ဖေမောင်တင်

ရာထူးအရ ဘားနဒ် အခမဲ့ စာကြည့်တိုက်မှူးတာဝန်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ သုတေသနအသင်းဂျာနယ် အယ်ဒီတာတာဝန်များယူရသည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်းအတွက် စာမူရှာဖွေရေးတာဝန်ကိုပါ ကွယ်လွန်ချိန်ထိ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ဘီအေတန်းအတွက် ပြဋ္ဌာန်းသော ဒီပဝံသမှတ်စုကို ရေးသူဖြစ်သည်။ ၁၉၁၃ တွင် မြန်မာနိုင်ငံသုတေသနအသင်း၌ ရာသက်ပန်အသင်းသားအဖြစ်ဝင်ရောက်ပြီးနောက် ငွေထိန်းအဖြစ်လည်း တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် A Pali Primer (အခြေပြုပါဠိသဒ္ဒါ) ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ထုတ်ဝေ၍ ဘီအေတန်းအတွက်ပြဋ္ဌာန်းသော "ဓမ္မပဒ" ကို ရောမအက္ခရာဖလှယ်၍ တည်းဖြတ်ထုတ်ဝေသည်။

၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် ကာလကတ္တားတက္ကသိုလ်၏ ဘီအေတန်းစာမေးပွဲအတွက် "Millinda Panha" (မိလိန္ဒပဉှာ) ကိုပြုစုထုတ်ဝေပြီးနောက် ဘီအေတန်းအတွက်ပြဋ္ဌာန်းသော "ခုဒ္ဒကပါဌ်" ကိုလည်း အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ထုတ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ သုတေသနအသင်း၏ အကျိုးဆောင်အတွင်းရေးမှူး အဖြစ်တာဝန်ယူခဲ့ကာ ၁၉၁၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်(၅)ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းသော မြန်မာစာညွန့်ပေါင်းကျမ်းပြုစုရေး အကြံပေးဘုတ်အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၁၈ ခုနှစ်တွင် ပါဠိဖတ်စာ (A pali Reader) ၊ ၁၉၂၀ တွင် The Student‘s Pali-English Diclionary (ကျောင်းသားကိုင် ပါဠိ-အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန်) စသည်တို့ကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပြုစုထုတ်ဝေသည်။

ဦးဖေမောင်တင်သည် မြန်မာနိုင်ငံ ပထမဆုံး တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခ ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အသက် ၂၄ နှစ် အရွယ်တည်းက ပါမောက္ခဖြစ်ခဲ့သော ဦးဖေမောင်တင်သည် ငယ်စဉ်ကတည်းက မြန်မာတနိုင်ငံလုံးတွင် ပထမဆုနှင့် စကောလားရှစ်များရရှိခဲ့၍ ပညာထူးချွန်သည်။ ဘီ-အေ အောင်သောနှစ်က စုစုပေါင်း ဘီအေအောင်သူ ၉ ယောက်သာရှိခဲ့သောကြောင့် ပညာတတ်များအလိုရှိသော ဗြိတိသျှအစိုးရက အိမ်တိုင်ရာရောက် လိုက်ခေါ်ပြီး ရာထူးကြီးများ ပေးအပ်သော်လည်း ဦးဖေမောင်တင်က စိတ်ဝင်စားမှုမရှိခဲ့ပေ။ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတွင် တစ်နှစ်ခန့် ဆရာဝင်လုပ်ပြီးမှသာ ပါမောက္ခအလုပ်ကို လုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ရန်ကုန်ကောလိပ်တွင် ပါမောက္ခလုပ်နေစဉ်တွင်လည်း မြန်မာကျောင်းသားများဘက်မှ အမြဲရပ်တည်ကာ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် တည်ထောင်ပေးရန်လည်း ရှေ့တန်းမှ တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်များကို အရေးယူခိုင်းသောအခါ သူတို့သည် အစိုးရကို ဆူပူခြင်းသာဖြစ်သည်၊ ကျောင်းနှင့်မဆိုင်ဟုဆိုပြီး အရေးယူဖို့ ရဲရဲတင်းတင်းငြင်းဆန်၍ ကျောင်းသားများဘက်က ရပ်တည်ပေးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် တို့ဗမာအစည်းအရုံးကိုလည်း တိတ်တဆိတ် အားပေးခဲ့သေးသည်ဟု ဆိုသည်။ နိုင်ငံချစ်စိတ်အပြည့်ရှိသော ဆရာကြီးသည် ယူနီဗာစတီ ဟူသော အသုံးအနှုံးကို တက္ကသိုလ် ဟု ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်နိုင်ရန် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ မြန်မာတိရိစ္ဆာန်ရုံရှိ တိရိစ္ဆာန်များအား မြန်မာဝေါ်ဟာရဖြင့် ခေါ်နိုင်ခြင်းသည်လည်း ဆရာကြီး၏ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။

