လွိုင်ကော်မြို့

လွိုင်ကော်မြို့၏ မြို့တည်စ မူလအမည်ရင်းမှာ 'ဆီရိဒေါ'ဖြစ်၏။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဦးသီရိဆိုသူသည် ဆီအိုးလေးလုံးတွင် ဆီအပြည့်ထည့်၍ သတ်မှတ်ထားသော မြို့လေးထောင့်၌ မြှုပ်နှံခြင်း၊ မြို့ဦးမြို့ထိပ်တွင် မြို့နံသင့် စေတီတည်ထားကိုးကွယ်ခြင်း၊ မြို့တွင်း၌ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒီ ဘုန်းကြီးကျောင်းများ ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခြင်း၊ မြို့ပတ်လည်တွင် ကျုံး၊ မြောင်း၊ ခံကတုတ်များ ဆောက်လုပ်ခြင်း၊ အတွင်းဘက်ခံကတုတ်တွင် ကြခတ်ဝါးများ စိုက်ထူကာရံခြင်း၊ မြို့၏အနောက်တောင်ထောင့်နေရာတွင် သင်္ချိုင်းနေရာသတ်မှတ်ခြင်း စသည်ဖြင့် မွမ်းမံတည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုကြောင့် မြို့တည်သူ ဦးသီရိ၏အမည်ကိုအစွဲပြု၍ မြို့အမည်ကို ဆီရိဒေါဟုခေါ်တွင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။ ကယားဘာသာစကားဖြင့် သီရိကို ဆီရိဟူ၍လည်းကောင်း၊ မြို့ကို ဒေါဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုရာ ဆီရိဒေါဟူသည် သီရိမြို့၊ သို့မဟုတ် ဦးသီရိတည်ထော်သောမြို့ဟု အဓိပ္ပာယ် ရသည်။ ရှမ်းအမျိုးသားများ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသောအခါတွင် ဘီလူးချောင်းဘေး၌ တစ်သီးတစ်ခြားတည်ရှိသော ရွှေတောင်ကိုအစွဲပြု၍ 'လွိုင်ခေါ်' ဟုခေါ်ပြန်သည်။ ရှမ်းဘာသာစကားဖြင့် 'လွိုင်'မှာ တောင်ဖြစ်၍ 'ခေါ်'မှာ သီးခြားတည်ရှိခြင်းဆိုလိုသည်။ ကာလရွေ့လျား၍ 'လွိုင်ကော်' ဟု ဖြစ်လာသော်လည်း ကယားအမျိုးသားတို့ကမူ 'ဆီရိဒေါ' ဟု ယနေ့တိုင် ပြောဆိုသုံးစွဲလျက်ရှိသည်။ လွိုင်ကော်မြို့၏ မြို့တည်စအနေအထားမှာ အရှေ့သို့လားသော် မင်းကျောင်း၊ အနောက်သို့လားသော် ဘီလူးချောင်း၊ တောင်သို့လားသော် ရွှေကျောင်း၊ မြောက်သို့လားသော် မြို့နံစေတီတို့ဖြစ်သည်။

လွိုင်ကော်မြို့သည် ရှမ်းပြည်နှင့် ကုန်းလမ်းရေလမ်းအားဖြင့်အဆက်အသွယ်ရှိ၍ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဗဟိုစခန်းမြို့အဖြစ် ထင်ရှားခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့မြန်မာနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နောက်ပိုင်းတွင် လွိုင်ကော်မြို့သည် ဗြိတိသျှအစိုးရတို့၏ နိုင်ငံရေးဝန်ထောက်များရုံးစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်လာသည်။

၁၈၈၈ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် ကန္ဒရဝတီစော်ဘွား စဝ်လဝီက လွိုင်ကော်မြို့ ဟော်နန်းကို စိုက်ထူခဲ့သည်။ ကန္ဒရဝတီ စောဖျာစဝ်ခွန်လီ၏ လက်ထက် ခရစ် ၁၉၁ဝပြည့်နှစ်တွင် စဝ်လုံမြို့မှ လွိုင်ကော်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့စိုးစံသဖြင့် လွိုင်ကော်မြို့သည် ကန္ဒရဝတီနယ်၏ မြို့တော်ဖြစ်လာသည်။

မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၂၆၇ ခုနှစ်ခန့်တွင် အမတ်ကြီး ဦးနီသည်လွိုင်ကော်မြို့၏ လူနေအိမ်ခြေများကို ချဲ့ထွင်ပြုပြင်ခြင်း၊ ဘီလူးချောင်း အနောက်ဘက်ကမ်းတွင် ဈေးတည်ဆောက်ခြင်း စသည်ဖြင့် လွိုင်ကော်မြို့ကို ဒုတိယအကြိမ် တိုးချဲ့ခဲ့သည်။

မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၇ဝ ပြည့်နှစ်တွင် စောဖျာစဝ်ခွန်လီသည် လွိုင်ကော်မြို့၏ အရှေ့အနောက် တောင်မြောက် လေးဖက်လေးမျက်နှာတို့သို့ လူနေအိမ်ခြေတိုးတက်ဆောက်လုပ်စေခြင်းဖြင့် လွိုင်ကော်မြို့ ကို တိုးချဲ့ပြုပြင်ခဲ့လေသည်။

၁၉၄၇ ခုနှစ်အထိ ကရင်နီပြည်နယ်အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၌ ကယားပြည်နယ်အစိုးရ စတင်ဖွဲ့စည်းသည့်အချိန်တွင် လွိုင်ကော်မြို့ကို ကန္ဒရဝတီ၊ ဘောလခဲနှင့် ကြယ်ဖိုးကြီးနယ်များ အပါအဝင် ကယားပြည်နယ်၏ မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။[2]

သီရိမင်္ဂလာ​ဈေး

မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၃၁၂ ခုနှစ်တွင် လွိုင်ကော်မြို့ကို ကယားပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဂုဏ်အင်္ဂါနှင့် ညီညွတ်စေရန် ထပ်မံပြုပြင်တိုးချဲ့ တည်ဆောက်ရာတွင် မြို့သစ်ပုံစံများထုတ်လုပ်ခြင်း၊ အစိုးရနှင့် လူထုအတွက်နေရာများ သတ်မှတ်၍ ရုံး၊ ဈေး၊ ဥယျာဉ်၊ ကစားကွင်း၊ လူနေအိမ်ခြေများ၊ လေယာဉ်ကွင်းနှင့် လမ်းများကိုစနစ်တကျအကွက်ချကာ တည်ဆောက်ခဲ့လေသည်။

လွိုင်​ကော်ဘူတာ