သုတ္တန်ပိဋကတ်

သုတ္တန်ဟူသော ဝေါဟာရသည် သုတ္တန္တ ဟူသောပါဠိမှ ဆင်းသက်လာသော ပါဠိသက် ဝေါဟာရဖြစ်ပေသည်။ ယင်းဝေါဟာရကိုသုတ္တ+အန္တ ဟုပုဒ်ခွဲရသည်။ ဤ၌ အန္တသဒ္ဓါမှာ အနက်အဓိပ္ပါယ် လုံးဝမရှိ၊ ရွတ်ဆိုကောင်းရုံ စကားလှရုံသာ ဆက်တွဲထားသော ပုဒ်ဖြစ်၍ သုတ္တသဒ္ဓါ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုသာနည်း အမျိုးမျိုးဖြင့်ဉာဏ်ပထျာဖြန့်၍ အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ဆိုရေးသားခဲ့လေသည်။ ဖွင့်ဆိုပုံမှာ

၁။ မိမိအကျိုး၊ သူတစ်ပါးအကျိုး၊မျက်မှောက်အကျိုး၊ တမလွန်အကျိုး၊ လောကီအကျိုး၊ လောကုတ္တရာအကျိုး စသည်တို့ကို ပြတတ်သောကြောင့် သုတ္တမည်လေသည်။ (ဤနည်းအလိုသူစဓာတ်၊တပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသောပုဒ်ဖြစ်လေသည်။)

၂။ ဝေနေယျတို့၏ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်သော အနက် (အကြောင်းခြင်းရာ)တို့ကို ကောင်းမွန်တိကျစွာဟောကြားထားရာ ပိဋကတ်ဖြစ်သောကြောင့် သုတ္တမည်၏။ (ဤနည်းအလို သု ရှေ့ ရှိသော ဝစဓာတ်၊ တပစ္စည်းဖြင့် ရုပ်ပြီးသည်။)

၃။ ကောက်ပင်သည် ဆန်၊ စပါး၊ အသီးအနှံ့တို့ကို ဖြစ်ပေါ်တိုးပွားစေသကဲ့သို့ သတ္တဝါတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို ဖြစ်ထွန်းစေတတ်သောကြောင့် သုတ္တမည်၏။ (ဤနည်းအလိုသုဓာတ်၊ တပစ္စည်း ဖြင့်ရုပ်ပြီးသည်။)

၄။ မိခင်နွားမသည် မိမိ၏သားသမီးဖြစ်သည့် နွားငယ်ကလေးများအား နို့ရည်ကို ယိုချပေး၍တိုက်ကျွေးသကဲ့သို့ ဝေနေယျသတ္တဝါတို့အား အကျိုးကျေးဇူးအထူးထူးတို့ကို ယိုချပေးတတ်သောကြောင့် သုတ္တမည်၏။ (ဤနည်းအလို သူဒ ဓာတ်၊ တ ပစ္စည်းဖြင့်ရုပ်ပြီးဟန်ကိုကြံသည်။)

၅။ အကျိုးစီးပွားတို့ကို ကောင်းစွာစောင့်ရှောက်ထားတတ်သောကြောင့် သုတ္တမည်၏။ (ဤနည်းအ လို သု ရှေ့ရှိသော တာဓာတ်၊ တပစ္စည်းဖြင့်ရုပ်ပြီးဟန်ကြံသည်။)

၆။ လက်သမားဆရာသည် တံမျဉ်းကြိုးချ(မျဉ်းသား) ပြီးမှ ယင်းမျဉ်းကြောင်းအတိုင်း မတိမ်းမစောင်းစေဘဲ သစ်ရွေခြင်း၊ ဖြတ်တောက်ခြင်း စသည်ပြုရသည့်နည်းတူ သုတ္တန်ဒေသနာ မျဉ်းကြောင်းနှင့် မတိမ်းမစောင်းစေမူ၍ ကျင့်ကြံကြရသည် ဖြစ်ရကား လက်သမားသုံးတံမျဉ်းကြိုးနှင့် အလားတူသောကြောင့်၎င်း၊ တစ်ပွင့်စီသီးခြားနေသော ပန်းပွင့်များသည် ပန်းသီကြိုးဖြင့် သီကုံးဖွဲ့နှောင်ထားအပ်သော် ဖရိုဖရဲ ပြန့်ကြဲခြင်းမရှိသကဲ့သို့ ဘုရားရှင်ဟောကြားအပ်ခဲ့သည့် အနက်အဓိပ္ပါယ်(အကြောင်းခြင်းရာ)တို့ ဖရိုဖရဲမရှိရလေအောင် သုတ္တန်ပိဋကတ်ဖြင့် စုစည်းသီကုံးထားအပ်သည်ဖြစ်၍ ပန်းသီချည်၊ ပန်းသီကြိုးနှင့် အလားတူသောကြောင့်၎င်း သုတ္တမည်၏။ (ဤနည်းအလို သုတ္တပုဒ်၊ အ ပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသောဥပမာ တဒ္ဓိတ်ဖြစ်သည်။)

သုတ္တန်ပိဋကတ်တွင် နိကာယ တနည်း နိကာယ် (အစုအဝေးဟု အဓိပ္ပါယ်ရသော) ငါးရပ်ရှိသည်။

1. ဒီဃနိကာယ် ၃ ကျမ်း = ရှည်လျားသော ဒေသနာများ အစု။
2. မဇ္ဈိမနိကာယ် ၃ ကျမ်း = အလယ်အလတ် ဒေသနာများ အစု။
3. သံယုတ္တနိကာယ် ၅ ကျမ်း = တရားသဘော တူညီ၍ ယှဉ်တွဲထားသော ဒေသနာများအစု တနည်း ဟောကြားသည့် အကြောင်းအရာ၊ နာကြားသည့် ပုဂ္ဂိုလ် စသည်အားဖြင့် ဆက်စပ်မှုရှိသော သုတ်များကို အခန်းကဏ္ဍအလိုက် ခွဲခြား၍ စုစည်းထားသော အစုအဝေး၊
4. အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် ၁၁ ကျမ်း = နံပါတ်အစဉ်အတိုင်း စီစဉ်ထားသော ဒေသနာများအစု တနည်း အကြောင်းအရာ တစ်ခုကို ဟောကြားသောသုတ်၊ အကြောင်းအရာ နှစ်ခုကို ဟောကြားသောသုတ် စသည်ဖြင့် တစ်ခုနှင့် တစ်ဆယ့်တစ်ခုအထိ အစဉ်အတိုင်း တိုး၍ စီစဉ်ထားသော သုတ်တို့၏ အစုအဝေး၊
5. ခုဒ္ဒကနိကာယ် ၁၅ ကျမ်း = တိုသော ဒေသနာများအစု တနည်း နိကာယ်လေးရပ်တွင် မပါဝင်သော ကျမ်းများကို `ခုဒ္ဒကဂန ္ထကျမ်းငယ်´များဟု ခေါ်သည်။

1. ဒီဃနိကာယ် = (၃)ကျမ်း
2. မဇ္ဈိမနိကာယ် = (၃)ကျမ်း
3. သံယုတ္တနိကာယ် = (၅)ကျမ်း
4. အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် = (၁၁)ကျမ်း
5. ခုဒ္ဒကနိကာယ် = (၁၅)ကျမ်း

စုစုပေါင်း (၃၇)ကျမ်းဖြစ်သည်။