" (တရုတ်: 万家宴; literally: "ten-thousand family banquet")ခေါ် စားသောက်ပွဲတော်ကြီးတစ်ခုကို မိသားစု (၄၀,၀၀၀)ပါဝင်ဆင်နွှဲခဲသဖြင့် ဝေဖန်မှုများညံ့သွားသေးသည်။ ပြည်တွင်းသတင်းစာ The Beijing Newsက ဒေသအာဏာပိုင်များအနေဖြင့် ဤသို့ရောဂါထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းကာလမျိုးတွင် ထိုသို့ ခွင့်မပြုသင့်ကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။ ရောဂါဖြစ်ပွားစအချိန် ၎င်းသတင်းထောက်များ ဟွမ်းနန်ဈေးကြီးသို့ရောက်စဉ် ဒေသခံအများစုမှာ မျက်နှာအကာများဝတ်ဆင်မထားကြောင်းလည်း ထပ်လောင်းပြောဆိုခဲ့သည်။[572] ဇန်နဝါရီ ၂၀၊ ဝူဟန်မြို့ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ခရီးသွားလာရေးရာ စည်ပင်ဌာနက ဝူဟန်ရှိ ခရီးသွားဆွဲဆောင်သောနေရာများသို့ လည်ပတ်ရန် ၎င်းနိုင်ငံသားများကို လက်မှတ်စောင်ရေ(၂၀၀,၀၀၀)အခမဲ့ပေးခဲ့၍ ရှုံချဝေဖန်ခံရသည်။[572] ဒေသတွင်းတုံ့ပြန်မှုအပေါ် ဝေဖန်သံများပျံ့နှံ့နေမှုနှင့်ဆက်စပ်ပြီး မှတ်မှတ်သားသားအားဖြင့် ဗဟိုအစိုးရက နိုင်ငံတကာကျွမ်းကျင်သူများအကူညီဖြင့် ထိုဒေသအစိုးရ၏ ကိုင်တွယ်ပုံအားချီးကျူးပြောဆိုခဲ့သည်။[573] but also especially by state media.[574]

နောက်ထပ်သမိုင်းကြောင်းအရ မှတ်သားဖွယ်မှာ ခရိုင်အစိုးရများ၏ ဒေသတွင်းဖြစ်ပျက်မှုများသတင်းထုတ်ပြန်ရာတွင် အနည်းဆုံးအရေအတွက်ဖြစ်ရန်အလားအလာသဘောမှာ ဗဟိုအစိုးရ၏ အပြစ်ဒုနဲ့ဒေးကို ၎င်းတို့ပေါ်ပုံချမည်စိုးသဖြင့်ဟု မှတ်သားနိုင်သည်။[575] ဟူပေ့ခရိုင်တွင် ဝူဟန်ပြီးနောက် ရောဂါဒုတိယအဖြစ်ဆုံး ဟွမ်းဂန်းမြို့ ကျန်းမာရေးဌာနအကြီးအကဲ Tang Zhihongသည် ၎င်းမြို့တွင် လူဘယ်နှဦးကို ကုသနေကြောင်းစသည့်မေးခွန်းများဖြေဆိုနိုင်ခြင်းမရှိသဖြင့် ရာထူးမှထုတ်ပယ်ခဲ့သည်။[576]

သတင်းအမှားများ

ရောဂါစတင်ဖြစ်ပွားမှုပြီးနောက် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှုနှင့်ဆက်နွယ်သော ကောလဟာလများပြန့်နှံလာသည်။[577]သာဓကအနေဖြင့် ထိုကောလဟာလများတွင် ဗိုင်းရပ်စ်သည် ဇီဝလက်နက်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း၊ လူဦးရေထိန်းချုပ်ရေးအစီအစဉ်တစ်ခု (သို့) သူလျှိုစစ်ဆင်ရေးတစ်ခု၏ အကျိုးဆက်ဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြခဲ့ကြသည်။[578][579][580] ဖေ့ဘွတ်ခ်၊ တွစ်တာ၊ ဂူဂယ်များက ထိုဖြစ်နိုင်သည့်သတင်းအမှားများကို ဖြိုခွင်းမည်ဖြစ်ကြောင်းကြေငြာခဲ့သည်။[581][582]

ဖေဖော်ဝါရီ ၂၊ WHOက ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၊တုံ့ပြန်မှုများနှင့်တကွ အလွန်အကြူးသတင်းကူးစက်ပြန့်နှံမှုကြီးတစ်ခုဖြစ်နေကြောင်းကြေငြာ၍ "ပြည်သူလူထုအနေဖြင့် လိုအပ်သည့်အချိန်၌ ယုံကြည်အားထားစရာ သတင်းရင်းမြစ်များရှာရန်ခက်ခဲစေသည့် ရောဂါနှင့်ပတ်သက်သော သတင်း(အမှားရော၊အမှန်ရော)သတင်းထုတ်ပြန်ခြင်းများ မလိုလားလောက်သည်အထိ ပိုလျှံများပြားနေကြောင်း"ကိုးကား၍ ကြေငြာခဲ့သည်။ ဆက်လက်ပြောဆိုသည်မှာ "အချိန်မှန်" နှင့် "ယုံကြည်နိုင်လောက်သော"သတင်းရင်းမြစ်များရှိစေရန်တောင်းဆိုလာမှုက "တိုက်ရိုက် WHO ၏ အချိန်ပြည့်(24/7)ယုံတမ်းကောလဟာလများစုံစမ်းရှာဖွေသည့် အရေးပေါ်လိုင်း(hotline)များ"ဖန်တီးခြင်းကို အားပေးဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ထိုအရေးပေါ်လိုင်းများတွင် နည်းပညာ(ပညာရပ်ဆိုင်ရာ)စွန့်စားဆက်သွယ်မှုများနှင့် လူမှုကွန်ယက်အသင်းများ နီးနီးကပ်ကပ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကာ ကောလဟာလများ၊ယုံတမ်းစကားများကို စုံစမ်းရန်၊တုံ့ပြန်ရန်နှင့် ထိုလူမှုကွန်ယက်(website)များနှင့်အတူ လူပေါင်း(အကောင့်ပေါင်း)များစွာ၏ ကြောင်းရာပိုင်းစ(post)များအပေါ် ငြင်းချက်ထုတ်ချေပနေခြင်းများလည်းပါဝင်သည်။[583]

အထူးအားဖြင့် မှားယွင်းဖော်ပြပြောဆိုမှုများမှာ :

  • "လင်းနို့စားသုံးခြင်း" : Daily Mail၊ Russia Today ကဲ့သို့ သတင်းဌာနများက အမျိုးသမီးတစ်ဦးလင်းနို့ကို ကိုက်နေသော ရုပ်သံပြပြီး ရောဂါ၏ဇစ်မြစ်မှာ ထိုနေရာ၌ လူများလင်းနို့စားခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်ဟူ၍ သတင်းအမှားကို ဖြန့်ဝေသည်။[584][585] ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပျံ့နှံ့သွားသည့် ရုပ်သံတစ်ခု၌ ၂၀၁၆တွင် တရုတ်ခရီးသွားဗီလော့ဂါ (vlogger)[မှတ်စု 1]တစ်ဦး ပလောင်း(Palau)ကျွန်းနိုင်ငံတွင် လင်းနို့စွပ်ပြုတ်သောက်နေပုံ တို့ဖြစ်သည်။[584][585][587][588] သူမက ပလောင်းကျွန်းနိုင်ငံ၏ ဟင်းလျာများကို မှတ်တမ်းတင်ချင်ခဲ့သည်ဟုပြောဆိုခဲ့သည်။[587][588] ထိုရုပ်သံဖိုင်ကြောင့် အသက်အန္တရာယ်ခြိမ်းချောက်မှုအပြင် ဆဲရေးတိုင်းထွာမှုများခံခဲ့ရသည်။[587]
  • "ဇီဝလက်နက်" : BBCက ဤဗိုင်းရပ်စ်အကြောင်း သတင်းအမှားတစ်ခုအား အကျဉ်းချုံးထားသည့် သတင်းဆောင်းပါးတစ်စောင်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

[589] The Washington Timesက ယခုဗိုင်းရပ်စ်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဇီဝလက်နက်အစီအစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဟုဆိုသော ဇန်နဝါရီ ၂၄ရက်က ဆောင်းပါးနှစ်ပုဒ်ကို ကိုးကား၍ ဘီဘီစီက ဖော်ပြခဲ့သည်။[577] ဇန်နဝါရီ ၂၉၌ The Washington Postက ဇီဝလက်နက်သီအိုရီ ဆိုသောသတင်းအမှားကိုဖြန့်ချိသည်။[590] ဘဏ္ဍာရေးဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုဖြစ်သော ZeroHedge က ဝူဟန်တက္ကသိုလ်ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒရှိ သိပ္ပံပညာရှင်အသင်းတစ်ခုက ဝူဟန် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်၏စွမ်းရည်ကို ဇီဝလက်နက်ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်သုတေသနပြုလျှက်ရှိကြသည်ဟု သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ BuzzFeed၏ တောင်းဆိုချက်နှင့်အညီ တွစ်တာက ZeroHedge accountကို ၎င်း၏မူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာ ချိုးဖောက် နှောက်ယှက်မှုဖြင့် ပိတ်ပင်(Block)ခဲ့သည်။[591][592]