အင်္ဂလန် ပြင်သစ် စသောနိုင်ငံများသို့ သွားရောက်ခဲ့စဉ် သူတို့ ဘာသာစကား ဓလေ့ထုံးစံကို တလေးတစား အလေးထားကြသည်ကို မြင်တွေ့ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် မြန်မာစာပေ၊ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု မျက်နှာငယ် ညှိုးရော်နေသည်ကို မကြည့်ရက်နိုင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် တက္ကသိုလ်တွင် မြန်မာစာဌာန ထားရှိရန် ၊ တက္ကသိုလ်ရှိ ဥပစာတန်း ၊ ဝိဇ္ဇာတန်း ၊ ဂုဏ်ထူးတန်း ၊ မဟာဝိဇ္ဇာတန်းတို့တွင် မြန်မာစာပေ သင်ကြားရန် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ကြိုးပမ်းရာတွင် မြန်မာစာဟောင်း ပေဟောင်းများကို ကိုယ်တိုင်လေ့လာဆည်းပူး စုဆောင်း၍၊ မြန်မာစာပေလောကတွင် ထူးချွန်သော လူတော်များနှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။ မြန်မာစာတမ်း စာအုပ်စာပေ ကျောင်းသုံးစာအုပ်များကိုလည်း ကိုယ်တိုင်ရေးသားခဲ့သည်။ အစိုးရကျောင်းများတွင်လည်း မြန်မာ့စာပေကို နောင်လာနောက်သားများ လေ့လာစည်းပူးနိုင်ရန် ဦးဩဘာသ၏ ဝေဿန္တရာဇာတ်တော် ၊ ဦးဖိုးကျား၏ မြန်မာ့ဂုဏ်ရည် ၊ ဦးခ၏ ချွေတာခြင်း စသည်တို့ကို ရဲဝံ့စွာ ပြဋ္ဌာန်းပေးခဲ့သည်။ ခရစ်ယာန်သာသနာပြုကျောင်းများက ထိုသင်ရိုးညွှန်းတန်းများကို အတိုက်အခံပြုသောအခါ ကိုယ်တိုင် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်ဖြစ်သော ၊ ဘက်လိုက်မှုကင်းသော ၊ အမှန်တရားကိုသာ အလေးထားသော ဆရာကြီးက အောက်ပါအတိုင်း ဖြေကြားခဲ့သည်။

“ဗုဒ္ဓဘာသာတိုင်းပြည်မှာ လာနေတဲ့အတွက် ဗုဒ္ဓဘာသာအကြောင်း သင်ရတာ အလွန်သဘာဝကျပါတယ်။ ကျေးဇူးတင်ဖို့တောင် ကောင်းပါသေးတယ်”

ဗြိတိသျှအာဏာပိုင်များက ပို့သောကြောင့် အောက်စဖို့ဒ်တက္ကသိုလ် တွင် သွားရောက်ပညာသင်ကြားစဉ် လူအများ မအောင်မြင်နိုင်ဟု ထင်သော အလွန်ခက်ခဲနက်နဲလှသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့် အဌသာလိနီ ကျမ်းနှစ်စောင်ကို ပါဠိဘာသာမှ အင်္ဂလိပ်ဘာသာသို့ ပြန်ဆိုနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ ကျမ်းများကို ဘာသာပြန် ဆိုရာတွင် အလွန်ထူးချွန်သောကြောင့် နိုင်ငံခြားသားများက ဦးဖေမောင်တင်အား “သူတော်စင်” ၊ “ပါဠိဒေဝီ” ဟု ချီးမွန်းခေါ်ဝေါ်သည့်အပြင် ယိုးဒယားဘုရင်ကလည်း ဆု ရွှေဒင်္ဂါးပေါင် တစ်ထောင် ချီးမြင့်ခဲ့သည်။ ဂျာမန်လူမျိုးတစ်ဦးသည် ဆရာ ဘာသာပြန်ထားသော ကျမ်းကို ကိုးကား၍ ဂျာမန်ဘာသာသို့ ပြန်ဆိုနိုင်ခဲ့သည်။[which?]

