ဖဿ

ဝိညာဏ်စိတ်သည် အာရုံစုကို သိ၏။ ထိုအာရုံစုကို သိခြင်းမျှနှင့် ရပ်တန့်မနေဘဲ အာရုံ၏ အရသာကို ပေါ်ထွက်စေရန် ကြိတ်နယ်သောအားဖြင့် တွေ့ထိတတ်သော သဘောကို "ဖဿ" ဟု ဆိုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဆိုရပါက ကြံကြိတ်စက်ဖြင့် ကြံရည်ကို ထွက်အောင် ကြိတ်နယ်သကဲ့သို့ အာရုံ၏ အရသာ ပေါ်ထွက်အောင် ကြိတ်နယ်သောအားဖြင့် တွေ့ထိမှု ဖြစ်သည်။[1]

လောက၌ တစ်စုံတစ်ရာသော အရာဝတ္ထုနှစ်ခုတို့ ပေါင်း၍ထားမှုကို ထိသည် တွေ့သည် ဟု ဆိုကြသည်။ အဘိဓမ္မာသဘောအရာ၌ ထိုကဲ့သို့ ထိရုံမျှကို ဖဿ ဖုသန မခေါ်သေးဘဲ အာရုံ၏ အရသာပေါ်ထွက်အောင် ကြိတ်နှိပ်မှုကိုသာ "ဖဿ" ဟု ဆိုသည်။ ဤကဲ့သို့ ကြိတ်နှိပ်အပ်သည်ရှိသော် ကြိတ်နှိပ်အပ်သောဝတ္ထုတို့၏ ပေါင်းဆုံခြင်းစုဝေးခြင်းသည် ဖြစ်၏။ ထိုသို့‌ ပေါင်းဆုံစုဝေးခြင်း ဖြစ်သည်ရှိသော် ကိစ္စအမျိုးမျိုးတို့သည် ဖြစ်ပေါ်လာကုန်၏။ ဤအရာ၌ ကိစ္စအမျိုးမျိုးဆိုသည်မှာ အာရုံခြောက်ပါးတို့၌ ဝေဒနာ သညာစသော စေတသိက်တို့၏ ကိစ္စအမျိုးမျိုးတို့ ဖြစ်သည်။ ဖဿဓာတ်က ဝတ္ထုအာရုံစိတ်သုံးပါးတို့ကို ကြိတ်နယ်သောအားဖြင့် တွေ့ထိစုဝေးစေသည်ရှိသော် ဝေဒနာ သညာစသော စေတသိက်တို့သည် ခံစားခြင်း မှတ်ခြင်း စသော မိမိတို့၏ ကိစ္စအသီးသီးတို့ကို ရွက်ဆောင်ကြသည်။[1]

ဖဿသည် စေတသိက် ခန္ဓာတရားသုံးပါးဖြစ်သည့် ဝေဒနက္ခန္ဓာ၊ သညာက္ခန္ဓာ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ တို့၏ အကြောင်းပစ္စည်း ဖြစ်သည်။ အာဟာရလေးပါးတို့တွင် ဖဿသည် အာဟာရတစ်ပါး ဖြစ်သည်။ ဖဿအာဟာရသည် စေတသိက်ခန္ဓာသုံးပါးတို့ ဖြစ်ပေါ်အောင် ဆောင်ရွက်သည်။[1]

ဖဿသည် ခြောက်ပါး ရှိသည်။ ၎င်းခြောက်ပါးတို့မှာ -[1]

1. စက္ခုသမ္ဖဿ - စက္ခုဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ
2. သောတသမ္ဖဿ - သောတဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ
3. ဃာနသမ္ဖဿ - ဃာနဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ
4. ဇိဝှါသမ္ဖဿ - ဇိဝှါဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ
5. ကာယသမ္ဖဿ - ကာယဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ
6. မနောသမ္ဖဿ - မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သောဖဿ[1]