  • "သူနာပြု၏ သပ်လျှိုသတင်းပေခြင်း" : Jin Huiအမည်ရ စွပ်စွဲခံရသောနောက်ကွယ်သတင်းပေးသူကို ဖော်ပြသော ရုပ်သံတစ်ခု အင်တာနက်တွင် ပျှံ့နှံ့လာခဲ့သည်။ ထိုသူက ဟူပေ့ခရိုင်က သူနာပြုဟုဆိုကာ ဝူဟန်တွင် မျှော်လင့်ချက်မရှိတော့သော အခြေအနေကို ဖော်ပြခဲ့သည်။ ထိုရုပ်သံကို မြောက်များစွာသော လူမှုကွန်ယက်ပလက်ဖောင်းများတွင် လူသန်းချီကြည့်ရှုခဲ့ကြသည်။ ဘီဘီစီကသတိပြုမိသည်မှာ အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးနှင့်မတူဘဲ ရုပ်သံတွင်အဆိုပါအမျိုးသမီးမှာ သူနာပြုအဖြစ်မဆိုခဲ့သလို ဆရာဝန်ဟုလည်းမပြောခဲ့ပါ။ သူမ၏ ယူနီဖောင်းနှင့် မျက်နှာအကာသည် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများဝတ်သောပုံစံနှင့် မတူ မကိုက်ညီပါ။ သူမက လူ၁၀၀,၀၀၀ခန့်ကူးစက်ခံရပြီး ပျံ့နှံ့နှုန်းမှာ တစ်ယောက် : ဆယ်လေးယောက် ဟုဆိုထားသဖြင့် သတင်းအမှားဖြစ်ကြောင်း သတိပြုမိခဲ့သည်။[577][580][593]
  • "လူဦးရေထိန်းချုပ်ခြင်း" : ကနေဒါရုပ်သံလွှင့်ကော်ပိုရေးရှင်း (CBC)၏ သတင်းဆောင်းပါး (ဇူလိုင် ၂၀၁၉)ကို ကိုးကား၍ လျှို့ဝှက်ပူးပေါင်းကြံစည်သူများအဖြစ် anti-vaxxers(ကာကွယ်ဆေးထိုးရန်ငြင်းဆန်သောသူများ)၊ alternative news mediaတို့က ဤကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်မှာ တရုတ်သိပ္ပံပညာရှင်များစမ်းသပ်နေသော ကနေဒါသုတေသနဓာတ်ခွဲခန်းမှ ခိုးယူသွားသော ဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲကြသည်။[591] CBCက ၎င်းတို့၏ အစောပိုင်းသတင်းများသည် အတုအယောင်များဖြစ်ကြပြီး ထို ပူးပေါင်းကြံစည်သီအိုရီမှာ အချက်အလက်အခြေအမြစ်မရှိဟုဆိုသည်။[594][595][596] ထို QAnonပူးပေါင်းကြံစည်လုပ်ဆောင်သူများကို ထောက်ခံသူများနှင့် the anti-vax (ကာကွယ်ဆေးထိုးခံရန်ငြင်းဆန်သော)အဖွဲ့အစည်းက ဤရောဂါဖြစ်ပွားမှုသည် မိုက်ခရိုဆော့ ယခင်အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် ဘီလ်ဂိတ်နှင့် ဟာသသရုပ်ဆောင် ဆမ်ဟိုဒ် (Sam Hyde)တို့၏ အင်္ဂလန် ပါဘရိုက်တက္ကသိုလ်(Pirbright Institute)တို့က ဖန်တီးထားသော လူဦးရေထိန်းချုပ်သည့်အစီအစဉ်ဖြစ်ကြောင်း ဆိုခဲ့သည်။[577][597][598]

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှု
အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါး - ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဖြစ်ပွားမှု (မြန်မာနိုင်ငံ)

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၂၀-မတ်-၂၃၌ ရောဂါကူးစက်ခံထားရသူ လူနာ ၂ဦးစတင်​တွေ့ရှိခဲ့ကာ ၂၀၂၀-အောက်တို- ၂၂ အထိ အတည်ပြုလူနာ (၃၉,၆၉၆) ဦး​၊ ပျောက်ကင်းသက်သာလာသူ (၁၈,၈၆၅)ဦး၊ သေဆံုးသူဦးရေ (၉၇၂) ဦး ရှိသည်။[599]

မှတ်စုများ
Back to table
  1. Sweden
    1. Testing of suspected infections has been cut back in the whole country in the period around 12 March 2020, in order to focus efforts on people with increased risk of serious illness and complications.
  2. Australia
    1. Excluding the cases from Diamond Princess cruise ship which are classified as "on an international conveyance". Ten cases, including one fatality recorded by the Australian government.
  3. Ukraine
    1. Excluding cases from the disputed Crimea, which was annexed by Russia in 2014 but remains internationally recognized as being under Ukrainian sovereignty. Because the Russian authorities are tabulating cases from Crimea, they are included in the Russian total.
    2. Excluding cases from the unrecognized Donetsk and Lugansk People's Republics.
  4. Egypt
    1. Includes cases identified on the MS River Anuket.
  5. Diamond Princess
    1. The British cruise ship Diamond Princess was in Japanese waters, and Japanese administration was asked to manage its quarantine, with the passengers having not entered Japan. Therefore, this case is neither included in the Japanese government's official count nor in United Kingdom's one. The World Health Organization classifies the cases as being located "on an international conveyance".
  6. Cuba
    1. Includes cases on the MS Braemar.
    2. Excluding cases from the Guantanamo Bay, which is governed by the United States.


