မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၉ ရာစုမတိုင်မီက သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်စနစ်ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး မင်းဆက်ပေါင်းများစွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉ ရာစု နှောင်းပိုင်းတွင် ဗြိတိသျှတို့၏ နယ်ချဲ့ခြင်းကို ခံခဲ့ရပြီး ၁၉၄၇ ခုနှစ်ထိ ဗြိတိသျှကိုလိုနီအစိုးရ၏ လက်အောက်ခံအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၄ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီလက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ကာ ပါလီမန်စနစ်ကို အခြေခံသော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်လာသည်။

သို့သော်လည်း ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် အာဏာသိမ်းမှုတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း ဦးဆောင်သည့် 'မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ' လက်အောက်တွင် ဆိုရှယ်လစ်စနစ် ကျင့်သုံးသည့် အစိုးရတစ်ရပ်ထူထောင်ရန် ကြိုစားခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၆၂ ခုနှစ်မှစ၍ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး အောက်တွင် ရောက်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၁ ခုနှစ်အထိ နိုင်ငံ့အကြီးအကဲမှာ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး သန်းရွှေဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ၏ ဥက္ကဋ္ဌဟူသည့် ရာထူးကို ရယူထားသည်။ သူတင်မြှောက်ထားသည့် ဝန်ကြီးချုပ်မှာ ၂ဝဝ၃ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၄ ခုနှစ်ထိ ဦးခင်ညွန့်ဖြစ်ပြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီးစိုးဝင်းနှင့် အစားထိုးခဲ့သည်။ ဝန်ကြီးနေရာအားလုံးလိုလိုအား တပ်မတော်အရာရှိများက ရယူထားသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်နေရာကို ဗိုလ်ချုပ်ကြီးသိန်းစိန်အား ခန့်အပ်ခဲ့သည်။

အမေရိကန်နှင့် ဥရောပအစိုးရများက စစ်အစိုးရအား စားသုံးသူသပိတ်နှင့်အတူ ဒဏ်ခတ်အရေးယူပိတ်ဆို့ထားသည်။ ဖရီးဘားမား မြန်မာနိုင်ငံလွတ်မြောက်ရေးအတွက် လှုပ်ရှားသူများ၏ ဖိအားပေးမှုကြောင့် ဖောက်သည်များက သပိတ်မှောက်၊ ရှယ်ယာရှင်များက ဖိအားပေးခြင်းအားဖြင့် အနောက်နိုင်ငံကော်ပိုရေးရှင်းများ မြန်မာနိုင်ငံမှတပ်ခေါက် ပြန်ကုန်ကြပြီဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွင်ပါသော အားနည်းချက်များကြောင့် အချို့အနောက်နိုင်ငံ ရေနံကုမ္ပဏီကြီးများ လုပ်ငန်းများ ဆက်လက်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိပြီး အာရှစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကလည်း ဆက်လက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလျက်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် သဘာဝ သယံဇာတ ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများတွင် ဖြစ်သည်။ ဥပမာ ပြင်သစ်ရေနံကုမ္ပဏီ တိုတယ်အက်စ်အေနှင့် အမေရိကန်ရေနံ ကုမ္ပဏီချက်ဗရွန် တို့သည် ရတနာ သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းကို ဆက်လက်၍ လည်ပတ်လုပ်ကိုင်ကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှ ထိုင်းနိုင်ငံသို့ ဓာတ်ငွေ့တင်ပို့လျက်ရှိသည်။ တိုတယ် (ယခင် တိုတယ်ဖီနာအက်ဖ်) သည် ပြင်သစ်နှင့် ဘယ်လဂျီယန်နိုင်ငံများရှိ တရားရုံးများတွင် ဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းတည်ဆောက်စဉ်က ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်ဟု ယိုးစွပ်ခံရသည့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖေါက်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံနေရသည်။ ချက်ဗရွန်မှ မဝယ်ယူမီက ယူနိုကယ်လ်ကုမ္ပဏီသည်လည်း အလားတူ တရားတဘောင် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး သန်းပေါင်းရာချီ ကုန်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

၂ဝဝ၃ ခုနှစ် 'မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီ အက်ဥပဒေ' ကို ပြဋ္ဌာန်းပြီး နောက် အမေရိကန်အစိုးရသည် မြန်မာနိုင်ငံမှ အဝတ်အထည်များနှင့် ဖိနပ်များ မှာယူတင်သွင်းခြင်းကို တားမြစ်ပိတ်ပင်လိုက်သည်။ အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် စီးပွားရေး ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုသည် အရပ်သား ပြည်သူလူထုအား ထိခိုက်နစ်နာစေသည်ဟူသည့် ပြစ်တင်မှုများ ခံနေရသည်။ သို့သော်လည်း မြန်မာဒီမိုကရေစီ ခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုသည် စစ်အစိုးရကို ဖိအားပေးရာရောက်သည်ဟု အစဉ်တစိုက် ထောက်ခံခဲ့သည်။

