အဘိဓမ္မာပိဋကတ်

ဗုဒ္ဓမြတ်စွာက ၁၂ ရက်တိုင်တိုင်ဟောကြားတော်မူသည်။ ဓမ္မ- တရား၊ သင်္ဂဏီ- ရေတွက်ခြင်း ဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပါတယ်။

- အရှင်နာရဒထေရ်က တရားဓမ္မများကို အမျိုးအစားခွဲခြားပြခြင်းဟု အနက်ဖွင့်ပြီး၊

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက သဘာဝဓမ္မများကို အကျဉ်းချုပ် ဟောကြားချက်များဟု ဖွင့်ဆိုပါသည်။

- လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်းကြီး၏ ဥက္ကဋ္ဌ Mrs. Rhys David က ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်ကို A Buddhist manual of psychological ethics or Buddhist Psychology, of the 4th Century B.C သို့ ပြန်ဆိုခဲ့ပါသည်။

မြတ်စွာဘုရားက ၁၂ ရက်တိုင်တိုင် ဟောကြားတော်မူခဲ့ပါတယ်။

- အရှင်နာရဒထေရ်က တရားကို ခွဲခြမ်းပြသောကျမ်း ဟု အနက်ဖွင့်ပြီး၊

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက ခွဲခြားစိတ်ဖြာနည်းဖြင့် အကျယ်တဝင့်ဟောကြားချက်များဟု ဖွင့်ဆိုသည်။

- ယင်းကျမ်းများသည် ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းတွင် ဟောကြားပြီးဖြစ်သော တရားများကိုပင် ထပ်မံချဲ့ထွင် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာဟောကြားထားခြင်းဖြစ်သည်။

ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်းတွင် စုပေါင်းရေတွက်သည့် ပရမတ္တတရားများကို ၁၈ ပိုင်းခွဲပြီး နည်း ၃ နည်းဖြင့် အကျယ်ဝေဖန်ပြသည့် ကျမ်းဖြစ်သည်။ နည်း ၃ နည်းမှာ

၁။ တရားနာပုဂ္ဂိုလ်တိုင်း အလွယ်တကူ နားလည်နိုင်သော သုတ္တန်ဝေဖန်နည်း (သုတ္တနဘာဇနိယနယ)

၂။ အထက်တန်းတရားနာပုဂ္ဂိုလ်များသာ နားလည်နိုင်သော အဘိဓမ္မာဝေဖန်နည်း (အဘိဓမ္မာဘာဇနီယနယ)

၃။ တရားနာရာတွင် အလွန်ထိရောက်သော အမေးအဖြေနည်း (ပဥှပုစ္ဆကနယ) တို့ဖြစ်ပါတယ်။

- ဆရာတော်အရှင်သေဠိလက The Book of ANALYSIS ဖြင့် ပြန်ဆိုခဲ့ပါသည်။

- ခြောက်ရက်တိုင်တိုင်ဟောကြားတော်မူခဲ့ပါသည်။

- အရှင်နာရဒထေရ်က ဓာတ်များကို ဆွေးနွေးခြင်း၊

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက ဓာတ်သဘောတို့ဖြင့် ဟောကြားချက်များ။

- ဆရာတော်အရှင်နာရဒက Discourse on Elements အမည်ဖြင့် ပြန်ဆိုခဲ့ပါသည်။

- ခုနှစ်ရက်တိုင်တိုင် ဟောကြားတော်မူခဲ့

- အရှင်နာရဒထေရ်က ပုဂ္ဂိုလ်အမျိုးမျိုးကို သရုပ်ဖေါ်ခြင်းကျမ်း ဟု အနက်ဖွင့်ပြီး၊

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက ပုဂ္ဂိုလ်အမျိုးမျိုးဖြင့် ဟောကြားချက်များ