ကိုးကား
  1. Coronavirus Update (Live)။ Worldometer (2020)။
  2. Coronavirus disease 2019။ World Health Organization။ 15 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  3. WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 11 March 2020။ World Health Organization (11 March 2020)။
  4. WHO: Europe now world's COVID-19 epicenter (in en)။ 16 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  5. COVID-19 ရောဂါ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုမှုနှင့်ပတ်သက်၍ သတင်းထုတ်ပြန်ခြင်း။ ၂၄ March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  6. China virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide (24 January 2020)။
  7. Confirmed 2019-nCoV Cases Globally | CDC (in en-us) (30 January 2020)။ 31 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  8. "Fifth coronavirus case confirmed in U.S., 1,000 more cases expected in China"။
  9. Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) (31 January 2020)။
  10. "Transmission of 2019-nCoV Infection from an Asymptomatic Contact in Germany" (30 January 2020). New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMc2001468.
  11. Hessen၊ Margaret Trexler (27 January 2020)။ Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary (in en)။
  12. Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2 (21 January 2020)။
  13. HKUMed WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Epidemiology and Control releases real-time nowcast on the likely extent of the Wuhan coronavirus outbreak, domestic and international spread with the forecast for chunyun။ 25 January 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 23 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  14. China coronavirus: 'family cluster' in Vietnam fuels concerns over human transmission (29 January 2020)။
  15. Germany confirms human transmission of coronavirus (28 January 2020)။
  16. Wuhan coronavirus: Thousands of cases confirmed as China goes into emergency mode။
  17. Hui၊ Jane Li, Mary။ China has locked down Wuhan, the epicenter of the coronavirus outbreak။
  18. Hamblin၊ James (24 January 2020)။ A Historic Quarantine – China's attempt to curb a viral outbreak is a radical experiment in authoritarian medicine.။
  19. Archived copy (in zh-hans)။ Deutsche Welle (24 January 2020)။
  20. China cancels Lunar New Year events over deadly virus fears။ Deutsche Welle (23 January 2020)။ 24 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  21. Hong Kong Chinese New Year | Hong Kong Tourism Board။
  22. "China coronavirus: Hong Kong leader hits back at delay criticism as she suspends school classes, cancels marathon and declares city at highest level of emergency"၊ South China Morning Post၊ South China Morning Post၊ 25 January 2020။ 26 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  23. Gilbertson၊ Jayme Deerwester and Dawn။ Coronavirus: US says 'do not travel' to Wuhan, China, as airlines issue waivers, add safeguards။
  24. bw_mark-US။ Travelers from China asked to check for flu-like symptoms | BusinessWorld။
  25. MOH | Updates on Novel Coronavirus။
  26. Hotel operators waive fees for Chinese hotel cancellations as Wuhan virus fears grow။
  27. Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong။
  28. "Coronavirus declared global health emergency"၊ BBC News Online၊ 30 January 2020။
  29. Joseph, Andrew။ "WHO declares coronavirus outbreak a global health emergency"၊ Stat News၊ 30 January 2020။
  30. "W.H.O. Declares Global Emergency as Wuhan Coronavirus Spreads"၊ 30 January 2020။
  31. Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) (30 January 2020)။
  32. Zhao၊ Erxun (1928)။ Draft History of Qing။ 388။ Shenyang။ 七年，偕林翼疏言：「湖北為長江上游要害，武漢尤九省通衢，自來東南有事必爭之地。」
  33. Outbreak of Pneumonia of Unknown Etiology (PUE) in Wuhan, China။ Centers for Disease Control and Prevention (8 January 2020)။
  34. "China says Wuhan pneumonia not Sars, but virus remains unidentified, more people hospitalised"၊ South China Morning Post၊ 5 January 2020။
  35. Update: Cluster of pneumonia cases associated with novel coronavirus – Wuhan, China – 2019 (14 January 2020)။
  36. Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757။ International Society for Infectious Diseases။ 13 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  37. Pneumonia of Unknown Cause in China – Watch – Level 1, Practice Usual Precautions – Travel Health Notices (6 January 2020)။
  38. Schnirring၊ Lisa (8 January 2020)။ Virologists weigh in on novel coronavirus in China's outbreak။
  39. Shih၊ Gerry။ "Specter of possible new virus emerging from central China raises alarms across Asia"၊ 8 January 2020။
  40. Rogier van Doorn၊ H.; Yu၊ Hongji (2019)။ "33. Viral Respiratory Infections"။ in Edward T Ryan, David R Hill, Tom Solomon, Timothy P Endy, Naomi Aronson (eds.)။ Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases E-Book (10th ed.)။ Elsevier Health Sciences။ p. 286။ ISBN 978-0-323-55512-8။ Cite uses deprecated parameter |editors= (အကူအညီ)
  41. Novel Coronavirus 2019 | CDC (13 January 2020)။
  42. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn)။ National Health Commission of the People's Republic of China။
  43. Wang, Chen (24 January 2020). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". The Lancet 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986257.
  44. Huang, Chaolin (24 January 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264.
  45. Hui, David S. (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712. PMID 31953166.
  46. Cohen, Jon (17 January 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm". Science 367 (6475): 234–235. doi:10.1126/science.367.6475.234. ISSN 0036-8075. PMID 31949058.
  47. Parry, Jane (January 2020). "China coronavirus: cases surge as official admits human to human transmission". British Medical Journal 368. doi:10.1136/bmj.m236. ISSN 1756-1833. PMID 31959587.
  48. Voytko၊ Lisette။ WHO Declares Coronavirus A Global Health Emergency, Praises China’s ‘Extraordinary Measures’ (in en)။
  49. Zhu, Na (24 January 2020). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2001017. ISSN 0028-4793. PMID 31978945.
  50. Perlman, Stanley (24 January 2020). "Another Decade, Another Coronavirus". New England Journal of Medicine 0: null. doi:10.1056/NEJMe2001126. ISSN 0028-4793. PMID 31978944.
  51. Joseph၊ Andrew။ "New coronavirus can cause infections with no symptoms and sicken otherwise healthy people, studies show"၊ STAT၊ 24 January 2020။
  52. Chan, Jasper Fuk-Woo (24 January 2020). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster". The Lancet 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.
  53. Schnirring၊ Lisa (25 January 2020)။ Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus။
  54. Gallagher၊ James။ "New Chinese virus 'will have infected hundreds'"၊ BBC News Online၊ 18 January 2020။
  55. Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (report 1) (17 January 2020)။
  56. Lisa Schnirring: WHO decision on nCoV emergency delayed as cases spike Archived 24 January 2020 at the Wayback Machine. 23 January 2020 CIDRAP News, accessed 23 January 2020
  57. China confirms sharp rise in cases of SARS-like virus across the country။
  58. Frejdeman၊ Hannah။ "Coronaviruset har upptäckts i Jönköping" (in sv)၊ Svenska Dagbladet၊ 31 January 2020။
  59. Which countries have confirmed cases of new coronavirus?။
  60. Singapore, Malaysia both report fourth confirmed coronavirus cases (26 January 2020)။
  61. Borunda၊ Daniel။ Coronavirus: Fort Bliss stops releasing numbers of COVID-19 cases after Pentagon order (in en)။
  62. Myers၊ Meghann (2020-04-06)။ Number of troops diagnosed with COVID-19 jumped nearly 50 percent over the weekend (in en-US)။
  63. U.S. Navy COVID-19 Updates (in en-US)။
  64. Air Force update for COVID-19 (in en-US)။
  65. Coronavirus Update (Live) - Worldometer။
  66. COVID-19/Coronavirus Real Time Updates With Credible Sources in US and Canada | 1Point3Acres။
  67. Sevillano၊ Elena (March 23, 2020)။ 640,000 rapid coronavirus tests arrive in Spain။
  68. El mapa del coronavirus en España: 14.673 muertos y más de 146.000 casos (in es)။
  69. Italy blasts virus panic as it eyes new testing criteria (February 27, 2020)။
  70. Perrone၊ Alessio (March 14, 2020)။ How Italy became the ground zero of Europe’s coronavirus crisis။
  71. Dipartimento della Protezione Civile။ COVID-19 Italia - Monitoraggio della situazione။
  72. Wie sich das Coronavirus in Ihrer Region ausbreitet (in German)။ Zeit Online။
  73. Corona-Karte Deutschland: COVID-19 live in allen Landkreisen und Bundesländern (in de)။
  74. France to step up coronavirus testing methods as death toll climbs (March 18, 2020)။
  75. COVID-19 (in fr)။
  76. Nombre cumulé de personnes retournées à domicile depuis le 1er mars 2020 (in fr) (2020-03-30)။
  77. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn)။ National Health Commission (6 April 2020)။ “"31个省（自治区、直辖市）和新疆生产建设兵团报告新增无症状感染者137例,其中境外输入无症状感染者102例；当日转为确诊病例11例（境外输入11例）；当日解除医学观察64例（境外输入8例）；尚在医学观察无症状感染者1095例（境外输入358例）。"”
  78. 'People Are Dying Left and Right.' Inside Iran's Struggle to Contain Its Coronavirus Outbreak (in en)။
  79. Weinthal၊ Benjamin (7 April 2020)။ Iran has 500,000 people infected with coronavirus (in en)။ Jerusalem Post။
  80. "What is the real size of the coronavirus epidemic in Iran?"၊ France 24၊ 1 March 2020။
  81. "Iran Lawmaker Says Fifty Died Of Coronavirus in Qom Alone, As Crisis Deepens"၊ Radio Farda၊ 24 February 2020။
  82. "Iran rejects BBC Persian report of at least 210 coronavirus deaths"၊ 28 February 2020။ 28 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 28 February 2020။
  83. "COVID-19 kills 121 more in Iran: Official" (in en)၊ IRNA English၊ 8 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  84. Historic data။ Public Health England။
  85. Total UK cases COVID-19 Cases Update။ Public Health England။
  86. T.C Sağlık Bakanlığı Günlük Koronavirüs Tablosu, Turkey Ministry of Health Daily Coronavirus Table (in tr)။
  87. Coronavirus COVID-19 (in dutch)။
  88. Cas d'infection au Sars-CoV-2 en Suisse (in fr)။ Tribune de Genève။
  89. "Coronavirus in the Netherlands: the questions you want answered"၊ Dutch News။
  90. Actuele informatie over het nieuwe coronavirus (COVID-19) (in Dutch)။ RIVM။ 2020-04-07 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  91. "Tracking every case of COVID-19 in Canada"၊ CTV News။
  92. Coronavirus COVID-19 Global Cases by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University။
  93. "Casos de coronavírus no Brasil em 7 de abril" (in pt-br)၊ G1။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  94. Neuartiges Coronavirus (2019-nCov) (in de)။ Federal Ministry of Labour, Social Affairs and Consumer Protection။