စစ်အစိုးရသည် ဆိုးရွားလှသည့် လူ့အခွင့်အရေးချိုး ဖေါက်မှုမှတ်တမ်းအတွက် အပြစ်တင်ပြောဆိုခံနေရပြီး တိုင်းပြည်အတွင်း ဖြစ်ပျက်နေသည့် လူအခွင့်အရေး အခြေအနေအပေါ် နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများစွာတို့က စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လွတ်လပ်သည့်တရားစီရင်ရေး မရှိသည့်အပြင် စစ်အစိုးရသည် နိုင်ငံရေးအရ အတိုက်အခံပြုခြင်းကို သည်းခံခြင်းမရှိချေ။ အင်တာနက်အသုံးချမှုကိုလည်း ချုပ်ကိုင်ထားသည်။ အမေရိကန်အင်တာနက်ကုမ္ပဏီ ဖေါတီနက်မှ ဆန်ခါစစ်ထုတ်သည့် စနစ်ဖြင့် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုကို ကန့်သတ်ထားသည်။ အီးမေးလ် ဝန်ဆောင်မှုများ၊ အခမဲ့ဝက်ဘ်လုပ်ငန်းများနှင့် နိုင်ငံရေးအရ အတိုက်အခံဘက်မှ ရပ်တည်သည့် ဒီမိုကရေစီလိုလားသော ဝက်ဘ်စာမျက်နှာများကိုလည်း ကန့်သတ်ထားသည်။

၁၉၈၈ ခုနှစ်က စီးပွားရေးစီမံခန့်ခွဲမှု ညံ့ဖျင်းခြင်းနှင့် နိုင်ငံရေးဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများအား ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြမှုများကို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ နှိပ်ကွပ်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ် ဩဂုတ် ၈ ရက်နေ့တွင် စစ်တပ်သည် ဆန္ဒပြသူများအား ပစ်ခတ်ခဲ့ရာ ၈၈၈၈ (၈လေးလုံး) အုံကြွမှုဟု တွင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဆန္ဒပြမှုများက ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ်ရွေးကောက်ပွဲ ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် လမ်းခင်းပေးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အား စစ်အစိုးရမှ အသိအမှတ်မပြုခဲ့ချေ။ ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်မှ လွှတ်တော်အမတ်နေရာပေါင်း ၈၃ ရာခိုင်နှုန်းကို အနိုင်ရရှိခဲ့သော်လည်း စစ်အစိုးရက တားမြစ်ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။

ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သည် မြန်မာနိုင်ငံဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ရရှိရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရာတွင် ချီးကျူး ခြင်းခံရသည်။ သူမသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်က ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုကို ဆွတ်ခူးခဲ့သည်။ သူမသည် နေအိမ်တွင် အကျယ်ချုပ်ဖြင့် မကြာခဏဆိုသလို ထိန်းသိမ်းခြင်း ခံနေရသည်။ မကြာသေးမီ ကာလများအတွင်းက စစ်အစိုးရသည် သူမ၏ပါတီ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (အန်အယ်လ်ဒီ)နှင့် စေ့စပ်ဆေးနွေးရန် လိုလားမှုပြသသည်။ ၂ဝဝ၃ ခုနှစ် မေ ၃၁ ရက်က မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း(ဒီပဲယင်း)တွင် သူမ၏ ယာဉ်တန်း တိုက်ခိုက်ခြင်း ခံရပြီးနောက် နေအိမ်အကျယ်ချုပ် ချထားခြင်းခံရပြန်သည်။ ၂ဝဝ၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအကုန်တွင် နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ချမှုကို တစ်နှစ်ထပ်မံ၍ တိုးလိုက်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ် ကိုဖီအာနန်က ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေထံ တိုက်ရိုက်မေတ္တာရပ်ခံပြီး အာဆီယံနိုင်ငံများမှ ဖိအားပေး သော်လည်း ၂ဝဝ၆ ခုနှစ် မေတွင် ဒေါ် အောင်ဆန်းစုကြည်၏ နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ကို နောက်ထပ်တစ်နှစ်ထပ်မံ၍ တိုးလိုက်သည်။