- A Designation of Human Types အမည်ဖြင့် Bimala Charan Law, M.A., B.L က၎င်း၊

- ဒေါ်မြတင် (မဟာဝိဇ္ဇာ) က Puggala Pannatti ဖြင့် ပြန်ဆိုခဲ့ပါသည်။

- ရှစ်ရက်တိုင်တိုင်ဟောကြားတော်မူခဲ့ပါသည်။

- အရှင်နာရဒထေရ်က ဗုဒ္ဓဝါဒနှင့် ပရဝါဒတို့ကို ရှင်းလင်းပြခြင်းဟု အနက်ဖွင့်ပြီး၊

- ဦးရွှေဇံအောင်နှင့် Mrs. Rhys David တို့က Points of Controversy or Subjects of Discourse ဖြင့် ပြန်ဆိုခဲ့ပါသည်။

- အရှင်နာရဒထေရ်က အစုံလိုက်ပြသောကျမ်း ဟု အနက်ဖွင့်ပြီး၊

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက စုံတွဲနည်းတို့ဖြင့် ဟောကြားချက်များဟု ဆိုပါတယ်။

- The Books on Pairs အဖြစ် ဆရာတော်ဦးနာရဒက ပြန်ဆိုပါတယ်။ - ယမိုက် ၁၀ မျိုးရှိပြီး မူလယမိုက်၊ ခန္ဓယမိုက်၊ အာယတနယမိုက်၊ ဓါတုယမိုက်၊ သစ္စယမိုက်၊ သင်္ခါရယမိုက်၊ အနုသယယမိုက်၊ စိတ္တယမိုက်၊ ဓမ္မယမိုက်၊ ဣနြ္ဒိယယမိုက်တို့ကို (မူ၊ ခန်၊ အာ၊ ဓါ၊ သစ်၊ သင်္ခါ၊ နုသယ၊ စိတ္တ၊ ဓမ္မ၊ ဣန္ဒြေ ဆယ်ထွေ) ဟု အတိုကောက်မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။

- ၂၅ ရက်တိုင်တိုင် ဟောကြား

- အလွန်ကျယ်ပြန့်သော တရားတော် (အတိဝိတ္ထာရဒေသနာ)

- မကျယ်လွန်း၊ မကျဉ်းလွန်းသော တရားတော် (နာတိဝိတ္ထိရ နာတိသင်္ခေပဒေသနာ)

- အလွန်ကျဉ်းသော တရားတော် (အတိသင်္ခေပဒေသနာ)

- အရှင်နာရဒထေရ်က ကြောင်းကျိုးဆက်နွယ်မူ့ကိုပြသောကျမ်း

- ဘိက္ခုသကျလောကပဏ္ဍိတက အကြောင်းအမျိုးမျိုးဆက်တို့ဖြင့် ဟောကြားချက်များ

- ဆရာတော် ဦးနာရဒက Conditional Relations အမည်ဖြင့် ဘာသာပြန်ဆို

- ပိဋကတ်သုံးပုံပါ ပဋ္ဌာန်းကျမ်းမှာ မကျဉ်းမကျယ်ဖြစ်ပါတယ်။

- ပဌာန်း ၂၄ ကျမ်း ဆိုသည်မှာ ကျမ်းလေးကျမ်း

(၁) ဓမ္မနုလောမာ ပဋ္ဌာန်း၊

(၂) ဓမ္မပစ္စနီယ ပဋ္ဌာန်း၊

(၃) ဓမ္မနုလောမာ ပစ္စနီယပဋ္ဌာန်း၊

(၄) ဓမ္မပစ္စနီယနုလောမာ ပဋ္ဌာန်းတို့ပါဝင်ပြီး

ကျမ်းတစ်ကျမ်းစီတွင် (၁) တိက၊ (၂) ဒုက (၃) ဒုကတိက (၄) တိကဒုက (၅) တိကတိက (၆) ဒုကဒုကဟူ၍ ကျမ်းငယ်ခြောက်စုံဆီပါ၍ ၂၄ ကျမ်း သို့ ၂၄ ပစ္စည်းဟုခေါ်ဝေါ်ကြခြင်းဖြစ်ပါတယ်။