  95. Amtliches Dashboard COVID19 - öffentlich zugängliche Informationen (in de)။ Federal Ministry of Labour, Social Affairs and Consumer Protection။
  96. Ponto de Situação Atual em Portugal (in pt)။ Ministry of Health။
  97. You must specify title = and url = when using {{cite web}}.KCDC။ (in ko)။
  98. "Israel's coronavirus death toll up to 72, with 9,404 confirmed cases"၊ www.ynetnews.com/။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  99. "First death from coronavirus registered in Moscow"၊ 19 March 2020။ 19 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  100. "О подтвержденных случаях новой коронавирусной инфекции COVID-2019 в России"၊ Rospotrebnadzor၊ 19 March 2020။ 19 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  101. "Оперштаб заявил об отсутствии в России летальных исходов от коронавируса" (in ru)၊ RBC၊ 19 March 2020။ 19 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  102. Оперативные данные. По состоянию на 8 апреля (in ru) (8 April 2020)။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  103. Han Lin Yap။ Coronavirus i Sverige။
  104. Latest updates on COVID-19 (Coronavirus)။ Department of Health (Ireland) (8 April 2020)။
  105. "Charting the coronavirus spread: The latest Australian data on the COVID-19 pandemic" (in en-AU)၊ ABC News၊ 17 March 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  106. Live: Corona-viruset sprer seg i Norge og verden။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  107. Venli၊ Vegard (March 23, 2020)။ 20.200 personer registrert med korona-diagnose။
  108. Kristensen၊ Mette (March 24, 2020)။ FHI: 23.000 kan være koronasmittet။
  109. Casos confirmados COVID-19 (in es)။ Gobierno de Chile။
  110. "5 nuevos fallecidos y casos confirmados por coronavirus asciende a 4.161" (in es)၊ El Dínamo၊ 8 April 2020။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  111. Retningslinjer for håndtering af COVID-19 i sundhedsvæsenet (in da)။ Sundhedsstyrelsen (Danish Health Authority) (2020-04-03)။
  112. Tal og overvågning af COVID-19 (in Danish)။ Coronavirus/COVID-19။ Sundhedsstyrelsen (Danish Health Authority) (7 April 2020)။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  113. Home - Ministry of Health and Family Welfare - GOI (in en)။
  114. Ministerstwo Zdrowia [MZ_GOV_PL] (8 April 2020)။ W sumie liczba zakażonych koronawirusem 5000/136 (wszystkie pozytywne przypadki/w tym osoby zmarłe) (in pl)။
  115. COVID-19 | Onemocnění aktuálně od MZČR (in czech)။ Ministry of Health (Czech Republic) (2020)။ 2020-04-06 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  116. Informare COVID -19, Grupul de Comunicare Strategică, 8 Aprilie 2020, ora 13.00 – MINISTERUL AFACERILOR INTERNE (in ro-RO)။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  117. 新型コロナウイルス感染症の現在の状況と厚生労働省の対応について（令和２年４月８日版） (in ja)။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  118. COVID-19 Health Advisory Platform by Ministry of National Health Services Regulations and Coordination။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  119. Covid-19 (Maklumat Terkini)။ Ministry of Health (Malaysia)။
  120. "Ecuador registra 3 995 casos de covid-19 y 220 fallecidos" (in es)၊ El Comercio၊ 7 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  121. COVID-19 Cases: Philippines။
  122. "COVID-19 cases in PH up by 106; total at 3,870"၊ ABS CBN၊ 8 April 2020။
  123. Coronavirus: COVID-19။ Government of Luxembourg။
  124. Dashboard Pemantauan Kasus COVID-19။ Indonesian National Board for Disaster Management။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  125. Ministry of Health (Peru)။ "Sala Situactional COVID-19 Perú" (in es)၊ 2 April 2020။
  126. "Minsa: Casos confirmados por coronavirus COVID-19 ascienden a 2954 en el Perú (Comunicado N°57)" (in es)၊ Plataforma digital única del Estado Peruano၊ 7 April 2020။
  127. COVID 19 Dashboard: Saudi Arabia (in ar)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  128. Coronavirus, día a día (in es)။ El Universal။
  129. "Pacientes recuperados de coronavirus en mexico, hoy 2 de abril" (in es)၊ tikitakas၊ 2 April 2020။
  130. "UAE announces recovery of 19 patients, 283 new cases of COVID-19, one death"၊ Emirates News Agency၊ 8 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  131. "COVID-19: 300 new coronavirus cases reported in UAE on Wednesday"၊ Gulf News၊ 8 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  132. Suomi miettii nyt, kumpaa tietä pitkin edetä pois rajoitustoimista: Lisätäänkö koronaviruksen vai vasta-aineiden testaamista? (in fi) (2020-03-31)။ 2020-04-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  133. Frequently asked questions about coronavirus COVID-19။ 2020-04-06 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  134. HUS:n ylilääkäri: Suomessa satoja koronasta parantuneita – vanhimmat yli 80-vuotiaita (in fi) (2020-04-01)။ 2020-04-06 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  135. Varmistetut koronatapaukset Suomessa (COVID-19)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  136. Tilannekatsaus koronaviruksesta။ Finnish Institute for Health and Welfare။ 2020-04-08 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  137. ကိုဆိုဗို သည် ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံနှင့် ဆားဘီးယားနိုင်ငံတို့အကြား အငြင်းပွားနေသော ဒေသတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ကိုဆိုဗိုသမ္မတနိုင်ငံသည် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် ကြေငြာခဲ့သော်လည်း ဆားဘီးယားနိုင်ငံက ယင်း၏ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်နယ်မြေအဖြစ် ဆက်လက်ကိုင်စွဲထားသည်။ အစိုးရနှစ်ရပ်သည် ၂၀၁၃ တွင် ဘရပ်စ်ဆဲသဘောတူညီမှု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် နှစ်ဖက်ဆက်ဆံရေးများ စတင်ခဲ့သည်။ ကိုဆိုဗိုအား လွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ၁၉၃ နိုင်ငံအနက် ၁၁၁ နိုင်ငံက အသိအမှတ်ပြုထားသည်။
  138. "Three more coronavirus-related deaths in Serbia, 247 new cases" (in en)၊ N1 Srbija၊ 7 April 2020။
  139. โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) (in th)။ Department of Disease Control (Thailand)။
  140. Casos de Coronavirus COVID-19 en Panamá (in es)။ Ministerio de Salud de la República de Panamá။
  141. Covid-19။ Ministry of Public Health (Qatar)။
  142. "Twelve new deceased since yesterday for a total of 98 deaths and 1,956 confirmed cases of COVID-19" (in en)၊ dominicantoday.com။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  143. "Κορωνοϊός: 81 νεκροί και 1.832 επιβεβαιωμένα κρούσματα στη χώρα μας" (in el)၊ CNN.gr၊ 7 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  144. Ενημέρωση διαπιστευμένων συντακτών υγείας από τον Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων Νίκο Χαρδαλιά και τον εκπρόσωπο του Υπουργείου Υγείας για το νέο κορονοϊό, Καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα (6/4/2020) (in Greek)။
  145. Coronavirus en Colombia (in es)။ Instituto Nacional de Salud။
  146. Mkhize announces total Covid-19 infections in SA now at 1,749, with one more death။ The Citizen (2020-04-07)။
  147. COVID-19 South African coronavirus news and information portal။
  148. "Mapa del coronavirus en Argentina en tiempo real" (in es)၊ Página 12။
  149. Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19။
  150. Updates on Covid-19 local situation။ Ministry of Health (Singapore)။
  151. "Singapore sees record daily spike of 142 new COVID-19 cases"၊ ChannelNewsAsia၊ 8 April 2020။
  152. COVID-19 á Íslandi - Tölfræði (in Icelandic) (7 April 2020)။
  153. COVID-19 Information (7 April 2020)။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  154. COVID-19 : Carte épidémiologique။ Ministry of Health, Population, and Hospital Reform (Algeria)။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  155. Egypt Cares (Official government source) (5 April 2020)။
  156. Egypt confirms 9 new deaths, 128 additional coronavirus cases, raising total to 1,450 (7 April 2020)။
  157. Službena stranica Vlade။ Croatian Institute of Public Health။
  158. Regular Updates by MINURSO on Covid-19။ United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara (4 April 2020)။
  159. Le Portail Officiel du Coronavirus au Maroc (in fr)။ Ministère de la santé။
  160. Coronavirus in Africa tracker။ BBC။
  161. Information about Coronavirus disease COVID-19။ Estonian Health Board။
  162. Nove okužbe v domovih za starejše, skupaj 1091 okuženih။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  163. "В Беларуси с начала вспышки — 1066 случаев коронавируса. 77 человек выздоровели" (in ru)၊ 8 April 2020။
  164. COVID-19 în Republica Moldova: situaţia la zi။
  165. وزارة الصحة العراقية (in en)။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  166. COVID-19 - current cases။ Ministry of Health (New Zealand)။
  167. Together, We Fight The Virus!။ Department of Health။
  168. Svarbiausia informacija apie koronavirusą (COVID-19)။ Lietuvos Respublikos sveikatos apsaugos ministerija (7 April 2020)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  169. Tájékoztató oldal a koronavírusról Aktualis။ koronavirus.gov.hu။
  170. Հաստատված դեպքերն ըստ օրերի — NCDC Armenia (in hy-AM)။
  171. KUWAIT_MOH (8 April 2020)။ تعلن #وزارة_الصحة عن تأكيد إصابة 112 حالة جديدة، وتسجيل 6 حالة شفاء بـ #فيروس_كورونا_المستجدّ COVID19 ، ليصبح إجمالي عدد الحالات 855 حالة။
  172. Azərbaycanda cari vəziyyət (in az-AZ)။
  173. Covid-19 Updates။ Ministry of Health (Bahrain)။
  174. Koronavirus u BiH (in bs)။ Klix။
  175. About Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (in en) (2020-03-26)။
  176. Ситуация с коронавирусом официально (in ru)။ Kazinform။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  177. CoronaStat Cameroun။
  178. covid-19.tn။
  179. RESULTADO DE PRUEBAS PARA COVID-19 EN PUERTO RICO (in es)။ Departamento de Salud de Puerto Rico။
  180. Latest information on COVID-19 and measures for prevention of spreading issued by the Government။ Ministry of health (North Macedonia)။
  181. Real-time Coronavirus condition in North Macedonia (in mk-MK)။
  182. Актуални новини။ Ministry of Health (Bulgaria) (7 April 2020)။
  183. Domov | Koronavírus na Slovensku - COVID-19။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  184. Sākumlapa | Covid-19 (in lv)။
  185. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in ar-lb)။ Lebanese Ministry of Information။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  186. Actualitat coronavirus (in ca)။ Govern d'Andorra။
  187. Коронавирусная инфекция (COVID-19) (in ru)။
  188. Michael၊ Peter။ "Coronavirus: Coronavirus: 29 cases announced on Tuesday (updated)" (in en-GB)၊ Cyprus Mail၊ 7 April 2020။