ဆရာသည် ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ စည်းလုံးညီညွတ်ရေးကိုလည်း အထူးလိုလားရာ မြန်မာစာပေကို တိုင်းရင်းသားများထံ ပြန့်ပွားအောင် ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် အချင်းချင်း နားလည်မှု၊ ရင်းနှီးမှု၊ ချစ်ခင်မှု၊ သွေးစည်းမှုတို့ ရနိုင်မည်ဟုလည်း ယုံကြည်ခဲ့သည်။[1]

ဦးဖေတင်မောင်သည် မြန်မာတို့၏ ရိုးရာအစဉ်ဆက်များကို အနောက်တိုင်း၏ ခေတ်ဆန်မှုနှင့် ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းရန် ၎င်းတွင်ရှိသော အရည်အချင်းများကို အသုံးပြုရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်က ထင်ရှားသော ပညာရှင်တစ်ဦးအနေဖြင့် တိုင်းပြည်၏ စာပေအရာတွင် ၎င်း၏ လွှမ်းမိုးသက်ရောက်နိုင်မှုကို အသုံးချ၍ ယဉ်ကျေးမှုဝိသေသများဆုံးရှုံးစေခြင်းမရှိဘဲ မြန်မာဆိုသည်ကို ကမ္ဘာနှင့် ဆက်စပ်၊ ဆက်သွယ်ရန် ကြိုးပမ်းသည်။ ထိုသို့ပြုမှုအားထုတ်ခြင်းကို လွတ်လပ်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သော လူငယ်တော်လှန်ရေးသမားများကသာ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် လက်ခံကြိုဆိုကြသည်။ သခင်လှုပ်ရှားမှုအတွက် နဂါးနီစာပေအသင်းကိုတည်ထောင်သည်မှာလည်း နိုင်ငံရေးတော်လှန်လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုကို ယဉ်ကျေးမှုနည်းလမ်းက ထောက်ပံ့ခြင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုခေတ်အခါက စာပေ နှင့် နိုင်ငံရေးမျိုးချစ်စိတ်များကို နှိုင်းယှဉ်ပါက ဦးဖေမောင်တင် ထောက်ခံအားပေးသော ယဉ်ကျေးမှု ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကို "အလွှာစုံ (သို့) ကျယ်ပြန့်" သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ နိုင်ငံတွင်ပြဌာန်းသော ကျောင်းသုံးစာအုပ်များသာမက ခရစ်ယာန်ဘာသာ တရားဟောဆရာတို့၏ ရွတ်ဆိုသောစာများတွင်လည်း ရောနှောထားသော ယဉ်ကျေးမှုသဘောများ ပါဝင်စေရန် အားပေးခဲ့သည်။ ဤစိတ်သည် မြန်မာစာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှုးကို ချစ်မြတ်နိုးစိတ်မှ ပေါက်ဖွားလာ၍ ပညာနှင့်ပတ်သက်၍ စူးစမ်းတတ်သော ဥရောပဓလေ့ အမြင်ယူဆမှုများက ကျားကန်ပေးထားသည်။[6]

ထိုခေတ်က အခြားသော ထူးချွန်သူများကဲ့သို့ နိုင်ငံ၏ လူမှုအဖွဲ့အစည်းအတွင်း လိုအပ်ချက်များကို ပညာရေးဖြင့် ဖြည့်စွက်ပေါင်းကူးပေးရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သကဲ့သို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအတွက် အကြံပြုမှုများဖြင့်လည်း ဖြည့်ဆည်းရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ဤကဏ္ဍ၌ အခြားသူများကဲ့သို့ပင် ကျယ်ပြန့်သော အောင်မြင်မှုမရရှိခဲ့ပေ။ သို့သော် စာပေအရာကို အဆင့်တစ်ခု အထိရောက်ရှိစေရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ခဲ့သည်။

ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်၍လည်း ကိုင်းရှိုင်းသော ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်ဖြစ်သောလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကြီးမားထက်သန်စွာလေးစားခဲ့သည်။ ထိုသို့လေးစားယုံဖြင့်ရပ်တန့်မနေဘဲ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့်ပတ်သက်သော ပညာရပ်ဆိုင်ရာ စာတမ်းများ၊ ခက်ခဲသည့်ကျမ်းစာများကို ဘာသာပြန်ဆိုရေးသားခဲ့သည်။ သက်သေမှာ အလွန်တရာခက်ခဲသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကြီးကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာသို့ အပိုင်းသုံးပိုင်းဖြင့် ပြန်ဆိုခဲ့သည်။ ဤလက်ရာနှင့် ပတ်သက်၍ စီ အော ရီးစ် ဒေးဗစ်​က နောက်ဆုံးပိုင်း၌ ယခုကဲ့သို့ရေးသားခဲ့သည်။

"ပစ္စုပန်၊ အနာဂတ် စာဖတ်သူ ဤနှစ်တန်တို့အား ပါဠိစာပေအသင်းကိုယ်စား ယခုလို ဖော်ပြချင်ပါသည်။ ဘာသာပြန်သူသည် စိတ်ရှည်မှုရှိသည်။ အမြဲတသမတ်ဖြင့် အနိုင်မခံလိုသော ဇွဲနဘဲရှိဖြင့် ပြီးစီးအောင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဤသည်ကို အလွန်တရာ အသိမှတ်ပြုပါသည်။ ဤစာအုပ်သည် အလွန်ပင်ပန်း ခက်ခဲသော အားထုတ်မှုကြီးပြီးနောက် ယခုဆိုလျှင် ဆင်မြန်းနိုင်သည့် အဆင်တန်ဆာဖြစ်လာခဲ့လေပြီ။ ဤသို့ဖြစ်လာခဲ့ရန် ကျွန်မတို့ ယခင်က ရှာဖွေခဲ့သော်လည်း တစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ မတွေ့ခဲ့ပါ။ ဤဆရာသည် ယခုထိမတွေနိုင်သေးသော အမှန်စင်စစ် အရည်အချင်းပြည့်စုံ ကျွမ်းကျင်သူတစ်ဦးပင်ဖြစ်၏။ နောက်ဆုံးမှာတော့ ကျွန်မတို့ ဤဆရာကို တွေ့ရလေပြီဖြစ်၍ သူ့ရဲ့ စွမ်းအင်၊ အချိန်၊ အရည်အချင်းများကို အမြတ်လည်းထုတ် အသုံးချနိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ အကြောင်းမှာ ယခုဆိုလျှင် ဤလက်ရာသည် အဆင့်မြင့်မြင့် ပညာရပ်ဆန်ဆန်ဖြင့် ဘာသာရေးစာပေကြီး တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့ပြီ။ — ကျွန်မတို့ ထိုစာပေလက်ရာအပေါ် ကျက်စားကြပါမည် — ခက်ခဲမှုများစွာပါရှိသော ဤလက်ရာကို လေ့လာကြပါမည်။"

[2]

ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့်ပတ်သက်၍ ကျွမ်းကျင်သောကြောင့် အများစုက ဆရာသည် လူထွက်ရဟန်း တစ်ပါးဖြစ်နိုင်သည်ဟု ထင်မြင်ကြ၍ ခရစ်ယာန်ဘာသာတစ်ဦးအဖြစ် သိသူနည်းပေသည်။ မြန်မာ ခရစ်ယာန်အသင်းတော် ခရစ်ယာန်စာပေအဖွဲ့၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ တစ်ခါ၌ ကျောင်းသားတစ်ဦးက ဆရာသည် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် လွန်စွာရင်းနှီးသောကြောင့် ဘာသာပြောင်းရန်တောင်းဆိုမေးမြန်းရာ ဦးဖေမောင်တင်က သူသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သည်မှာ လွန်စွာကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်၍ ထိုအသက်အရွယ်ရောက်မှ ဇနီးဟောင်းကို စွန့်ခွာ၍ ဇနီးသစ်မရှာချင်တော့ပါ ဟုဖြေကြားခဲ့သည်။