စစ်အစိုးရသည် နိုင်ငံတကာမှ ဝိုင်းပယ်ထားခြင်းကို တိုး၍ခံနေရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အခြေအနေကို ကုလသမဂ္ဂတွင် အလွတ်တန်းသဘော ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြရန် ၂ဝဝ၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလက ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီသို့ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တင်သွင်းခဲ့သည်။ မြန်မာစစ်အစိုးရအား စိတ်ပျက်ကြောင်း အာဆီယံနိုင်ငံများက ပြောကြားသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နှင့် ရုရှတို့က စစ်အစိုးရအား ထောက်ခံလျက်ရှိသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးသိန်းစိန် ဦးဆောင်ကာ 'ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးအသင်း' ကို 'ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ' အဖြစ်ပြောင်းလဲကာ ၂၀၁၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။ 'ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ' မှ အပြတ်အသတ် အနိုင်ရကာ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဧပြီ (၁) ရက်နေ့တွင် 'ပြည်ထောင်စု သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်' အဖြစ် ဒီမိုကရေစီ အရပ်သားအစိုးရ အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် သမ္မတမှာ ဦးသိန်းစိန် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၂၀၁၀ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် သပိတ်မှောက်ခဲ့သော အတိုက်အခံပါတီ 'အမျိုးသားဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်' ဟာ ၂၀၁၂ခုနှစ် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ကာ လွှတ်တော်များထဲသို့ စတင်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဦးသိန်းစိန် ဦးဆောင်တဲ့ အစိုးရအဖွဲဟာ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အပြောင်းအလဲများကြောင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအပါအဝင် ဥရောပနိုင်ငံများ နှင့် တခြား မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့ထားသော နိုင်ငံများမှ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့မှုတွေကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့သည်။ သို့သော် အပြည့်အဝ မဟုတ်ပေ။

၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပကာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးစီးသည်. 'အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်' တောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၆ ဧပြီ ၁ ရက်နေ့တွင် အစိုးရသစ် သက်တမ်းစတင်သည်။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်မှာ သမ္မတ ဖြစ်ခွင့်မရှိသည့်အတွက် နောင်တက်လာမည့် သမ္မတအသစ်မှာ မည်သူဖြစ်မည်ဆိုတာ စောင့်ကြည့်လျက်ရှိကြသည်။ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်ခင် သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်မှာ မိမိမှာ သမ္မတ အထက်တွင်ရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း သတင်းထောက်များကို ဖြေကြားခဲ့သည်။နောက်ပိုင်းတွင် သူမသည် နိုင်ငံတော်၏အတိုင်ပင်ခံဖြစ်လာသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ တရားစီရင်ရေးကဏ္ဍမှာ အကန့်အသတ်ဖြင့် ဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှခေတ်က ဥပဒေများနှင့် တရားရေးစနစ်များ ဆက်လက် တည်ရှိသော်လည်း မျှတသော အများပြည်သူရှေ့တွင် တရားစီရင်ခွင့်အာမခံချက် မရှိပေ။ တရားစီရင်ခြင်းကဏ္ဍသည် အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍလက်အောက်မှ လွတ်လပ်စွာ သီးခြားရပ်တည်ခြင်းမရှိ။ မြန်မာနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာခုံရုံး၏ ဩဇာသက်ရောက်မှုကို အကြွင်းမဲ့လက်မခံပါ။

၂၀၁၁ ခုနှစ် အရပ်သားအစိုးရတက်လာပြီးနောက်ပိုင်းတွင် တရားစီရင်ရေး ဆိုင်ရာတွင်လည်း ပြောင်းလဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံအား တိုင်း ၇ တိုင်းနှင့် ပြည်နယ် ၇ ပြည်နယ် ဟု အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ ၁၄ ခု ခွဲခြားထားသည်။ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းများကို လူမျိုးနွယ်အလိုက် ခွဲခြားထားသည်။ တိုင်း ၇ တိုင်းမှာ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်း၊ မကွေးတိုင်း၊ မန္တလေးတိုင်း ၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ တနင်္သာရီတိုင်း နှင့် ရန်ကုန်တိုင်းတို့ ဖြစ်ကြပြီး ပြည်နယ် ၇ ခုမှာ ချင်းပြည်နယ် ‌၊ ကချင်ပြည်နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ် ‌၊ ကယားပြည်နယ်‌၊ မွန်ပြည်နယ်၊ ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။

1. အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ် ADB
2. အာဆီယံ ASEAN
3. CCC
4. CP
5. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)
6. ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ FAO
7. G-77
8. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ IAEA
9. International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)
10. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မြို့ပြလေကြောင်းအဖွဲ့ ICAO
11. ICRM
12. IDA
13. IFAD
14. IFC
15. IFRCS
16. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ IMF
17. IMO
18. Intelsta
19. Interpol
20. အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအိုလံပစ်ကော်မတီ IOC
21. ITU
22. NAM
23. OPCW
24. ကုလသမဂ္ဂ-UN
25. UNCTAD
26. UNESCO
27. UNIDO
28. UPU
29. ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO
30. WMO
31. ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့-WTO
32. BIMSTEC
33. GMS(Greater Mekong Subregion)

1. Dinmore၊ Guy (၁၃ နိုဝင်ဘာ ၂၀၁၅)။ NLD Wins Absolute Majority in Parliament။ မြန်မာတိုင်း(မ်)။
2. Oliver Holmes (2015-11-11)။ Myanmar election: Aung San Suu Kyi calls for reconciliation talks with military။ The Guardian။ 2015-11-11 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။