  189. Situacion Nacional Covid-19 (in es)။ Ministerio de Salud (Costa Rica)။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  190. Comunicados (in es)။
  191. 56 New COVID-19 Cases in Afghanistan, Total 423 (in en)။
  192. Covid-19 cases in Oman။
  193. Coronavirus Albania | Statistika (in sq)။ Agjencia Kombëtare e Shoqerisë së Informacionit။
  194. Infecciones por coronavirus – COVID-19 (in es)။
  195. "Ministère de la Santé - Burkina Faso" (in fr)၊ Facebook၊ 7 April 2020။
  196. Taiwan Centres for Disease Control (in zh-tw)။ Taiwan Centres for Disease Control။
  197. 國內累計379人確診，67人解除隔離 (in zh-tw)။ Taiwan Centres for Disease Control (8 April 2020)။
  198. Réunion၊ Les services de l’Etat à La (2020-04-07)။ Point de situation du 07/04/2020 : 9 nouveaux cas confirmés (in fr)။
  199. فيروس كورونا المستجد (كوفيد-١٩) (in ar)။ corona.moh.gov.jo။
  200. CORONAVIRUS (COVID-19) : PROTÉGEONS-NOUS CONTRE LE CORONAVIRUS (in French)။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  201. "Covid-19 : la Côte d’Ivoire enregistre 26 nouveaux cas confirmés"၊ Abidjan.net။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  202. Coronavirus COVID-19 En Honduras (in es)။ Gobierno de la República de Honduras။
  203. "[WATCH Coronavirus: Six new cases, including one-month-old baby]"၊ Malta Today၊ 8 April 2020။
  204. COVID-19 Updates | Ghana။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  205. ISS - Istituto per la Sicurezza Sociale di San Marino။
  206. Évolution du Coronavirus au Niger en temps réel – Coronavirus, Covid19 (in en-US)။
  207. Информации (in ru)။ Ministry of Health (Kyrgyz Republic)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  208. Covid19 | Coronavirus Mauritius။
  209. فايروس كورونا (COVID-19) في فلسطين (in ar)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  210. NCDC Covid-19 Page။ Nigeria Centre for Disease Control။
  211. TRANG TIN VỀ DỊCH BỆNH VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP CẤP COVID-19 (in vi)။ BỘ Y TẾ (Ministry of Health)။
  212. "Presjek situacije u Crnoj Gori u utorak, 08.04. u 08:30" (in Montenegrin)၊ Institut za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG)၊ 8 April 2020။
  213. Communiqué de Presse N°37 (in fr)။ Ministry of Health and Social Action (Senegal) (7 April 2020)။
  214. COVID-19 Status Bangladesh။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  215. Covid Public Dashboard Information at a glance။ IEDCR (Bangladesh)။
  216. StopCOV.ge။ 5 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  217. Datos Oficiales (in es)။
  218. Epidemiology Unit။ Ministry of Health (Sri Lanka)။
  219. QODIO။ Corona í Føroyum (in en)။
  220. Statistikat e fundit (in Albanian)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  221. ANICiiS (in en)။
  222. Ministry of Health [MOH_Kenya] (7 April 2020)။ #KomeshaCorona update။
  223. "Coronavirus COVID-19 à Mayotte : 171 cas confirmés au total" (in fr)၊ Agence Régionale de Santé - Mayotte၊ 7 April 2020။
  224. Jersey၊ States of။ Coronavirus (COVID-19) cases (in en)။
  225. COVID-19 Coronavirus - Testing results (in en) (27 March 2020)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  226. María Victoria Fermín Kancev။ "En últimas 24 horas sólo se detectó un caso de COVID-19 y hay 166 contagiados #7Abr" (in es)၊ Efecto Cocuyo၊ 6 April 2020။
  227. Latest updates။ Isle of Man Government။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  228. Coronavirus : point d'actualité (in fr)။ Agence régionale de santé Martinique။
  229. COVID-19 : informations, recommandations et points de situation / Informations coronavirus / Sécurité sanitaire / Risques naturels, technologiques et sanitaires / Politiques publiques / Accueil - Les services de l'État en Guadeloupe။
  230. Ministry of Health - pressreleaseCOVID-19။ 2 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  231. "COVID-19 live updates: Self-isolation at home no longer allowed for inbound travellers"၊ The Scoop၊ 4 April 2020။
  232. Nearly 130, Including Australians, On Antarctic Cruise Ship Have Coronavirus (in en)။
  233. JIC RELEASE NO. 52 - Six Test Positive for COVID-19; SMS Alerts Being Utilized; DPHSS Updates; Visitation Suspended at GMHA - GHS OCD | Government of Guam။
  234. COVID-19 Tracking System။ Ministry of Health of Cambodia (7 April 2020)။
  235. "Suman quince recuperados por COVID-19" (in es)၊ Ministry of Public Health and Social Welfare (Paraguay)၊ 7 April 2020။
  236. Covid-19 Government Public Notifications။ HM Government of Gibraltar။
  237. Coronavirus Disease COVID-19။ Rwanda Biomedical Centre။
  238. COVID-19 (Novel Coronavirus)။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  239. SITUACIÓN NACIONAL။ Ministry of Health (El Salvador)။
  240. "Pozitif vaka 91'e çıktı!" (in tr)၊ www.haberturk.com။ 5 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  241. "Covid-19 : 31 personnes testées positives au cours des 24 dernières heures à Djibouti" (in fr)၊ Agence Djiboutienne d'Information၊ 6 April 2020။
  242. "Covid 19:5 nouveaux cas de..." (in fr)၊ 7 April 2020။
  243. Coronavirus (in es)။ Ministerio de Salud Pública (Guatemala)။
  244. CORONAVIRUS : Deux nouveaux cas positifs révélés à Monaco။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  245. GvtMonaco (7 April 2020)။ Quatre nouveaux cas positifs révélés à Monaco. (in French)။
  246. Ministerium für Gesellschaft (in German)။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  247. Aruba Covid-19 Information (in en)။
  248. Covid Info du vendredi 3 avril 2020 / COVID INFO / Coronavirus / Covid-19 / Santé / Politiques publiques / Accueil - Les services de l'État en Guyane။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  249. Coronavirus au Togo (in fr)။
  250. "COVID-positive Bajan, 95, dies in isolation; Barbados hits 63 cases" (in en)၊ Loop News၊ 7 April 2020။
  251. CORONAVIRUS DISEASE (COVID-19)။ 5 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  252. "Urgent: 8 nouvelles guérisons du Coronavirus au Mali" (in fr)၊ Ministère de la Santé et des Affaires Sociales (Mali)။
  253. "Coronavirus au Mali: un total de 56 personnes infectées dont douze (12) guéris (mise à jour du 7 avril 2020)" (in fr)၊ Ministère de la Santé et des Affaires Sociales (Mali)၊ 7 April 2020။
  254. Facebook update (in am)။ Ministry of Health, Ethiopia (7 April 2020)။
  255. Information Portal။ Ministry of Health (Uganda)။
  256. La Direction de la santé met à disposition les derniers communiqués et notes d’informations relatifs au Coronavirus Covid-19။
  257. Coronavirus (COVID-19)။ Cayman Islands Government (1 April 2020)။
  258. "Covid-19: Congo registers 45 cases, 5 deaths"၊ Panapress၊ 4 April 2020။
  259. Special webpage against Epidemics။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  260. Coronavirus Disease 2019 (COVIS-19)။ USVI Department of Health။
  261. "40 positive COVID-19 cases, for Dutch side, 28 men, 12 women" (in en-gb)၊ The Daily Herald၊ 7 April 2020။
  262. Novel Coronavirus (COVID-19) (in en) (1 April 2020)။ 2 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  263. ZAMBIA SITUATION REPORT NO.18။ Zambia National Public Health Institute (5 April 2020)။
  264. Novel Coronavirus (2019-nCoV)။ Ministry of Health (Bahamas)။
  265. "Covid-19 : AUTORIDADES ANUNCIAM AUMENTO DE 15 CASOS INFETADOS E TOTALIZA 33 CASOS DE CORONAVÍRUS"၊ 6 April 2020။
  266. "Guyana COVID-19 cases now total 29"၊ News Room Guyana၊ 7 April 2020။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  267. Le Pélican Saint-Martin (in en)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  268. Announcement from the Ministry of Health။
  269. "Covid-19: 6 nouveaux cas testés positifs au Gabon" (in fr)၊ Gabon Media Time၊ 6 April 2020။
  270. Coronavirus au Bénin: un premier cas de décès enregistré (Officiel)။
  271. Centre de Documentation (in French)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  272. ArcGIS Dashboards။
  273. المركز الوطني فايروس كورونا المستجد في ليبيا (in ar)။ covid19.ly။
  274. "Officials Announce First COVID-19 Death, New Cases"၊ Antigua News Room၊ 7 April 2020။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  275. Maldives News Leader။ Avas။
  276. "Health Ministry: Recovery of a third case of coronavirus detected in Syria"၊ Syrian Arab News Agency၊ 7 April 2020။
  277. POINT DE SITUATION SANITAIRE MARDI 31 MARS À 18H (in French) (2 April 2020)။
  278. "Angola com mais um caso positivo de Covid-19. São 17 no total" (in pt-AO)၊ noticiasaominuto.com၊ 7 April 2020။
  279. "COVID-19: Se elevan a 16 los casos confirmados de coronavirus en Guinea Ecuatorial"၊ 4 April 2020။
  280. "Partial lockdown in effect from Friday" (in en)၊ The Namibian၊ 24 March 2020။
  281. "Coronavirus cases climb to 16" (in en)၊ The Namibian၊ 5 April 2020။
  282. "One more COVID-19 case confirmed, total up to 15"၊ Fiji Broadcasting Corporation၊ 7 April 2020။
  283. IKON.MN၊ Б. МАНЛАЙ (2020-04-07)။ Д.Нямхүү: Коронавирусийн халдвар авсан дахин хоёр хүн эдгэрч өнөөдөр ХӨСҮТ-өөс гарч байна (in Mongolian)။
  284. "BREAKING NEWS: Dominica reports two new cases of coronavirus (COVID-19)"၊ Dominica News Online၊ 3 April 2020။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  285. ຄະນະສະເພາະກິດເພື່ອປ້ອງກັນ, ຄວບຄຸມ ແລະ ແກ້ໄຂການລະບາດ: ຂອງພະຍາດອັກເສບປອດ ຈາກເຊື້ອຈຸລະໂລກສາຍພັນໃຫມ່ (COVID-19) (in lo)။ 7 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  286. "BREAKING NEWS: Saint Lucia's 14th confirmed COVID-19 case was the contact for a previous case"၊ St. Lucia News Online၊ 4 April 2020။
  287. The Liberian Influence။
  288. "Update COVID-19: 13 confirmed cases in Curaçao"၊ Curaçao Chronicle၊ 6 April 2020။
  289. Freeman၊ Marc။ After two deaths on board, Coral Princess cruise ship gets Miami welcome။
  290. Cruises၊ Princess (4 April 2020)။ Princess Cruises: Coral Princess Updates - Notices & Advisories (in en)။
  291. "Covid-19 positive cases reach 12"၊ NOW Grenada၊ 3 April 2020။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  292. مجلس السيادة الإنتقالي - السودان။
  293. Deerwester၊ Morgan Hines and Jayme။ Holland America ships caught in COVID-19 pandemic dock in Florida; here's how disembarkation will work (in en-US)။
  294. Deal is done: Cruise ship with sick passengers and sister ship will be allowed to dock in Florida (in en)။
  295. Statement Regarding Zaandam | Holland America Blog (in en-US)။
  296. #Covid19Zim: Daily-Update 07/04/2020 (April 7, 2020)။
  297. Government of St. Kitts and Nevis - COVID-19 Updates။
  298. "Seychelles and COVID-19: US, Australian nationals, foreign yachts banned; 7th case confirmed"၊ www.seychellesnewsagency.com။ 21 March 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  299. Coronavirus-ip nutaap siaruarnera malinnaaffigiuk (in da,kl)။