• မြန်မာစာဖတ်စာများ (၁၉၂၇-၁၉၃၉၊ သူငယ်တန်း-ပဉ္စမတန်း)
• မူလတန်း မြန်မာကြည့်စာ ၃ တွဲ (ပညာမင်းကြီး ဦးချိုနှင့်အတူ)
• 'အခြေပြု ပါဠိသဒ္ဒါ
• အထက်တန်းမြန်မာစကားပြေ ကောက်နှုတ်ချက်များ (ပ-တွဲ)
• အထက်တန်းမြန်မာကဗျာ ကောက်နှုတ်ချက်များ
• 'မြန်မာဝါကျဖွဲ့ထုံးကျမ်း
• A pali Reader (ပါဠိဖတ်စာ) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• The Student‘s Pali-English Diclionary (ကျောင်းသားကိုင် ပါဠိ-အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန်) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• ကျောင်းသုံးမြန်မာသဒ္ဒါ
• အလယ်တန်းမြန်မာသဒ္ဒါ
• 'တန်းမြင့်သဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း

• ထိုင်းဘုရင်မြန်မာကျောက်စာများ (၅-တွဲ) (ပါမောက္ခလုစ်နှင့်အတူ)
• မြန်မာစာပေသမိုင်း
• ဇမ္ဗူဒီပဥဆောင်းကျမ်း (ဒေါက်တာ ဂျေအက်စ်၊ဖါနီမယ်နှင့်အတူ)
• မြန်မာဝတ္ထုသမိုင်းအစနှင့် သုတေသနစာတမ်းများ
• မြန်မာသဒ္ဒဗေဒဖတ်စာ (သဒ္ဒဗေဒပါမောက္ခ မစ္စစ်အီးအမ်ထရောင်းနှင့်အတူ)
• မြစေတီကျောက်စာ (မြန်မာပြန် တည်းဖြတ်)
• ရွှေစည်းခုံ မွန်ကျောက်စာ (မြန်မာပြန် တည်းဖြတ်)
• ကျန်စစ်သားမင်းတရားကြီး၏ ခုန်းတော်မွန်ကျောက်စာ (မြန်မာပြန် တည်းဖြတ်)

• ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဆိုင်ရာ ပြဿနာအချို့
• ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှိုင်းယှဉ်လေ့လာချက်
• ဘာသာလောကကျမ်း
• ဗီးဂျီရှာဗန်၏ ဓမ္မဟောင်းဖတ်နည်း (မြန်မာဘာသာဖြင့်)
• The Expositor (Atthasalini-အဌသာလိနီ) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• The Path of Purity (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• Prayer and Meditation (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• ဗုဒ္ဓဘာသာဆုတောင်းပုံနှင့် ဘာဝနာပွားပုံ (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ (စာတမ်း)
• ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ် (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• အနတ္တလက္ခဏသုတ် (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• ရွှေတိဂုံဆံတော်ရှင်ဘုရားရှိခိုးထောမနာ ၁၂ဂါထာ (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)
• ရွှေကျင်ဆရာတော် ၏ဝိစိတြဝန္ဒနာ ဘုရားရှိခိုးဂါထာ(၇၅)ဂါထာအနက် (၅၅)ပုဒ် (အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်)

• ဒေဝကုမ္ဘာန် ပြဇာတ် (ပုဂံဝန်ထောက်ဦးတင်နှင့်အတူ)
• ခေတ်စမ်းပုံပြင်များ
• ရှင်မဟာသီလဝံသ၏ ရာဇဝင်ကျော်
• ဦးကြင်ဥ၏ ပဒေသာသီချင်း
• ရွှေတောင်နန္ဒမိတ်၏ စလင်းမင်းမောင် ပေါင်းချောင်ဧချင်း