  300. Commonwealth Healthcare Corporation။
  301. WHO Situation Report 71 (PDF) (5 April 2020)။
  302. Covid 19: Three people released for s Land Hospitaal ontslagen (In Dutch)။
  303. COVID-19။
  304. "Coronavirus: one new death, 40 new cases, total 396 (Updated)"၊ Cyprus Mail၊ 3 April 2020။ 3 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  305. Início (in en-US)။
  306. "Covid-19 : Le Tchad enregistre son 10ème cas, un homme de 31 ans" (in fr)၊ Al Wihda၊ 7 April 2020။
  307. EswatiniGovern1 (7 April 2020)။ Ministers of Health & Home Affairs provide #COVID19 updates from Cabinet Offices။
  308. Statistik covid-19 (in sv)။ Ålandstidningen | Nyheter på Åland။
  309. Nepal COVID19 Monitor။
  310. "Three new cases of COVID-19 confirmed in Nepal"၊ The Himalayan Times၊ 4 April 2020။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  311. Covid 19 National Information Dashboard။ Ministry of Health and Population, Malawi။
  312. TCI COVID-19 Dashboard။ Ministry of Health, Agriculture, Sports and Human Services။
  313. News။ Government of Montserrat။
  314. Corona Virus Updates။
  315. Ministry of Health- Somalia (in en)။
  316. Government of Belize Press Office (in en)။
  317. "Breaking: Two more Covid-19 cases confirmed in Belize; total cases now at 7"၊ Breaking Belize News-The Leading Online News Source of Belize၊ 6 April 2020။ 6 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  318. COVID 19 – Corona Virus (in pt-PT)။
  319. "Coronavirus Vaticano, il contagio interno continua: salgono a 7 i ricoverati" (in it)၊ Il Messaggero၊ 2 April 2020။
  320. COVID-19 CASE UPDATE (in en)။ The Ministry of Information and Communication။ 5 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  321. Mmegi (@MmegiOnline) | Twitter။
  322. COVID-19 Rapport de Situation – 9 | Ministère de la santé။
  323. "Nicaragua: Otro paciente con coronavirus recuperado y dado de alta" (in es)၊ 5 April 2020။
  324. "Advierten “alto riesgo de contagio” de coronavirus en escuelas de Nicaragua" (in es)၊ 3 April 2020။
  325. Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19 (in uk)။ Ministry of Health (Ukraine) (2 April 2020)။ 3 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ “Дані з тимчасово окупованих територій АР Крим, Донецької, Луганської областей та міста Севастополя відсутні.”
  326. Число зараженных коронавирусом в ДНР выросло до пяти человек (in ru) (2020-04-06)။
  327. Ministry of Health။ 8 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  328. COVID19 – MINISTRY OF HEALTH (in en-US)။
  329. В ЛНР сообщили о четырех случаях заражения коронавирусом (in ru) (2020-04-05)။
  330. Africa၊ CGTN (2020-04-06)။ Sao Tome and Principe has confirmed its first four #COVID19 cases. Prime Minister Jorge Bom Jesus said the confirmation came after test results returned from Gabon. (in en)။
  331. "COVID-19 Update – 1 new confirmed case; Six Negative and One Pending"၊ COVID-19: The Anguillian Response၊ 2 April 2020။
  332. "BVI Government Receives Protective Supplies To Fight COVID-19"၊ Government of the Virgin Islands၊ 30 March 2020။
  333. Burundi Government [BurundiGov] (2 April 2020)။ Le Ministre de la Santé Publique, @dr_thaddee annonce que le #Burundi enregistre un 3è cas testé Positif du #COVIDー19, à l'issue d'un test effectué sur 23 personnes qui étaient en contact avec les deux cas confirmés positif le 31 mars (y compris les membres de leurs familles). (in fr)။
  334. FalklandsinUK (5 April 2020)။ A second positive test result for coronavirus #COVID19 has been confirmed by CMO Dr Edwards in the #Falklands #FalklandIslands.။
  335. "PNG's second COVID-19 case confirmed"၊ Loop PNG၊ 6 April 2020။
  336. "Coronavirus a yega Sint Eustatius: a confirma e prome 2 casonan!" (in Papiamento)၊ 24ora.com၊ 31 March 2020။ 1 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  337. COVID-19 Information။ U.S. Consulate General in Curacao။ 4 April 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  338. Dawladda Somaliland oo Shaacisay laba qof oo laga helay Cudurka Covid-19 (in so)။
  339. Somaliland Confirms 2 Covid-19 Cases (in en)။
  340. "South Sudan confirms second COVID-19 case"၊ China.org.cn၊ 8 April 2020။
  341. "Abkhazia confirms first case of novel coronavirus"၊ TASS Russian News Agency၊ 7 April 2020။
  342. "Azerbaijan's breakaway Nagorno-Karabakh region reports first coronavirus case"၊ National Post၊ 7 April 2020။
  343. "East Timor confirms first case of coronavirus: health ministry"၊ Reuters၊ 21 March 2020။
  344. Naval Station Guantanamo Bay Announces Positive COVID-19 Case (in en)။ Naval Station Guantanamo Bay, Cuba Public Affairs။
  345. Saint-Pierre et Miquelon : un «porteur sain», premier cas avéré de Covid-19 (in fr)။
  346. Holm၊ Phil; Moritsugu၊ Ken၊ Where the virus has spread၊ Associated Press၊ 30 January 2020 တွင် မူရင်းမှ မော်ကွန်းတင်ပြီး ၊ 29 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး
  347. Philippines၊ World Health Organization (2020-02-01)။ A 44-year-old male is confirmed as the second person with the 2019 novel coronavirus acute respiratory disease (2019-nCoV) in the Philippines. He passed away on 1 February 2020.pic.twitter.com/5a5tPWtvpc။
  348. Feuer၊ Berkeley Lovelace Jr ,William (2020-01-30)။ CDC confirms first human-to-human transmission of coronavirus in US။
  349. World Health Organization (30 January 2020)၊ Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)
  350. Report 2: Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China။ Imperial College London-GB။
  351. Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China။ Imperial College London (17 January 2020)။
  352. Preliminary analysis of the 2019 nCOV outbreak in Wuhan city။ Northeastern University (22 January 2020)။
  353. Nowcasting and forecasting the potential domestic and international spread of the 2019-nCoV outbreak originating in Wuhan, China: a modelling study။
  354. Fifield၊ Anna။ "As families tell of pneumonia-like deaths in Wuhan, some wonder if China virus count is too low"၊ 22 January 2020။
  355. Kuo၊ Lily။ "Coronavirus: Chinese hospitals not testing patients, say relatives"၊ 21 January 2020။
  356. Fan၊ Wenxin။ "Relatives Wonder Whether Pneumonia Deaths Were Tied to Coronavirus"၊ 24 January 2020။
  357. "The new coronavirus: is China moving quickly enough?"၊ 25 January 2020။
  358. "New pneumonia Two people returning home on the second flight Infection confirmed No symptoms such as fever"၊ NHK Japan။ 31 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  359. Julia Naftulin, Business Insider (26 January 2020)။ Wuhan Coronavirus Can Be Infectious Before People Show Symptoms, Official Claims။
  360. Coronavirus About Symptoms and Diagnosis (30 January 2020)။
  361. Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Int J Infect Dis. 2020 Jan 14;91:264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166.
  362. Q&A on coronaviruses။
  363. Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Report - 6 26 January 2020။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  364. WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus။
  365. How does coronavirus spread?။
  366. Transmission of Novel Coronavirus (2019-nCoV) (27 January 2020)။
  367. AFP (24 January 2020)၊ Doctor, nurses describe treating coronavirus patient၊ 25 January 2020 တွင် မူရင်းမှ မော်ကွန်းတင်ပြီး ၊ 28 January 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး
  368. Chinese government website. Accessed 2 Feb 2020
  369. "China CDC head dismisses super-spreader media report"၊ 25 January 2020။
  370. Template error: argument title is required.
  371. 公示公告 (in Chinese)။ Wuhan Municipal Health Commission။ 11 January 2019 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  372. Leung၊ Gabriel (27 January 2020)။ Real-time nowcast and forecast on the extent of the Wuhan CoV outbreak, domestic and international spread။
  373. Read, Jonathan M. (28 January 2020). "Novel coronavirus 2019-nCoV: early estimation of epidemiological parameters and epidemic predictions". MedRxiv: 2020.01.23.20018549. doi:10.1101/2020.01.23.20018549.
  374. Saey၊ Tina Hesman (24 January 2020)။ How the new coronavirus stacks up against SARS and MERS။
  375. Julien Riou & Christian L. Althaus, Pattern of early human-to-human transmission of Wuhan 2019-NCoV, Preprint, bioRxiv, 23 January 2020.
  376. Liu, Shan-Lu (22 January 2020). "Emerging Viruses without Borders: The Wuhan Coronavirus". Viruses 12 (2). doi:10.3390/v12020130. PMID 31979013.
  377. Page၊ Jeremy။ "Virus Sparks Soul-Searching Over China's Wild Animal Trade"၊ Wall Street Journal၊ 27 January 2020။
  378. Zhou, Peng (23 January 2020). "Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin". bioRxiv. doi:10.1101/2020.01.22.914952.
  379. Hamzelou၊ Jessica။ Wuhan coronavirus may have been transmitted to people from snakes။
  380. Snakes Could Be the Original Source of the New Coronavirus Outbreak in China (22 January 2020)။
  381. Ji, Wei (22 January 2020). "Homologous recombination within the spike glycoprotein of the newly identified coronavirus may boost cross‐species transmission from snake to human". Journal of Medical Virology. doi:10.1002/jmv.25682. PMID 31967321.
  382. Callaway, Ewen (23 January 2020). "Why snakes probably aren't spreading the new China virus". Nature. doi:10.1038/d41586-020-00180-8.
  383. Multeni၊ Megan (23 January 2020)။ No, the Wuhan Virus Is Not a 'Snake Flu'။
  384. Andersen၊ Kristian (24 January 2020)။ nCoV-2019 codon usage and reservoir (not snakes v2)။
  385. Coronavirus။ World Health Organization (WHO)။
  386. Initial genome release of novel coronavirus (11 January 2020)။
  387. Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome (17 January 2020)။
  388. Phylogeny of SARS-like betacoronaviruses။
  389. Benvenuto, D (29 January 2020). "The 2019-new coronavirus epidemic: evidence for virus evolution". Journal of Medical Virology. doi:10.1002/jmv.25688. PMID 31994738.
  390. Schirring၊ Lisa (16 January 2020)။ Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death။
  391. Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: Interim guidance။
  392. 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary (31 January 2020)။
  393. Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV (29 January 2020)။
  394. Brueck၊ Hilary။ There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus။
  395. Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe (30 January 2020)။
  396. Centre for Health Protection, Department of Health - Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent။
  397. Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation။
  398. "Insurance companies will provide coronavirus coverage despite exclusion for diseases with legal quarantine"၊ The Star Online၊ 31 January 2020။
  399. Prevention and Treatment။ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (9 August 2019)။
  400. Advice for public။
  401. Coronavirus public information campaign launched across the UK။
  402. Advice on the use of masks the community, during home care and in health care settings in the context of the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak။
  405. As Hongkongers clamour for surgical masks, 25,000 stolen from warehouse (31 January 2020)။
  406. Takahashi၊ Ryusei။ "Amid virus outbreak, Japan stores scramble to meet demand for face masks"၊ Japan Times။
  407. munsan (31 January 2020)။ Wuhan virus: Who needs to wear a mask and what's the proper way to wear it?။
  408. Chia၊ Rachel Genevieve။ These 12 Twitter posts show the insane queues for masks in Singapore, Shanghai and Hong Kong, which are all sold out, Business Insider – Business Insider Singapore။ 1 February 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  409. Harun၊ Hana Naz။ "Demand for face masks, hand sanitisers soars"၊ New Straits Times၊ 31 January 2020။
  410. Infection Control: Novel Coronavirus 2019 (2019-nCoV) (6 February 2020)။
  411. Advice for public။ who.int။
  412. Singapore: The Model for COVID-19 Response?။ MedPageToday.com (5 March 2020)။
  413. What every American and community can do now to decrease the spread of the coronavirus။ CDC (n.d.)။
  414. Kottasová၊ Ivana။ "Italy shuts all schools over coronavirus outbreak"၊ CNN။
  415. Coronavirus (COVID-19): What is social distancing? – Public health matters။ Government of the United Kingdom။
  416. Pueyo၊ Tomas (12 March 2020)။ Coronavirus: Why You Must Act Now။ Medium.com။
  417. CDC (11 February 2020)။ People at Risk for Serious Illness from COVID-19။ CDC.gov။ US Centers for Disease Control and Prevention။
  418. "China halts flights and trains out of Wuhan as WHO extends talks"၊ Channel News Asia၊ 23 January 2020။
  419. Baker၊ Sinéad။ "Residents left in Wuhan — which China quarantined to stop the coronavirus — are desperately stockpiling food and fuel, leaving empty shelves and prices skyrocketing"။
  420. "Residents of China's Wuhan rush to stock up as transport links severed"၊ Reuters၊ 23 January 2020။
  421. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in Chinese)။
  422. Template error: argument title is required.
  423. "China warns coronavirus strengthening as Lunar New Year holiday extended three more days to discourage travel"၊ ABC News၊ Australian Broadcasting Corporation၊ 27 January 2020။
  424. Template error: argument title is required.
  425. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in Chinese)။ Caixin (23 January 2020)။ “保守估计，此次感染规模最终可能会是SARS的10倍起跳。我经历过这么多，从没有感到害怕过，大部分可控制，但这次我怕了。”
  426. "'This time I'm scared': SARS virologist warns Wuhan virus is far worse, as China locks down second city"၊ Canada: The Globe and Mail၊ 23 January 2020။
  427. Template error: argument title is required.
  428. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-hant) (17 January 2020)။
  429. Coleman၊ Alistair။ "Chinese social media users worry over virus"၊ BBC News Online၊ 22 January 2020။
  430. "Coronavirus Crisis Exposes Cracks in China's Facade of Unity"၊ The New York Times၊ 28 January 2020။
  431. Smith၊ Nicola။ "Coronavirus: Fears rise of Chinese cover-up as 56 million in lockdown and hospitals overwhelmed"၊ The Telegraph၊ 26 January 2020။
  432. "Wuhan virus: China imposes partial lockdown in Shantou, the first city to face measure outside virus epicentre"။
  433. "China's Shantou city will not ban cars, ships, people from entering, state media reports"၊ Reuters၊ 26 January 2020။
  434. Template error: argument title is required.
  435. Template error: argument title is required.
  436. Ma၊ Zhenhuan။ "Authorities say no imminent lockdown of Beijing"၊ People's Republic of China: China daily၊ 26 January 2020။
  437. Press၊ Associated။ Countries Evaluate Evacuation of Citizens Amid Wuhan Coronavirus Panic။
  438. NWS၊ VRT (27 January 2020)။ België haalt landgenoten terug uit Chinese provincie Hubei na uitbraak coronavirus။
  439. Nathalia၊ Telly (30 January 2020)။ Last-Minute Preparations Underway to Evacuate Indonesian Citizens From Coronavirus-Ravaged Wuhan။
  440. C130 aircraft on standby for Wuhan evacuation။ Bangkok Post (26 January 2020)။
  441. Jiang၊ Steven။ "US arranging charter flight to evacuate American diplomats and citizens out of China amid coronavirus outbreak, official says"၊ CNN၊ 25 January 2020။
  442. "PH sending special flights to get Pinoys from Wuhan, Hubei in China"၊ Tempo၊ 29 January 2020။
  443. Pakistan cancels flights to China as fears of coronavirus spread (31 January 2020)။
  444. Vietnam to fly last Wuhan visitors home။
  445. "Wuhan coronavirus: Govt to team up with Australians to get NZers out of city"၊ Radio New Zealand၊ 29 January 2020။
  446. Walls၊ Jason။ "Coronavirus: New Zealand and Australia to evacuate citizens"၊ The New Zealand Herald၊ 29 January 2020။
  447. "Coronavirus: Air New Zealand will charter flight to Wuhan"၊ Newstalk ZB၊ 30 January 2020။
  448. Martin၊ Hannah။ "Coronavirus: Government charters Air NZ flight to assist Wuhan departure"၊ Stuff၊ 30 January 2020။
  449. Bradley၊ Grant။ "Coronavirus: Air New Zealand rescue flight details revealed"၊ The New Zealand Herald၊ 31 January 2020။
  450. "Government charters Air New Zealand flight to evacuate Kiwis from coronavirus epicentre in China"၊ 1 News၊ 30 January 2020။
  451. Derwin၊ Jack (29 January 2020)။ The government will evacuate Australians trapped in Wuhan by the coronavirus outbreak and quarantine them on Christmas Island။
  452. (LEAD) S. Korea makes last-minute preparations to airlift citizens from coronavirus-hit Wuhan | Yonhap News Agency။
  453. "Virus corona: TNI AU siapkan tiga pesawat di tengah evakuasi warga Jepang, AS dan Korea" (in id)၊ BBC News Indonesia၊ 29 January 2020။
  454. Atina Arbi၊ Ivany (29 January 2020)။ Air Force prepares carriers to airlift Indonesian citizens from virus-stricken Wuhan။
  455. Liputan6.com (1 February 2020)။ WNI dari Wuhan Akan Dikarantina 14 Hari di Natuna (in id)။
  456. Asmara၊ Arif Budiansyah & Chandra Gian။ Bukan 245! Hanya 238 WNI yang Dievakuasi dari Cina, Ada Apa? (in id-ID)။
  457. Maulana၊ Hadi (2 February 2020)။ Warga Natuna Datangi Koramil, Protes Karantina WNI dari Wuhan (in id-ID)။
  458. Singapore confirms 2 more Wuhan virus cases, including 2nd Singaporean woman on Scoot flight from Wuhan။
  459. "Britons on Wuhan evacuation flight land in UK"၊ BBC News၊ 31 January 2020။
  460. "British evacuation flight out of Wuhan delayed"၊ BBC News၊ 30 January 2020။
  461. "Two coronavirus cases confirmed in UK"၊ BBC News၊ 31 January 2020။
  462. Nanuam၊ Wassana။ "Thais to be evacuated from Wuhan on Saturday"၊ Bangkok Post၊ 31 January 2020။
  463. tagesschau.de။ Coronavirus: Rückholflug darf nicht in Moskau landen (in de)။
  464. "M'sian team on the way to Wuhan"၊ The Star၊ 2 February 2020။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  465. "More Britons evacuated from Wuhan on French flight"၊ BBC News၊ 2 February 2020။
  466. "Coronavírus: Brasil trará todos os brasileiros que quiserem sair de Wuhan, na China, diz governo"၊ G1၊ 2 February 2020။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  467. https://globalnews.ca/news/6495129/canadians-coronavirus-hubei-evacuation/
  468. https://www.mofa.gov.mm/ဝူဟန်မြို့၌-ပိတ်မိနေသော/
  469. China CDC developing novel coronavirus vaccine (26 January 2020)။
  470. Chinese scientists race to develop vaccine as coronavirus death toll jumps (26 January 2020)။
  471. Cheung၊ Elizabeth။ "Hong Kong researchers have developed coronavirus vaccine, expert reveals"၊ South China Morning Post၊ 28 January 2020။
  472. Russian Tourists Undeterred From China Despite Coronavirus Outbreak (22 January 2020)။
  473. "With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine"၊ 24 January 2020။
  474. Levine၊ Jon (25 January 2020)။ Scientists race to develop vaccine to deadly China coronavirus။
  475. Inovio, Moderna score CEPI funding for vaccine work against deadly coronavirus။
  476. Infectious Diseases။
  477. Local Biotech Company Developing Coronavirus Vaccine။
  478. hermesauto (23 January 2020)။ Wuhan virus: Work to start on three possible vaccines, says epidemic response group။
  479. Molecular Clamp: a Novel Protein Vaccine for Influenza, RSV, Ebola and Other Human and Veterinary Viruses။
  480. CEPI to fund three programmes to develop vaccines against the novel coronavirus, nCoV-2019။
  481. Insider၊ James Hennessy, Business။ Australia's Been Asked to Make a Coronavirus Vaccine at 'Unprecedented Speed'။
  482. China confirms deadly Wuhan coronavirus can be transmitted by humans။ Sky News။
  483. Prevention & Treatment။ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (26 January 2020)။
  484. Coronavirus။
  485. Coronaviruses: Symptoms, treatments, and variants။
  486. Overview of novel coronavirus (2019-nCoV) – Summary of relevant conditions။
  487. Wuhan pneumonia: Hong Kong widens net but can hospitals cope? (17 January 2020)။
  488. "CPC leadership meets to discuss novel coronavirus prevention, control"၊ People's Daily၊ 25 January 2020။ "Xi Jinping, general secretary of the CPC Central Committee, chaired the meeting."
  489. Xiao၊ Bang (26 January 2020)။ 'No-one in the family knows what to do': Over 100 Australian children trapped in Wuhan coronavirus area။
  490. China to extend Spring Festival holiday to contain coronavirus outbreak (26 January 2020)။
  491. Chinese Premier Li visits Wuhan, epicenter of virus outbreak (27 January 2020)။
  492. Template error: argument title is required.
  493. "Wuhan bans cars, Hong Kong closes schools as virus spreads"၊ 25 January 2020။
  494. Template error: argument title is required.
  495. "China extends Spring Festival holiday to contain coronavirus outbreak"၊ 27 January 2020။
  496. "China Orders Travel Agencies to Suspend Tours to Contain Virus Outbreak"၊ Bloomburg၊ 24 January 2020။
  497. Template error: argument title is required.
  498. "Beijing to suspend interprovincial road transport starting Sunday"၊ China Daily။
  499. Chinese prosecutors urged to toughen crackdown on epidemic-related crimes။
  500. Schnirring၊ Lisa (6 January 2020)။ Questions still swirl over China's unexplained pneumonia outbreak။
  501. France-Presse၊ Agence။ "Coronavirus: China reports 17 new cases of Sars-like mystery virus"၊ The Guardian၊ 19 January 2020။
  502. rRT-PCR, a method to confirm Wuhan coronavirus case – Artificial Intelligence for Chemistry-US။
  503. Confirmed: All Schengen Countries, but France, Have Suspended Visa Issuance in China (1 February 2020)။
  504. Armenia suspends visa-free travel for Chinese citizens over virus fears -deputy PM (31 January 2020)။
  505. News page။
  506. Iraq's Basra airport to deny entry to travellers from China and Chinese citizens over coronavirus – state news agency (31 January 2020)။
  507. Kurdistan's Erbil airport denies entry to three Chinese over coronavirus (1 February 2020)။
  508. Kazakh prime minister orders to suspend visa-free entry for Chinese transit passengers (26 January 2020)။
  509. Indonesia closes doors to travelers from China (3 February 2020)။
  510. Kuwait suspends China, Hong Kong flights။
  511. Countries ban China arrivals as coronavirus death toll hits 213 (31 January 2020)။
  512. Vietnam to stop issuing visas for Chinese tourists over coronavirus concerns (30 January 2020)။
  513. Proclamation on Suspension of Entry as Immigrants and Nonimmigrants of Persons who Pose a Risk of Transmitting 2019 Novel Coronavirus။
  514. NOVEL CORONAVIRUS OUTBREAK
  515. O'Connor၊ Tom (30 January 2020)။ China's neighbors close borders as country's coronavirus cases surpass SARS။
  516. Archived copy။
  517. Colangelo၊ Anthony။ "Matildas' Olympic qualifiers switched to Sydney after virus fears"၊ Brisbane Times၊ 26 January 2020။
  518. "IOC Boxing Task Force: Asian/Oceanian Tokyo 2020 boxing qualifying event to be held in Jordan in March"၊ Olympic Channel၊ 24 January 2020။
  519. "Olympic boxing qualifiers moved to Jordan"၊ Japan Times၊ 25 January 2020။
  520. "British Airways, Iberia suspend direct flights to mainland China amid virus fears"၊ 29 January 2020။
  521. Coronavirus: Lufthansa setzt alle China-Flüge aus။
  522. Alert: British Airways, Lion Air and Seoul Air suspend all flights to China; others cut back service as virus fears grow (29 January 2020)။ 29 January 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 4 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  523. Coronavirus: Czech Republic Becomes First Schengen Country to Stop Granting Visas in China (30 January 2020)။
  524. Closure 30–31 jan 2020 (29 January 2020)။
  525. After Czech Republic, Greece Halts Visa Issuance in China Amid Coronavirus Epidemic (31 January 2020)။
  526. Italy Suspends Visa Issuance and All Air Traffic From China (31 January 2020)။
  527. Pallini၊ Thomas။ 34 airlines have canceled flights to China amid coronavirus fears – here's the full list။
  528. Chokshi၊ Niraj (31 January 2020)။ Coronavirus Travel: 3 Major U.S. Airlines Suspend China Flights။
  529. "Wuhan virus: Scoot to suspend flights between Singapore and 11 Chinese cities, SIA to reduce capacity"၊ CNA၊ 31 January 2020။
  530. "China travel bans spread despite WHO advice"၊ Bangkok Post၊ 1 February 2020။
  531. "PAL, Cebu Pacific suspend flights between Philippines, China"၊ ABS-CBN News၊ 2 February 2020။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  532. Garuda Indonesia to halt flights to China amid new coronavirus fear (3 February 2020)။
  533. Khoiri၊ Ahmad Masaul။ Citilink Ikut Setop Semua Penerbangan ke dan dari China (in id)။
  534. Pittsburgh planning aid for sister city of Wuhan, China, stricken with coronavirus။
  535. Mayo၊ Bob (27 January 2020)။ Pittsburgh reaches out to help its Chinese sister city deal with coronavirus, looks at its own preps။ WTAE။
  536. Staff (28 January 2020)။ Direct Relief Rushes Facial Masks to China to Fight Coronavirus Spread။
  537. Secon၊ Holly။ The Gates Foundation is spending $10 million to fight the coronavirus outbreak in China and Africa. Bill Gates has warned about a pandemic for years.။
  538. "Japan sends plane to fly citizens home from China's virus-hit Wuhan"၊ 28 January 2020။
  539. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-cn) (26 January 2020)။
  540. "Support efforts begin across Japan to help coronavirus-hit Wuhan"၊ Japan Times။
  541. Kaos, Jr.၊ Joseph။ "Coronavirus: Malaysia to donate 18 million medical gloves to China"၊ The Star၊ 31 January 2020။
  542. "Will gov't give free masks? Palace says, 'How can we give when there's none'"၊ GMA News၊ 31 January 2019။ 2 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  543. "Turkish plane carrying Wuhan evacuees lands in Ankara"၊ TRT World၊ 1 February 2020။
  544. "Coronavirus: German air force evacuates citizens from Wuhan; gives China 10,000 protective suits"၊ South China Morning Post၊ 1 February 2020။
  545. "Sriwijaya Air Kirim 15.000 Masker ke China" (in Indonesian)၊ Detik.com၊ 3 February 2020။
  546. Analysis - Coronavirus safety measures at major international airports. By Praveen Duddu. Airport Technology. Published and seen 3 February 2020. https://www.airport-technology.com/features/coronavirus-measures-world-airports/
  547. You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh) (23 January 2020)။
  548. 李克强督战武汉"小汤山"医院建设：把这里建成遏制疫情蔓延的"安全岛" (28 January 2020)။
  549. "Wuhan to follow Beijing's SARS treatment model in new coronavirus control"၊ 24 January 2020။
  550. "Chinese city plans to build coronavirus hospital in days"၊ The Guardian၊ 24 January 2020။
  551. Template error: argument title is required.
  552. 雷神山医院病床增至1600张 (29 January 2020)။
  553. 火神山、雷神山医院将于2月3日和2月6日收治病人 (31 January 2019)။
  554. Template error: argument title is required.
  555. Hartley-Parkinson၊ Richard။ "China completes 1,000-bed coronavirus hospital in just 48 hours"၊ 29 January 2020။
  556. Yang၊ Stephanie။ "WHO Chief Praises Beijing's Coronavirus Response as Travel Barriers Rise"၊ The Wall Street Journal၊ 28 January 2020။
  557. "Wuhan lockdown 'unprecedented', shows commitment to contain virus: WHO representative in China"၊ 23 January 2020။
  558. Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)။ WHO (30 January 2020)။
  559. Meeting on measures to counter the spread of coronavirus in Russia။
  560. AFP။ "Trump praises China 'efforts and transparency' on virus"၊ Business Standard India၊ 25 January 2020။
  561. hermesauto (25 January 2020)။ Trump praises China 'efforts and transparency' on Wuhan virus။
  562. Coronavirus reaches Europe as France confirms 3 cases (24 January 2020)။
  563. China Doing Good Job in Combating Virus, German Minister Says – Bloomberg။
  564. "Pope Francis praises China's efforts to contain coronavirus"၊ 26 January 2020။
  565. Griffiths၊ James။ "China's unprecedented reaction to the Wuhan virus probably couldn't be pulled off in any other country"၊ CNN။
  566. "Toll From Outbreak Climbs in China as Infections Reach Europe and Australia (Anger and mistrust spill over online)"။
  567. Hernández၊ Javier C.။ "The Test a Deadly Coronavirus Outbreak Poses to China's Leadership"၊ The New York Times၊ 21 January 2020။
  568. "Chinese provincial press conference on coronavirus inspires anger, criticism"၊ 26 January 2020။
  569. Template error: argument title is required.
  570. Yuan၊ Li။ "China Silences Critics Over Deadly Virus Outbreak"၊ The New York Times၊ 22 January 2020။
  571. Template error: argument title is required.
  572. Template error: argument title is required.
  573. Deng၊ Lingling Wei and Chao။ "China's Coronavirus Response Is Questioned: 'Everyone Was Blindly Optimistic'"၊ The Wall Street Journal၊ 24 January 2020။
  574. 人民网评：面对疫情，任何侥幸都可能夺人性命--观点--人民网။
  575. Kim၊ Jo။ Wuhan Coronavirus: China Plays the Blame Game။
  576. Weaver၊ Damien Gayle (now) Matthew။ "Coronavirus: health chief in Chinese city near Wuhan sacked – live news"၊ The Guardian၊ 30 January 2020။
  577. "China coronavirus: Misinformation spreads online about origin and scale"၊ BBC Monitoring၊ BBC၊ 30 January 2020။
  578. Jessica McDonald (24 January 2020)။ Social Media Posts Spread Bogus Coronavirus Conspiracy Theory။
  579. Here's A Running List Of Disinformation Spreading About The Coronavirus။
  580. How tech companies are scrambling to deal with coronavirus hoaxes (31 January 2020)။
  581. Google, Facebook, Twitter Working To Stop Spread Of Misinformation About Coronavirus။
  582. Wuhan virus: As coronavirus misinformation spreads, Facebook removes posts (1 February 2020)။
  583. Novel Coronavirus(2019-nCoV) Situation Report – 13။
  584. James Palmer။ "Don't Blame Bat Soup for the Wuhan Virus"၊ Foreign Policy၊ 27 January 2020။ 3 February 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  585. Josh Taylor (30 January 2020)။ Bat soup, dodgy cures and 'diseasology': the spread of coronavirus misinformation။
  586. Oxford English Dictionary
  587. Marnie O’Neill (29 January 2020)။ Chinese influencer Wang Mengyun, aka 'Bat soup girl' breaks silence။
  588. Coronavirus: Outrage over Chinese blogger eating 'bat soup' sparks apology (28 January 2020)။
  589. "China coronavirus: Misinformation spreads online"၊ BBC News၊ 30 January 2020။
  590. Experts debunk fringe theory linking China's coronavirus to weapons research (29 January 2020)။
  591. Broderick၊ Ryan (31 January 2020)။ A Pro-Trump Blog Doxed A Chinese Scientist It Falsely Accused Of Creating The Coronavirus As A Bioweapon။
  592. Zerohedge Suspended On Twitter (in en) (29 January 2020)။
  593. 泛科學：關於新冠肺炎的20個傳言，哪些是真哪些是假？ (30 January 2020)။
  594. Online claims that Chinese scientists stole coronavirus from Winnipeg lab have 'no factual basis'။ Canadian Broadcasting Corporation။
  595. Chinese translation: 中国科学家从温尼伯实验室中窃取 冠状病毒的网络传言'没有事实根据'။ Canadian Broadcasting Corporation။
  596. Saranac Hale Spencer (28 January 2020)။ Coronavirus Wasn't Sent by 'Spy' From Canada။
  597. Comedian Sam Hyde Not 'Behind' Spread of Coronavirus (24 January 2020)။
  598. Broderick၊ Ryan (23 January 2020)။ QAnon Supporters And Anti-Vaxxers Are Spreading A Hoax That Bill Gates Created The Coronavirus။
  599. https://doph.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/f8fb4ccc3d2d42c7ab0590dbb3fc26b8/

နောက်ထပ်ဖတ်ရန်

Mainland China and Hong Kong

WHO

  • World Health Organization (2020)။ Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (‎‎‎‎nCoV)‎‎‎‎: interim guidance v1, January 2020 (အစီရင်ခံစာ)။ World Health Organization။ hdl:10665/330376။ WHO/2019-nCoV/Surveillance/v2020.1။
  • World Health Organization (2020)။ Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus (‎‎‎‎nCoV)‎‎‎‎ infection: interim guidance, 10 January 2020 (အစီရင်ခံစာ)။ World Health Organization။ hdl:10665/330374။ WHO/2019-nCoV/laboratory/2020.1။

Europe

ပြင်ပလင့်ခ်များ
  1. အင်တာနက် အသေးစား လိပ်စာ/စာမျက်နှာတစ်ခုတွင် ရုပ်သံများဖြင့် တင်ဆက်နေသူ [586]
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.